Lesbók Morgunblaðsins - 02.03.1941, Page 5

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
77
l
»Grat Spee« eyði/agður
ai eigin áhötn
EFTIR TAFFRAIL
í tveimur fyrri greinunum hefir verið skýrt frá sjóorust-
unni við strendur Suður-Ameríku 13. desember 1939 milli
breskra beitiskipa og vasaorustuskipsins Admiral Graf Spee.
í þessari síðustu grein er sagt frá því er bresku skipin biðu
eftir Graf Spee og er þýska skipshöfnin sprengdi hið fríða
skip sitt. Greininni lýkur með frásögn af sjálfsmorði Langs-
dorffs skipherra.
Harwood flotadeildarforingi
hafði engin ráð til að ætla
hvort dvöl Graf Spee í Monte-
video yrði 24 klukkustundir eða
lengri. Hugsast gat, að Graf Spee
myndi halda á haf út alt í einu
í þeirri von að ná sjer niðri á
Ajax og Achilles, áður en þeim
bærist liðstyrkur. Cumberland,
með 8 þumlunga byssur, var á leið
frá Falklandseyjum, en það myndi
taka þó nokkurn tíma áður en það
kæmi á vettvang.
Það var ekki hægt að ráðast á
Graf Spee á meðan hann lá við
ankeri innan landhelgi Uruguay.
Hinsvegar er myndi Plate-fljóts-
ins, milli Montevideo og Cabo San
Antonio, á strönd Argentínu hin-
um megin, um 90 mílur á breidd.
Tvennar grynningar eru á þessu
svæði, þ. e. Banco Ingles, um 17
mílur suðvestur af Montevideo.
Þar er grunnsævi á um 20 mílna
svæði umhverfis grynningarnar.
Hinar grynningarnar eru hinar 13
mílna löngu Rouen Bank, meira
og minna í miðju fljótsmynninu.
Það varð að gæta þeirra leiða,
sem Graf Spee gæti farið, eftir
bestu getd hinna tveggja. skipa,
en ástandið var ekki hættulaust.
Ajax og Achilles voru langtum
veikari skip en Graf Spee og
hann gat reynt að komast til hafs
í dagrenningu, þegar hann væri
svo að segja ósýnilegur í dökku
vestrinu, en bresku skipin sæjust
vel í birtu hinnar upprennandi
sólar í austri
Harwood flotaforingi hóf fyrir-
skipanir sínar á þessum hraust-
legu orðum: „Ætlun mín, eyðilegg-
ing“. Síðan skýrði hann frá nauð-
syninni á því að halda sjer haf-
megin við Graf Spee og skipaði
Ajax og Achilles að vera á verði
langt úti til hafs um nóttina, en
halda svo inn í fljótsmynnið um
morguninn.
Hugrekki foringja og undir-
manna var aðdáunarvert. Engum
kom dúr á auga og engum datt í
hug að leggja sig.
Menn verða að gera sjer í hug-
arlund þessi tvö beitiskip, þar sem
þau sigldu fram og aftur í al-
gjöru myrkri. Varðmennirnir
horfðu út í myrkrið og gættu
hverrar hreyfingar, sem gefið gæti
til kynna að óvinaskipið væri á
leiðinni. Aðrir voru á verði við
fallbyssurnar og tundurskeyta-
hlaupin tilbúnir til orustu á hvaða
augnabliki sem var. Kyndarar
og vjelstjórar í vjelarrúmi voru
tilbúnir að setja á fulla ferð með
litlum fyrirvara. Loftskeytamenn
sátu alla nóttina með heyrnartól-
in á eyrum og hlustuðu eftir skeyt-
um. Eitt skeyti sagði frá að Cumb-
erland væri að nálgast á fullri
ferð. Hinum særðu var hjúkrað
og gert var við skemdir á skip-
unum eftir bestu getu í myrkrinu.
Nóttin milli 13. og 14. desember
var nótt eftirvæntingarinnar fyrir
skipshafnirnar á Ajax og Achilles.
Þeir höfðu átt í orustu allan dag-
inn áður og gerðu sjer engar tylli-
Kort af Suður-Ameríku. Skipin
sýna hvar sjóorustan átti sjer
stað.
vonir um hvað næsti dagur muni
færa þeim. Því þó Graf Spee
hefði flúið úr orustunni var hann
samt enn sterkur andstæðingur.
Ein skothríð af 6670 punda 11
þumlungaskotum Graf Spee, sem
hitti beint í mark, gætu auðveld-
lega gert út af við lítið beitiskip
Margir þessara vösku manna
hljóta að hafa gert sjer ljóst
hverja möguleika þeir höfðu með
og á móti sjer. Annað væri ekki
mannlegt. En eftir að hafa sjeð
Graf Spee á harðaflótta daginn
áður báru þeir fult traust til yfir-
manna sinna og báru einnig traust
til, sjálfra sín.
„Ætlun mín, — eyðilegging“.
hafði flotadeildarforinginn sagt.
Þessi orð höfðu borist mann frá
manni á báðum skipunum. Hugir
skipshafnanna fylgdu flotadeildar-
foringjanum. Hans var að skipa
og þeirra að hlýða.
Ef Graf Spee sýndi sig aftur
skyldi hann fá aðra ráðningu, eða
að öðrum kosti myndu þeir sjálfir