Lesbók Morgunblaðsins - 07.02.1937, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
37
helgu
Ernen og Fiescherjökull (Wallis),
á þá sem hröpuðu og legðu bless-
un sína yfir þá í hrapiuu, svo þeir
þyrftu ekki að lenda með kolmó-
rauða samvisku og synduga sál
niður í dýki kvalastaðarins.
ó það falli venjulega ekki í
hlut nema gæslumannsins
eins, að ganga meðfram vatns-
leiðslunum, er það samt sem áður
metnaðarmál flestra ungra manna
þar um slóðir, að hafa einhverju
sinni gengið þessa haattugöngu.
Og það var alls ekki að ástæðu-
lausu, því að í sumum þorpum og
sveitafjelögum voru það jafnvel
skráð lög, að enginn kæmist í
hreppsnefnd sem ekki hefði ein-
hverntíma vogað sjer meðfram
leiðslunum, og því síður að hann
kæmist á þing. En það sem verra
var: Ungar stúlkur settu það að
skilyrði fyrir jáyrði sínu við bið-
ilinn, að hann hefði uppfylt
skyldu skyldanna að hafa
gengið með „vötnunum helgu“.
Það hefir verið venja síðan siig-
ur hófust á þessum slóðum, að
vatninu væri hleypt í stokkana
fyrsta mánudag í aprílmánuði og
stundvíslega kl. 12 á miðnætti. Eu
áður verða vínbændurnir og
gæslumaðurinn að hafa gert við
og endurbætt rennustokkana svo
þeir leki ekki. Þar sem hætta er
á, að grjót eða ruðningur falli
niður í stokkana eru þeir lokaðir
að ofan; verður stundum að skríða
í gegnum þessar lokuðu rennur til
að hreinsa þær, og þykir það ilt
verk og erfitt. Er til saga um
það, að einhverju smni þegar
maður nokkur var sendur í gegn-
um lokaða rennu, hjeit hann sig
rekast á sjálfan myrkrahöfðingj-
ann þar inni, hann fann eitthvað
loðið og mjtikt og sá í g^ænar,
bræðilega starandi glyrnur. Mað-
urinn varð hálf vitstola af hræðslu
og skelfingu, hamt komst hvorki
aftur á bak nje áfram en hrópaði
í dauðans angist: ..Mamma!
Mamma ! Djöfullinn!“ Þetta hljóð
aði hann í sífellu þangað til menn-
irnir, sem með honum voru.
heyrðu til ltans og hjeldu að hann
væri kominn í lífsliættu; sáu þeir
sjer ekki annað fært en brjóta
upp rennustokkana til að bjarga
honurn og vita hvað urn væri að
vera. Djöfullinn sem hann sá, og
sent hann hafði skelfst svo óskap-
lega, lá við hliðina á honum, —
það var dauður geithafur, sem í
einhverju ógáti hafði skriðið
þarna inn, en ekki koinist út aftur
og látið Íífið.
egna þess að vatnið er jökul-
vatn, flytur það með sjer
jökulleðju, svo þykka, að landið
sem vatnið flæðir yfir smáhækkar,
víðast hvar um 1 meter á hverjum
100 árum. Áburðarefni eru svo
ntikil í vatninu, að álitið er, að
gróðurmagn þess jarðvegs fer-
faldist, sem það flæðir yfir.
Þar sem trjástokkarnir enda,
eru grafnir örmjóir skurðir eða
rennur niður í lönd vínbændanna,
og er hafður útbúnaður til þess
að stöðva vatnsrensli til eins og
bæta við annan, eftir vild. Yar
gæslumaður vatnsleiðslanna ein-
valdur yfir úthlutuu vatnsins og
voru allir skyldir að hlýta úr-
skurði ltans. í æfagömlum skjöl-
um, svokallaðri ,,landbók“, er vín-
ekrueign hvers einasta bónda ná-
kvæmlega innfærð, og eins hve
tnikið vatnsmagn honuin ber.
Þriðja hvert ár komu allir vín-
bændur saman og sóru eið að því,
að nota ekki meir hið „heilaga
vatn“ en brýnasta nauðsyn krefði,
og hvorki að auðga sjálfa sig á
annara kostnað nje skemma leiðsl-
ur nágranna sinua á nokkurn
hátt. Áður var dauðarefsing lögð
við því, að rjúfa þenna eið.
atnsleiðslurnar í Wallis eru
þeim mun nteira undrunar-
efni, sem þær hafa verið gerðar
fyrir rnörg hundruð árum síðan,
þegar tæknin var ekki til í neitt
svipaðri mynd og hún er nú. Það
veit enginn hver hefir átt frurn-
drögin að hugmyndimii, það veit
enginn hver eða hverjir hafa
stjórnað framkvæmd fyrirtækis-
ins, og það fara heldur engar sög-
ur af því, hvernig þetta var gert,
hve miklu var fórnað fyrir það,
nje hvenær það er gert. Þó bendir
ýmislegt til þess, að þetta hafi
verið frainkvæmt á herveldistím-
um Rómverja. En hvað sem því
líður, þá er auðsætt, að fyrirtækið
hefir ekki verið unnið til frægðar,
ekki til þess að láta umheiminn
dást að því, heldur hefír það ver-
ið gert af brýnni þörf, af óbif-
andi bjartsýni og trú á árangur
starfsins, og hugrekki og dirfsku
sem engin takmörk liafa verið
sett.
í stað þess að geyma skráðar
minningar um frumkvöðla þessa
ntikla þrekvirkis, nöfn þeirra,
framkvæmdir og líferni, geyrna
íbúarnir æfagainla þjóðsögu, sem
gengið hefir mann fram af manni,
og sem skýrir uppruna og tildrög-