Lesbók Morgunblaðsins - 26.04.1942, Blaðsíða 4

132
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Hallgrímur Pjetursson prestur
að Hvalsnesi 1644
Mánudag í föstuinngangi hlust
aði jeg á útvarpið. Þar var
m. a. þátturinn um daginn og
veginn. Hafði jeg mjög mikla á-
nægju af þeim þætti þá eins og
ávalt, en í þetta sinn sjerstaklega,
vakti erindið hjá mjer hugleið-
ingar, sem urðu tilefni þess, að jeg
rjeðist í að skrifa þessar línur.
Sá sem talaði var síra Jakob
Jónsson, annar af prestum hins
nýja safnaðar í Reykjavík, sem
kennir sig við Hallgrím Pjeturs-
son. Og þar sem fastan stóð þá
yfir, varð honum eðlilega tíðrædd-
ast um Passíusálma Hallgríms og
þau ítök, sem sálmarnir og öll
minning hans á í hugum íslend-
inga, og einmitt í sambandi við
minningu Hallgríms er það, sem
mig langar að segja örfá orð, í
þeirri von, að það verði ekki talið
að bera í bakkafullan lækinn, þótt
hjer komi nokkur orð um það
efni.
Fyrir allmörgum árum var haf-
in fjársöfnun um land alt, með
það mark, að reisa minnisvarða,
er hæfði minningu Hallgríms
Pjetursson. Var ákveðið að varði
sá skyldi vera kirkja mikil og
vegleg, og skyldi hún reist að
Saurbæ á Hvalfjarðarströnd, þar
sem Hallgrímur dvaldi lengst sem
prestur.
Þessu var, að því er jeg best
veit, tekið ágæta vel af allri þjóð-
inni, svo átti það líka að vera.
Nú er aftur hafin fjársöfnun um
alt land, og skal því fje, sem safn-
ast kann, varið til að reisa Hall-
grími Pjeturssyni minnisvarða, og
á það að vera kirkja handa hin-
um nýja Hallgrímssöfnuði í
Reykjavík. Um leið og fyrirlesar-
inn hvatti menn til að heiðra
minningu Hallgríms með því að
leggja skerf til þessarar bygging-
ar, sagði hann að þessu máli hafi
verið mjög vel tekið. Er það gleði-
legt að heyra, að landsrpenn skuli
ávalt vera tilbúnir að heiðra
minningu höfundar hinna kæru
Hvalsneskirkja.
Passíusálma, hvenær sem tækifæri
býðst; annað væri heldur ekki
sæmandi, svo skær leiðarstjarna
sem sálmarnir hafa verið á himni
hins andlega lífs íslendinga á liðn-
um öldum, og eiga v'onandi eftir
að vera um ókomnar aldir.
Nú stendur svo á, að eftir 2 ár,
eða á árinu 1944, er 300 ára prests-
vígsluafmæli Hallgríms Pjeturs-
sonar. Það ár eru liðin rjett 300
ár frá því þessi mikli andans mað-
ur steig í prjedikunarstól og söng
sína fyrstu messu í lítilli kirkju,
fyrir fámennum söfnuði suður á
Suðurnesjum.
Hann vígðist árið 1644 að
Hvalsnesi á Miðnesi. Þar hóf hann
sitt kennimannsstarf, sem síðar
gaf af sjer hinn blessunarríka
ávöxt: Passíusálmana.
Það hefir verið hljótt um kirkj-
una að Hvalsnesi, þegar rætt hefir
verið um Hallgrím Pjetursson og
minningu hans, en þá sjaldan hef-
ir verið minst á veru hans þar, þá
hefir helst verið talað um að hon-
um hafi liðið þar fremur illa. Það
má vel vera, að svo hafi verið, jeg
læt ósagt um það, en það er þó
víst, að þar starfaði hann fyrst
sem þjónandi prestur, um 7 ára
skeið, og því fer best á því, að
prestsvígsluafmælis hans sje minst
þar, einnig þar varð hann fyrir
þeirri raun, sem einhver fróður
maður sagði eitt sinn, að mundi
hafa orðið flestu öðru fremur til
að valda straumhvörfum í hans
andlega lífi, en það var er hann
misti Steinunni dóttur sína, sem
hann tregaði mjög sárt.
Hvað sem annars má segja um
það, að betur hefði mátt vera um
líðan Hallgríms að Hvalsnesi, þá
hefir þó með starfi hans þar
myndast sá grundvöllur, sem
seinni ára starf hans bygðist á
og gaf okkur öll hans fögru og
andríku ljóð og bænir, sem flestar
mæður kenna börnum sínum strax
og þau geta numið mælt mál,
Nú nýlega, eða í nóvember síð-
astliðnum, var Hvalsneskirkja,
sem verið hefir eign nokkurra
manna, afhent söfnuðinum til
eignar ásamt sjóði sínum.
Kirkju þá, sem nú stendur, ljet
reisa sæmdarbóndinn Ketill Ket-
ilsson (d. 1902) í Kotvogi í Höfn-
um. Átti hann þá jörðina Hvals-
nes ásamt öllum h^áleigum, en er
hann seldi jarðirnar, fylgdi kirkj-
an með til kaupendanna, sem nú
hafa fengið hana söfnuðinum til
eignar.
Nú er mjög aðkallandi verk-
cfni að láta fara fram gagngerða
endurbót á kirkjunni, sem var
bygð árið 1887, og sjást nú, sem
vonlegt er, allveruleg för eftir
tímans tönn á húsinu, en til þess
að verkið geti farið fram' vantar
fje.
Nú væri ekki ólíklegt, að ís-
lendingar vildu enn minnast Hall-
gríms Pjeturssonar, með því að
gefa þessari kirkju ofurlitla fjár-
hæð, svo takast mætti, að hún
yrði komin í veglegan afmælis-
skrúða árið 1944, en þá mun
Hvalsnessöfnuður minnast 300
ára prestsvígsluafmælis Hallgríms
Pjeturssonar í kirkju sinni, ásamt
öðrum þeim, er taka vilja þátt í
þeirri minningu.
Ýmsir hafa hreyft því, að
Hvalsneskirkja standi á of af-
skektum stað, til þess að verjandi
sje miklu fje henni til viðhalds,
þar sem hún er, en á þessum stað
hefir staðið kirkja alt frá því áv*