Lesbók Morgunblaðsins - 21.03.1937, Síða 6

86
segja alla þá tíð, er Clausen versl-
aði í Ólafsvík. Æfilok Svansins
urðu þau, að hann rak upp í fjör-
una í Ólafsvík, eitt haustið, er
hann ætlaði að fara að halda til
íitlanda hlaðinn vörum.
Á hverju vori biðu hjeraðsbúar
nveð óþreyju eftir að Svanurinn
kæmi. Þegar að sást til hans færð-
ist nýtt líf í alla, líkt og hann
færði með sjer sól og sumar eftir
langan og harðan vetur. tlngum
mönnum fanst það einskonar æfin-
týri að fá að komast í það, að
skipa upp úr Svaninum. Allir
kepptust um að fá að vinna uin
borð í skipinu, til þess að þeir
gætu sjeð vörurnar seni best og
hvernig þeim væri fvrir komið.
Allir vissu það. að neðst í ski]>-
inu voru margar brennivínstunnUr
og að þær mynduðu nokkurskon-
ar stíu, sem rúgurinn var geymd-
ur í. Að standa í rúginum á sokka-
leistunum, rúginum. sem þeir áttu
máske einhverntíma eftir að m»la,
og moka honum upp í poka, það
var hámarkið í æfintýrinu.
Það tók vanalega 6 daga að af-
ferma Svaninn og koma í hann
seglfestu. Um hásumarið stundaði
Svanurinn jafnan fiskveiðar, en
fór svo til útlanda á haustin, hlað-
inn íslenskum afurðum.
Clausen keypti svo að segja all-
an fisk, sem veiddist á Sandi og
var hann fluttur inn í ólafsvík á
vorin. Þeir, sem unnu við þessa
flutninga fengu eina krónu í kaup
af hverju hundraði, er þeir fluttu.
Auk þess fekk skipshöfnin, áður
en hún lagði á stað út eftir, tvær
flöskur af brennivíni og svo marg
ar kringlur að það væri ein á
mann.
Margt bendir til þess, að Clau-
sen hafi verið óspar á brennivínið.
Það var gömul hefð að verslunin
gæfi hverjum bát eina flösku af
brennivíni, í fyrsta skiftið, sem
hann rjeri á vertíðinni og svo var
einnig í vertíðarlok. Á hverju að-
fangadagskvöldi var öllum ábú-
endum ólafsvíkur færð sín brenni-
vínsflaskan hverjum.
Meðan Clausen verslaði í Ólafs-
vík brunnu verslunarhúsin, og
sumir segja tvisvar, en um það
skal jeg ekkert fullyrða. Um brun-
ann var þetta kveðið:
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Ula hittast óhöpp slík,
illa svo til bar það;
illa brann í Ólafsvík,
illur skaði var það.
H. A. Clausen var ekki nema
nokkur ár í Ólafsvík.
Við verslunina voru margir
verslunarstjórar og stundum ærið
ör skifti, og var Torfi Thorgrím-
sen þeirra lengst. Vigant, sonur
Clausens var verslunarstjóri þar
nm tíma og helt hanu sig mjög
að sið heldri manna erlendis. Ljet
hann bvggja sjerstaka útbyggingu
við íbúðarhúsið, svokallaða lágu-
stofu, og hjelt hann þar veislur
og ýmiskonar gleðskap. Mun um
það leyti oft hafa verið fjörugt
með Ólsum, því Vigant var fjör-
maður mikill og eigi mun kona
hans heldur hafa legið á liði sínu,
en hún var dönsk að ætt og hafði
áður verið leikkona.
Hans A. Clausen var vfirleitt
talinn góður viðureignar og veitti
hann ýmsum nauðsynjamálum
þorpsins mikinn stuðning.
Eitt sinn seldi H. A. Clausen
skip út að Gufuskáluin og fekk
fyrir það 200 ríkisdali. 1 fyrsta
skifti, sem skipinu var róið þaðan,
fórst það með allri áhöfn. Þessi
atburður fekk svo á Clausen, að
hann gaf alt fjeð, er hann fekk
fvrir skipið til Ekknasjóðs ólafs-
víkur, er hann hafði stofnað
nokkru áður.
Árið 1857 var fyrst gerð tilraun
með að stofna skóla í Ólafsvík, og
lofaði Hans A. Clausen þá þegar
að gefa til hans 300 ríkisdali. Það
drógst þó um langt skeið að hægt
yrði að koma upp skólanum, en
þegar til þess kom, gengu þeir
Torfi Thorgrímsen og Holger
Clausen þar best fram.
Það mun hafa verið haustið
1887 að skólinn tók til starfa, og
var fyrstur kennari þar Jóhannes
Stefánsson, sem nú er kaupmaður
hjer í Revkjavík.
Clausensverslun í ólafsvík hætt-
ir r.iett eftir 1890 og kaupir hana
þá Sigurður E. Sæmundsen og var
Einar Markússon verslunarstj. hjá
honum. Þau ár, sem Einar Mark-
ússon dvaldi í Ólafsvík sem versl-
unarstjóri hjá Sæmundsen og
Bændaversluninni, er stofnuð var
skömmu seinna, stóð hagur ólafs-
víkur í mestum blóma, og hafa
kunnugir sagt mjer að Einar hafi
ekki átt litla hlutdeild í því.
OKKRU eftir aldamótin, þeg-
ar Miljónafjelagið hætti,
keyptu Proppé-bræður Ólafsvíkur-
verslun og ráku hana þar til 1925.
Lengst af síðan hefir Finnbogi G.
Lárusson frá Búðum stundað þar
verslun og gerir enn í dag. Auk
þeirra verslana, sem nú hafa verið
nefndar, má nefna verslun Jóns
borgara Árnasonar, er hætti
nokkru fyrir aldamót, verslun
Garðars Gíslasonar og Kaupfjelag
Ólafsvíkur, sem enn er starfandi.
1 Ólafsvík hafa starfað margs-
konar fjelög, er hafa átt sinn hlut
í því að drepa deifðina og drung-
ann í þorpinu, auk þess, sem þau
hafa unnið að ýmsum almennum
velferðarmálum.
t desember 1890 var stofnað þar
svonefnt Æfingaf jelag. Madama
Jóhanna Jóhannsdóttir, kona Jóns
Árnasonar borgara, en móður-
systir Sigurðar Kristófers Pjeturs-
sonar, flutti þar merkilegan fyrir-
lestur, er hún nefndi „Sparið e^r-
irinn, þá kemur krónan“. Þessi
fyrirlestur fjallaði aðallega um
nauðsyn þess, að stofnaður yrði
sparisjóður í Ólafsvík. Jóhanna
átti því frumkvæðið að því, að
Sparisjóður ólafsvíkur var stofn-
aður, og studdi það mál manna
best. Þess munu ekki mörg dæmi
hjer á landi, að kvenfólk hafi
beitt sjer fyrir slíkum peninga-
stofnunum.
Ólsarar höfðu frá öndverðu orð-
ið að sækja kirkju að Fróðá, en
1892 fengu þeir því komið til leið-
ar, að kirkja yrði reist í Ólafsvík.
Síra Helgi Árnason, er síðar var
á Kvíabekk. var fyrstur búsettur
prestur í Ólafsvík.
Lengst af höfðu Ólsar orðið að
sækja lækni inn í Helerafellssveit
eða Stvkkishólm, en nokkru fvrir
aldamótin var þó sýslunni skift í
tvö læknisdæmi og átti annar
læknirinn að hafa aðsetur sitt í
ólafsvík. Gísli Pjetursson á Evr-
arbakka var fyrstur lækna í Ól-
afsvfk.
Árið 1929 var Fróðárheiði gerð
bílfær og hefir Ólafsvík síðan
getað haft bílasamband við suður-
sveitirnar og Reykjavík.