Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.1938, Blaðsíða 2

Lesbók MORGUNBLAÐSINS
_______
Gottskálks og heimilisvinur var
mafSur að uafni Primon, skjala-
þýðandi og litgefandi að hinu ill-
ræmda blaði „Folkevenuen“. Eu
þeirr Gottskálk og hann ræddu
saman um pólitík og deildu á sam-
tíðina.
Brjefin um hundinn eru á þessa
leið:
..Seppi lifir eins og blóm í eggi,
eu kemur mjer oft í klípu. Nafni
hans Primon er orðinn skjalaþýð-
andi („Translatör"), og þegar við
komum saman á kvöldin þá kalla
hinir hundinn „Translatör“, og sje
kallað á þá, gegna þeir báðir. Þú
getur ímyndað þjer hvernig hon-
um verður innanbrjósts. Heiberg
er rekinn úr landi o«f ríki fj-rir
sín skrif, og hefi jeg því beðið
translatör Primon að seppi minn
mætti vera honum til aðstoðar í
starfi hans. Hann hefir fullkom-
lega afþakkað mitt góða boð, en
lofað að kalla hund í höfuðið á
mjer, og hefi jeg gefið honum mitt
levfi til þess, upp á þær spýtur að
hann geri þann hund að „transla-
tör“, til þess að uppfylt verði
skarðið eftir Heiberg. Minn Prim.
er ásýndum eins og gamall erki-
biskup, hefir mikið toppskegg, en
nú segir sagan að maður eigi að
greiða 4 ríkisdali í skatt af hund-
um. en jeg vona að það sje slúð-
ur“.
í annað sinn skrifar Gottskálk
á þessa leið um hundinn;
„Primon líður betur en okkur.
Hann er eins digur og Amagari,
því hvar sem hann fer fær haun
sitt „Salariom“, og er sama um
alt, uema að „fara í bæinn“. Hann
er hin vitrasta skepna sem jeg
hefi þekt. Hvar sem jeg sest, legst
hann undir stólinn, við fætur mjir.
Og þegar móðir þín verður eitt-
hvað hávær, þá flaðrar hann upp
um hana og segir , voff“. Hann er
mín einasta skemtun. J hálftíma
]>efaði liann að brjefinu sem jeg
i’ekk frá þjer“.
Kaflann um Gottskálk og konu
Jians endar Louis Bobé á þessa
leið:
„Þegar West múrarameistari
bauð konti Thorvaldsens peninga-
hjálp, svaraði hún hvatskeytlega,
á sinni jósku mállýsku að hún
-þyrfti ekki á hjálp hans að halda
og sýndi hinum .hofmóðuga múr-
arameistara“ öskjur með dúkötum
í, sem sonurinn liefir sennilega
gefið henni er liann fór.
Faðirinn var ekki síður stórlát-
ur. I fátækt sinni hafði hatin til-
hneigingu til þess að sýna stæri-
læti sitt. Hann vildi t. d. ekki
þiggja borgun fyrir sólskífu er
hann gerði fyrir Fisker skipstjóra,
vegna þess að hann hafði veitt
Bertel frítt far á skipi sínu. Á
meðan hann gat vildi hann vinna
af sjer stvrki, er hann hafið fengið
er hann var í vandræðum. Enginn
skyldi segja, að hann reyndi að
nota sjer góðvild kunningja Bert-
els. Gottskálkur Thorvaldsen varð
aldrei meiri í sinni grein en
venjulegur iðnaðarmaður, en með
listamannsskaplyndi var hann, og
sjálfsvirðingu, sem mest mæddi á
þann dag sem elliheimilið Vartov
' ar opnað fyrir honum.
Þegar fór að rninka um atvinnu
f.vrir Gottskáld, fvrir aldurs sakir
og þreytu, er hann var kominn
yfir sextugt, og vonir móðurinnar
fóru að fjara út. um að hiin myndi
nokkru sinni sjá son siun, en lífs-
þróttur hennar þvarr fyrir hinum
ólæknandi sjúkdómi (hún dó úr
krabbameini), gat kastast í kekki
milli hjónanna. Hann ásakaði hana
fyrir að hún eyddi skildingum
þeirra í hið svikula lotterí, en hún
ásakaði hann fyrir að eyða þeim
á annan hátt. En altaf mættust
þau í eindrægni þegar þau hugs-
uðu til sonarins í fjarlægð. Þau
t. d. lásu í blöðum og bókum um
vaxandi frægð hans og glöddust
af. I brjefum sínum lýsir 'Gott-
skálkur söknuði þeirra beggja.
Móðirin horfir með tárin í aug-
unum á hann á meðan hann skrif-
ar, og tárin hrynja niður á gamla,
svarta vestið sem Bertel var eitt
sinn í, og hún kyssir vestið.
Veturinn 1808 var Gottskálkur
atvinnulaus. Um nýársleytið dó
kona hans úr hinum ólæknandi
sjúkdómi, og var jarðsett í Nico-
laikirkjugarði. Tveim árum síðar
skrifað Abildgaard til Schuberts
baróns: Jeg annaðist um útför
móður Thorvaldsens, og hefi fram
til þessa styrkt föður hans, eftir
því sem efni mín leyfa, eða meira
til, því þau voru í mestu fátækt“.
Svo stórt var í hinum aldraða
einstæða manni, að hann ætlaði
að vinna af sjer alla skuld við
Abildgaard.
Eftir langa yfirvegun var Gott-
skálk komið fyrir í Vartov árið
1805. Hann jós sjer út í brjefun-
um til sonarins yfir því að eiga
að vera þar innanum halta, blinda,
mállausa og alskonar krjrplinga.
En með þeim stóisma, sem svo
oft áður hafði gefið ákafa hans
útrás, ljet hann sjer vistina lynda
á liinu gamla elliheimili, þar sem
svo margir heiðarlegir Hafnar-
borgarar, er lent hafa í bágum
kjörum á efri árum, hafa endað
líf sitt.
Gottskálkur var því mildur og
sáttfús er hann skrifaði syninum
síðasta brjefið. Þar segir svo:
„Ef jeg hefi verið harðorður í
síðasta brjefi mínu, þá ætla jeg
að biðja þig að fela þau orð undir
kápu kærleikans. Jeg vissi vart
sjálfur hvað jeg skrifaði í gremju
minni“.
í „Minervu“ Rakbeks hafði hann
lesið um frægð sonar síns,, að
hann tók sjálfum Canova feam
og gerði föðurlandi sínu mikinn
heiður.
Nú er draumur Braga um ítur-
menni ættarinnar hafði ræst, gat
honum til síðustu stundar, með
fullri vitund um eigin gáfur sínar,
fundist sem hann í fátæklegri
stofu sinni væri laus við erfiði og
auðmýkt ellinnar. Hann vissi að
hann átti son sem hafði áunnið
sjer ódauðlegt nafn.
Með þessa huggun andaðist
Gottskálkur Thorvaldsen 24. októ-
ber 1806.
Colosseum-rústirnar í Róm kosta
ítölsku stjórnina sem svarar 80.000
krónum á ári í viðgerð og viðhald.
Fjöldi múrara hefir fasta atvinnu
alt árið v.ið að gera við rústirnar
svo ekki sje hætta á því, að lausir
steinar hrynji niður á ferðamenn,
sem koma til að skoða þessar
heimsfrægu rústir. En ítalska
stjórnin hefir einnig árlega ó-
hemju tekjur af rústunum beint
og óbeint vegna hins mikla ferða-
mannastraums, sem kemur til að
skoða rústirnar.