Lesbók Morgunblaðsins - 14.07.1940, Blaðsíða 2

218
L£SBÓ£ M0BGUNBLAÐSIN8
samviskusamlega. — En þeir höf-
undar, sem við lásum framar öll-
um öðrum, voru Kuneberg og
Tegnér. Kit þeirra lásum við hátt
aftur og aftur, svo að árlega að
kalla komumst við yfir alt eftir
þá endanna á rnilli. Enn í dag
kann jeg alla „Friðþjófs sögu'1
utan bókar, sem jeg lærði þá.
Við lásum með ánægju rit Atter-
boms og Etagneliusar, enda þótt
við læsum þá ekki jafn innilega
og Tegnér og Runeberg. Okkur
þótti mikið til koma höfundarins
Karls Augusts Nieander. Kvæðið
um síðasta Hobenstaufann: „Kon-
ung Enzio“, var okkur mjög að
skapi. Það varð okkur bjartfólg-
ið. Við glöddumgt yfirleitt yfir
öllu, sem út kom eftir bann, og
var með ítölskum þræði, s. s.
„Kapucinermunken“ og „Den
siste Foscari“. Ekki beldur skal
jeg gleyma því, að bók hans:
„Syner ocb röster frán det för-
dolda“ vakti í okkur þægilegan
broll.
Hins vegar leið langt um, uns
við á Márbacka böfðum nokkurt
gagn af að lesa rit eftir Alm-
quist. Fyrst lengi áttum við nú
ekkert annað eftir bann en „Herr-
arna pá Ekolsund11. Bókin sú
þótti okkur vera fráleit, enda
verður ekki annað sagt en að búu
sje mjög leiðinleg. Við lásum
seinna þjóðlífslýsingarnar, og
böfðum við miklu meiri ánœgju
af þeim. Og þegar jeg bafði les-
ið: „Det gár an“, þótti mjer það
vera ágætis bók. Hið sama finst
mjer um þá bók enn í dag. Á
Márbacka þótti hún vera besta
bók Almquist’s.
★
Yður mun vera kunnugt, að
seinna fór jeg að lesa bækur Car-
lyle’s. Þá bafði jeg lesið rit
margra böfunda, sem skrifuðu ó-
bundið mál, s. s. Dickens og
Thackerey, Daudet og Flaubert,
Ibsen og Björnson, Lie og Kiel-
land, Turgenjev og Tolstoj, And-
ersen og Jakobsen. En það var
dagsatt, að Carlyle hafði á mig
greinilegust ábrif þeirra allra.
Jeg studdist við Carlyle við lýs-
ingarnar á leysingunum og á múg-
æsingunni og með fyrirsögnina:
„Guds storm“ í fyrstu sögunni
minni. En það væru ýkjur einar
að segja, að við áhrifin frá Car-
lyle hafi jeg fengið hugrekki til
þess að skrifa alla söguna eins og
upplag mitt sagði til. Þá væri
sanni nær að segja, að það, sem
G. Brandes skrifaði um róman
tíkina í „Hovedströmninger“, bafi
stappað í mig stálinu að segja
þessar rómantísku sögur. Þegar
jeg samdi „Gústafs sögu Berlings“
vissi jeg ekki, að nokkur sænsk
skáld önnur höfðu hallast að alda-
íuótastefnunni, — eins og nú er
kallað. Þau skáld bafa engin áhrif
haft á bókina. Nýja stefnan
sveimaði í rauninni orðið yfir
vötnunum. Jeg átti ekki mikið ó-
skrifað af bókinni, er vinir komu
til mín og sögðu: „Hefurðu tekið
eftir stefnuskrá Heidenstams 1
Hjerna er hún!“ — Þeir vildu
færa mjer beim sanninn um það,
að jeg væri ekki gjörsamlega bjá-
róma við tímann.
Eftir þessa skyndiferð um ríki
bókmentanna, sem sýnir hin
sterku tengsl Selmu Lagerlöf við
sígildar, sænskar bókmentir og
sænskar bókmentir yfirleitt,
beindi jeg annari spumingu að
henni; Hvern af jafnöldrum yðar
í sænska skáldahópnum hafið þjer
metið mest?
★
Skáldkonan bugsar sig um and-
artak. Síðan svarar hún: „Það er
víst Heidenstam. Það er kannske
af því, að hann skrifar óbundið
mál, — eða ötlu heldur, — af því
ao hann segir frá! Kvæði bans les
jeg jafnvel gjarna líka. En einnig
i þeim er oftast frásögn. Þessi orð
ber ekki að skilja svo, að jeg van-
meti aðra jafnaldra mína, þó að
engum þeirra telji jeg mig eiga
jafnmikið að þakka sem honum“.
Og hver er skoðun yðar á
yngstu, sænsku skáldakynslóðinni ?
„Þeirri spurningu er af ýmsum
ástæðum ekki auðvelt að svara“,
ansar hún. „Það er nú svo, að
þegar maður er orðinn gamall, þá
fjarlægist maður frekara fagrar
bókmentir. Jeg sný mjer nú helst
að sögu, listsögu og bókmenta-
sögu. Auk þess er því sem næst
ómögulegt að lýsa samstæðilegum
heildaráhrifum manns frá yngri
höfundum. Þeir eru of sundurleit-
ir til þess. Enga samstæða skoðun
er hægt að hafa á þeim. En jeg
hefi þó ekki mist alveg sjónar af
þeim. Jeg varð fyrir sterkum á-
hrifum aí Fer Lagerkvist, er sýnr
var eftir hann leikritið: „Den
osynlige“. Hugmyndin var falleg.
Hann virðist vera alvörumaður,
og hafa eitthvað merkilegt að
flytja. — Jeg hefi auðvitað fylgst
af áhuga með stjettarsystrum mín-
um, Marika Stjernstedt og Elin
Wágner, en þær teljast nú tæp-
lega lengur til yngri kynslóðar-
innar. Jeg les gjarna bækur
jnargra ungu, finsku skáldanna,
til dæmis að taka Jarls Hemmers.
En yfirleitt er jeg of lítið að
mjer í nýjustu bókmentunum til
þess að hætta á að kveða upp á
þeim nokkurn heildardóm“.
★
Á salarborðinu milli okkar eru
eigi að síður feikna hlaðar af
skáidsögum, eldri og yngri; marg-
ar þeirra eru á sænsku, en flestar
þeirra eru þó á erlendum málum.
Þessar bækur benda ekki beinlín-
is til þess, að skáldkonan hafi slit-
ið tengslin við fagrar bókmentir.
Mjer veittist ekki heldur erfitt að
fá hana til að játa, að ýmsir ensk-
ir, þýskir, frakkneskir, amerískir
og Norðurlanda-höfundar hefðu
um langan aldur eða nýlega vakið
áhuga hennar. Til þess nægir að
nefna þó ekki sje nema: Bennett,
Estaunie, Fleg (hann er Gyðing-
ur „og Gyðingar eru svo einkenni
lega skemtilegir!“ segir Selma
Lagerlöf), Huch og Undset.
„En eigi maður yfirleitt að
nefna þá útlendinga, er drotna nú
yfir áhuga landa vorra, þá eru
það sjálfsagt Vestmenn“, segir
skáldkonan. „Sjálf hefi jeg lifað
þrennar áhugabylgjur fyrir
skáldskap einnar sjerstakrai- þjóð
ar hjer í Svíþjóð. Það voru fyrst
Norðmenn, síðan Rússar, og nú
er komið að Vestmönninn. Jeg
hefi sjálf haft óneitanlega mikið
gagn af að lesa bækur þeirra. Jeg
les iðulega nokkra kafia í úrvals-
safni Edgars Lee Master’s, og jeg
hefi þótst græða mikið á hinum
fádæma samanreknu lýsingum
hans á örlögum manna. Jeg man
að „Arrowsmith“ eftir Sinclair
Lewis auðjgaði mig talsvert. Má