Lesbók Morgunblaðsins - 02.03.1941, Síða 4

76
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
líka vel deilur hans og vígaferli,
hiin vill að eitthvað gerist, hún
dregst að því sem er ofsafengið;
hún vill, að sinn eiginmaður sje
ekki undanlátsamur við óvini, er
með honum, þegar hann lætur hart
mæta hörðu ,og þykir lítilmótlegt
hik hans og samviskusemi. Um
framtíðina og afleiðingarnar hugs-
ar hún ekki, lætur hverjum degi
nægja sína þjáningu.
En loks kemur svo málum Gunn-
ars, að hann er gerður útlægur af
íslandi þrjá vetur. Hann er riðinn
að heiman, en snýr aftur, hættir
við ferðina. „Hallgerðr varð fegin
Gunnari, er hann kom heim, en
móðir hans lagði fátt til“, segir
sagan. .Hver mun kunna að segja,
hvers vegna hún fagnaði komu
hans; Skaut í svip upp í hugan-
um gleði að þurfa ekki að sjá af
bónda sínum? Eða gladdist hún
af þeim skörungskap Gunnars, að
hann vægði ekki fyrir óvinunum?
Eða var hún fegin af því að nú
varð tíðindavænlegt aftur? Vildi
hún honum illa á þessu augna-
bliki? Þessum spurningum verður
ekki svarað, sagan gefur hjer
enga bendingu, en hitt dylst eng-
um, sem kann að lesa hana, að
fögnuður Hallgerðar er ills viti.
Nú fara óvinirnir að Gunnari,
þegar hann er einn heima með
konu sinni og móður, og eru þeir
nógu fjölmennir til þess að hanu
þarf einskis góðs að vænta. En
hann ver sig lengi með boganum
og varnar óvinunum að komast
svo nærri, að þeir hafi full not
af liðsmuninum. En þá læðist að
maður og heggur sundur boga-
strenginn. Nú er þörf skjótra ráða.
Hann segir við Hallgerði: „Fá
mér leppa tvá ór hári þínu ok
snúið þit mdðir mín saman til
bogastrengs mér?“ Hallgerður
hefir fylgt vopnaskiptunum með
gaumgæfni. Nú kemur krafa
Gnnnars, Hallgerði verður nærri
því bilt við að vera komin í leik-
inn. Hana langar sjálfsagt ekki að
skerða fegurð sína vegna þessa
manns, en hún veit kannske varla
af því hjá hinu, að nú vaknar
gömul minning, ,hún finnur kinn-
hestinn brenna á andliti sínu, og
sú smán, að vera þjófkend frammi
fyrir öllum gestunum, verður aft-
ur lifandi og sár; heiftin blossar
upp í huga hennar: „Liggr þér
nökkut við?“ segir hún. „Líf mitt
liggr við“, segir hann, „því ai
þeir munu mik aldri fá sóttan,
meðan ek kem boganum við“. „Þá
skal ek nú“, segir hún, „muna
þér kinnhestinn, ok hirði ek aldri,
hvárt þú verr þik lengr eða
skemr“. Hálf-ást og hálf-sættir
sambúðar • þeirra eru nú svo sem
feyktar burtu, híxn veit ekki af
öðru en kinnhestinum. En hiin er
ekki aðeins að launa löðrung
Gunnars, heldur er hún líka með
einhverjum dularfullum hætti að
launa kinnhest Þorvalds og högg
Ghims.
Jeg hefi nú stiklað á stóru;
væri auðvitað margt fleira að
segja nm þessi aðalatriði í ævi
Hallgerðar, hvað þá smáatriðin,
sem hjer er hlaupið yfir og þó
væri gaman að rekja, en vera má,
að þetta nægi til að sýna, að
mannlýsingin er ekkert brotasilf-
nr, heldur meistaraverk. Hvin hefir
til að bera fjölbreytni og misvindi
veruleikans, en þó eru öll smá-
atriði gædd þeim samfeldleik, að
þau hafa sama brag; þetta er ein-
staklingsmynd með öllum þeim
sjerkennum, sem til einstaklings-
ins heyra. Athöfnin er ekki skýrð
með einu áreiti, einni geðshrær-
ingu, heldur fjölmörgum áhrifum,
sundurleitum og frá ýmsum tím-
um, í mannlýsingunni kemur fram
eftirtakanleg skygni á fjarræn
fortíðaráhrif, sem eiga sjer fyrst
og fremst farveg í duldum djúp-
um sálarinnar, og jeg hefi grun
um, að leita megi vel og lengi í
bókmentum heimsins fyrir daga
höfundar Njálu, til að finna aðra
eins mannlýsingu. En í heild sinni
virðist mjer þessi mannlífsmynd
bera vitni um dýpri skilning á
mannlega sál og mannleg mein en
skoðanir þeirra manna, sem hafa
tekið sjer fyrir hendur að verja
Hallgerði.
En í þessari skvgni er þó ekki
fólerið nema nokkuð af ágætum
mannlvsingarinnar í sögunni, því
að við mannþekkinguna bætist
framsetningararáfa, sem er svo
snildarleg, að það er varla ofmælt,
að sá sem les Njálssögu siái og
heyri alt sem gerist. En til þess
að ganga úr skugga um það er
heppilegast fyrir hvern og einn
að leita til sögunnar sjálfrar.
'ix/a/Jrayur
Víxlabrag þenna orti Þor-
steinn Gíslason á fimtugsaf-
mæli Landsbankans. Hefir
bragurinn síðan verið í fór-
um Magnúsar Sigurðssonar
bankastjóra.
Farg af víxlum, Magnús minn,
marga orku lamar.
Víxlaður jeg var eitt sinn,
verð það aldrei framar.
Verst í þinni veislu er, að
varð jeg fyrir brigslum.
Flestir verða’ að þola það
þeir, sem ríða víxlum.
Fer um vilta veröld hjer
víxill ýmislegur.
Það, að fræða fólkið, er
falskur gróðavegur.
Leiðin þín er löngum duld:
Lánar fjörutíu,
hækkar krónu, hækkar skuld,
heimtar áttatíu.
Það var svo, en þrátt fyrir alt,
þrátt fyrir gengisránið,
fylstu þakkir fá þú skalt
fy^ir víxlalánið.
Bið jeg; inn í bankann þinn
berist auður nægur.
Harðni’ í ári hjálparinn,
Hambró karl, sje vægur.
Þigðu’ að lokum þetta ljóð.
Þrífstu vel og lengi.
Linni kreppu, land og þjóð
lyftist hátt í gengi.
Þ. G.
Elsti maður í heimi andaðist
fyrir skömmu í Rúmeníu. Hann
varð 122 ára gamall og hafði
aldrei verið veikur á ævinni, fyr
en hann fjekk lungnabólgu, er
dró hann til dauða.
Hann tók þátt í þremur stríð-
um móti Tyrkjum, og vann alla
sína ævi, uns hann var orðinn 117
ára gamall. Hann lætur eftir sig
131 barn og barnabarn, þar á
meðal áttræðan son.
I