Lesbók Morgunblaðsins - 28.08.1938, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
267
þess að bera fram stjórnmálaskoð-
anir sínar. Til þess að vekja meiri
eftirtekt á þeim, þá tengdi hann
þær við Atlantissöguna, sem hann
telur sannsögulega.
★
A miðöldum gerðu menn ekki
mikið úr Atlantis-sögunni. En
eftir að Ameríka fanst gerðu menn
margar landfræðilegar og sagn
fræðilegar rannsóknir um þetta
efni. Margir rithöfundar, meðal
þeirra prófessor við Ilafna
háskóla, síðar biskup í Álaboi*,,
Jens Bircherod (1658—1708), ætl
uðu að færa sönnur á, að Ame-
ríka væri Atlantis. Prófessor við
háskólann í Uppsölum, Olaf Rud
beck (1680—1702) komst að þeirri
niðurstöðu, að Atlantis væri Sví-
þjóð. Hann var á þeirri skoðu
að í Svíþjóð væru allar þjóðir
Evrópu og Asíu upprunnar. Marg-
ir Svíar fjellust á þessar kenn
ingar.
Aðrir hjeldu því fram, að At-
lantis hefði verið í Norðvestur
Afríku, og enn aðrir í Arabíu, á
Sardiníu, eða Suður-Spáni. Colum
bus hjelt, að Azoreyjar væru leif
ar af Atlantis.
★
En segjum svo, að Atlantis hafi
verið í Atlantshafi, og athugum
síðan frá jarðfræðilegu sjónar
miði, hvort hægt sje að hugsa
sjer, að slíkt landsig hafi þar
orðið og það svo skyndilega og
fyrir svo örskömmum tíma á jarð-
fræðinnar mælikvarða.
Hugsum okkur fyrst, að við
gætum þurkað Atlantshafið. Þá
sæjum við mikla, 5—6000 metra
djúpa dali meðfram ströndunum
begg.ja megin, og S-myndaðan
hæðahrygg eftir því endilöngu.
Sjávardýpið á hæðahrygg þessum
er um 1500 metrar. En hann er
mjög mishæðóttur og þó einkum
umhverfis Azorejrjar, þar sem eru
miklar grynningar og dýpi mikið
á milli. Evjarnar í) ern tindarn-
ir, sem ná upp úr sjó. Á hæða-
hryggnum í Atlantshafi eru jarð
skjálftar tíðir, en einkum þar sem
sprungur eru í botninum. en svo
er einmitt í umliverfi Azoreyja.
Á 5 eyjunum eru ósloknuð eld-
f.jöll. Og nálægt þeim liafa menn
oft orðið varir við eldsumbrot í
sjó. En ehlgos og jarðskjálftar
eiga sjer vfirleitt ekki stað, nema
jarðlögiu sigi meira eða minna.
Til dæmis er sagt, að í jarð
skjálftunum í Japan 1923 hafi
sjávarbotninn í Sagamiflóa lækk-
að um 400 metra,
Sumarið 1898 slitnaði sæsíma
línan milli Brest í Frakklandi og
Cap Cod í Massaehusetts. Reyndu
menn að slæða upp endana. Þetta
var 900 km. fyrir norðan Azor-
eyjar. Meðaldýpi var þarna 3100
metrar. Þetta reyndist mjög erf-
itt. Dag eftir dag urðu menn að
draga slóðann eftir sjávarbotn-
inum, er sýndi sig að vera ..fjalla-
Iand“ með háum tindum, bröttum
hlíðum og djúpum dölum. Á tind
unum voru berar klappir, en sand
ur og leðja í dölunum. Slóðinn
festist hvað eftir annað á kletta
stöllum, rifnaði og slitnaði, og í
honum festust steinmolar, er virt
ust vera nýbrotnir úr berginu.
Steinar þessir voru glerungs
hraun, svonefnt Tackylyt. Nokkr-
ir þeirra eru geymdir í safninu
í „Ecole des Mines“ í París. Sagt
var frá þeim í Vísindafjelaginu
franska árið 1899, en fáir jarð-
fræðingar, er viðstaddir voru,
höfðu skilning á því, hve fundur
þessi var merkilegur.
Svona glenrngshraun hlýtur að
hafa storknað á þuru landi, uud-
ir ekki meiri þrýstingi en loft-
þrýstingi einum. Ef það liefði
storknað undir þrýstingi vatns á
3000 metra dýpi, hefði það
storknað í krystöllum.
Sjávarbotninn 900 km. norðan
við Azorevjar hefir sem sje ver
ið á þuru landi, er hraun það
rann, en hefir sokkið um 3000
metra. Þareð hraunið í botninum
er enn úfið eins og nýrunnið
liraun, hlýtur-landið að hafa sokk-
ið skömmu eftir eldgosið. Og land
ið hefir hlotið að sökkva mjög
skyndilega. Því annars hefði úr-
felli, ár og lækir og sjávarbrim
sljettað hraunið.
Af þessu verðum við því að
draga þá ályktun. að mikið land
sig hafi átt sjer stað þarna norð-
ur af Azoreyjum ekki alls fyrir
löngu. Má vera, að sigið hafi líka
átt sjer stað þar sem sjálfar Az-
oreyjar eru, og sjeu evjarnar leif-
ar af liinu sokkna landi. Þareð
sjávarbotuinn fyrir sunnan og
suðvestan Azoreyjar er m.jög mis-
hæðóttur, er líklegt að menn kæni
ust þar að sömu niðurstöðu eins
og þeir, sem slæddu upp síma-
línuna á árunum norðanvið eyj-
arnar. Þá rennur upp fyrir hug-
skotssjónum okkar hið mikla
land, sem ekki alls fyrir löngu
sökk í hafið, svo ekki varð ann-
að eftir af því upp úr sjávar
borði, en hinar litlu Azoreyjar.
★
Azoreyjar (Haukeyjar) eru
miðja vegu að kalla milli Gibralt-
ar og Nýfundnalands. Þetta ern
9 eldfjallaeyjar og nokkrir smá-
hólmar. Bergtegundir eyjanna
eru því nær einvörðungu hraun
og móberg. En þó er þar til kalk-
steinn. Það er auðsjeð, að eyj-
arnar hafa haft mikið samband
við Miðjarðarhafslöndin. Því dýra
ríki eyjanna er skvlt dýraríki
þeirra landa. Af 478 plöntu-
tegundum eyjanna, eru um 400
evrópiskar, einkum þær sömu og
vaxa við Miðjarðarhaf. En 40
vaxa einvörðungu á eyjum þess-
um.
Karthagomenn hafa á sínum
tíma komið ti! evjanna. Það sjest
á því, að á eynni Corvo hafa fund
ist peningar frá Karthago. Seinna
liafa Arabar og Normannar kom
ið þangað.
Á hinu svonefnda mediceiska
sjókorti frá árinu 1351 eru Azor-
eyjar teiknaðar svo nákvæmlega,
að menn geta sjeð. að eyjaklas-
inn er þrískiftur, og á katalonska
heimskortinu frá árinu 1375 eru
nöfn á öllum evjunum. Árið 1444
tóku menn sjer bólfestu á stærstu
evnni S. Miguel. Þá hafði eyjan
verið óbvgð.
Þegar maður les lýsingu á S.
Miguel, þá dettur manni óneit-
anlega í hug lýsingin á Atlantis.
S. Miguel er hálend, einkum að
austan- og vestanverðu. f miðj-
unni er breið sljetta. Austast á
eynni er hið útbrunna eldfjall
Caldeira das Furnas (Hellisgíg-
ur). Á gígbotninum eru hús og
garðar og heitir hverir. Sumir. eru
goshverir. Þar er líka lítið stöðu-
vatn. Á norðvesturströnd eyjarinn
ar er Caldeira das Sete Cidades