Lesbók Morgunblaðsins - 21.02.1943, Síða 2

50
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
„Síðam jeg kom heim þann 13.
frá fundinum syðra, hefi jeg
verið lasinu, en orðið að sitja við
skriftir fram yfir krafta mína,
því að allur fjarski hafði safn-
ast fyrir, meðan jeg var í burtu“.
Annríki á skrifstofu amtmanns
hefir og að líkindum stafað með
fram af því, að hraða hefir orð-
ið afgreiðslu mála og lúka brjefa-
gerðum, áður en kaupskip ljetu.
í haf. Þó að Bjarni Thorarensen
væri mikill gleðimaður og maður
með miklum öldugangi í geðs-
munum og með ólgandi geðslagi
(,,Temperamenti“), rækti hann
hið háa embætti sitt af alvar-
leik, skyldurækni og áhuga á að
láta sem mest gott af sjer leiða.
Það er og eigi ólíklegt, að sýslu-
mannssonurinn frá Hlíðarenda
hafi verið alinn upp við virðing
á embættisstörfum og embættis-
rekstri, og það þegar í bam-
æsku.
Bjarni Thorarensen brá sjer
til Akureyrar sama daginn, sem
hann reit Finni Magnússyni
brjefið, sem áður var vitnað í,
til að fylgja Vigfúsi syni sínurn
á skipsfjöl. „Vigfús hafði verið
ytra við nám á silfursmíði og
ætlaði nú að sigla aftur til að
lúka því“. Amtmaður kom heim
aftur „undir kvöldið, kvartaði
um suðu fyrir eyrum og hátt-
aði“. Ljest hann síðan um nótt-
ina, sem áður segir, 24. ágúst
1841. Er ekki óhugsandi, að hún
hafi — auk mikillar ofþreytu —
flýtt fyrir honum, sú geðshrær-
ing, er það jafnan bakar tilfinn-
inganæmum feðrum, að skilja við
böm sín, er þau leggja á haf út
til langvistar í fjarlægum lönd-
um og stórborgum.
Ættkvísl þeirra Thorarensena
á sjer rammar fylgjur, sem eru
henni sumar tryggar enn í dag.
Skyndilegur dauðdagi er þar
býsna tíður. Föðurfaðir skálds-
ins, Þórarinn sýslumaður Jóns-
son á Grund, dó úr höfuðsvima,
að því er Bjarni Thorarensen.
segir í brjefi einu. Þórarinn
sýslumaður átti fimm sonu, og
varð snögt um fjóra þeirra. Vig-
fús sýslumaður, faðir Bjarna,
hneig til jarðar niður sem skot-
inn væri, að því er virðist. Hálf-
bróðir hans, Jón Espólín, segir
þannig frá láti hans: „Gekk hann
til smiðju, ok segja þá sumir,
at hann gengi út um skammt ok
mælti við mann einn, at gott
væri þá veður fyrir Vestmanna-
eyinga, ok hnigi þá niður, en
aðrir, at hann fjelli á steðjann,
ok andaðist þann, ok hafði þá
þrjá um sextugt". Bogi Bene-
diktsson segir, að hann hafi tek-
ið „höndum um smiðjubitann, en
fjell þá, svo að steðjinn varð
undir brjóstinu. Drengur, sem
þar var hjá honum, hljóp þá í
bæinn, að segja þetta. Menn
hlupu strax til, en hann var þá
látinn". (Sýslumannaævir IV.,
bls. 503). Albróðir Vigfúsar
sýslumanns, Gísli prófastur Þór-
arinsson, háskólakandidat í guð-
fræði, „andaðist snögglega í
bæjardyrum í Odda 13. júní
1807, er hann kom veikur heim
úr kirknaskoðunarferð“. (Guð-
fræðingatal Hannesar Þorsteins-
sonar, bls. 95). „Hann hafði
lengi verið heilsulítill ok þung-
fær af ofhyldgun“, segir Espó-
lín. Þriðji bróðirinn, sjera Frið-
rik Þórarinsson á Breiðabóls-
stað, dó, að sögn Espólíns, held-
ur „fljótlega einn morgun af
stríðu taki, er hann hafði 4 vet-
ur hins 6ta tugar“. Andlát fjórða
bróðurins, Stefáns amtmanns,
bar og að með þeim hætti, að
„komið var að honum, at hann
lá í öngviti, ok vaknaði hann
eigi í þenna heim“. Að sögn
Espólíns hafði hann haft „brjóst-
spennu eða drátt síðan á leið
æfi hans ok fengit stundum óvit
af“. Kvisað var sitthvað miður
hugnanlegt um hið sviplega frá-
fall Stefáns amtmanns. Er eigi
trútt um, að megi sjá þetta kvis
út um brekánið í frásögn Espó-
líns af því, hversu dauða þessa
hálfbróður hans bar að höndum,
en með þeim bræðrum voru víst
litlir kærleikar. Telja og sumir
gætnir menn og glöggvir, er
kynst hafa sögnum og gögnum
í þessu efni, að enginn fótur sje
fyrir þeim hviksögum, sem hafa
verið á sveimi um dauðdaga
Stefáns amtmanns. (Nýtt Kirkju
blað 1910, bls. 45).
Ýmsir aðrir niðjar Vigfúsar
sýslumanns hafa og dáið snögg-
lega, t. d. systursonur hans, hinn
mikli þjóðsagnavölundur og mál-
snillingur, sjera Skúli prófastur
Gíslason á Breiðabólsstað, er
andaðist snögglega, „nýkominn
heim frá guðsþjónustugerð í
Teigi, 2. desember 188&“, og nú
síðast í súmar sonur sjera
Skúla, sjera Gísli Skúlason, hinn
skemtilegasti maður og einn
hinn síðasti latinuklej^íur í land-
inu. Að minsta kosti tvö böm
Skúla læknis Thorarensens á Mó-
heiðarhvoli, bróður Bjarna
skálds, urðu og, að kalla má,
bráðkvödd: Þorsteinn Thoraren-
sen á Móheiðarhvoli og gæðakon-
an, frú Steinunn Skúladóttir,
kona sjera Magnúsar Helgasonar
skólastjóra, er ljest að nætur-
lagi sem hinn þjóðkunni föðui'-
bróðir hennar á Möðruvöllum.
Systursonur skáldsins, sjera
Gísli Thorarensen, varð bráð-
kvaddur á jóladaginn, rjett áð-
ur en hann ætlaði að ganga í
kirkju til að emæbtta.
Sögu þessa mætti segja ræki-
legar, telja fleiri dæmi skyr.di-
legs dauðdaga meðal niðja Þór-
arins á Gmnd og þau sum eigi
fjarri. En ef til vill þykir kalda-
bragð að þvílíkum fróðleik, og
því mun hyggilegast að nema
hjer staðar. En svo sagði mjer
sjera Magnús Helgason, að
tengdafaðir sinn, Skúli Thorar-
ensen læknir, hefði talið slíkan
dauðdaga góða kynfylgju. En
hyggjur manna um slíkt fara
eftir lífsskoðun þeirra og við-
horfi við hinum gustkalda gesti,
er að lokum knýr allra vor
hurðir, fara eftir trú þeirra um
þau ólönd, er hann flytur eða
ferjar oss til.
Jarðarför skáldsins fór fram
á hinu forna klaustursetri 4.
september 1841, „að viðstöddu
fjölmenni“. Þá voru engin.
frjettablöð prentuð í landinu.
Vjer höfum því engar frjettir
af útförinni, nema þær, er geymd
ar kunna að vera í sendibrjefum
í söfnum hjer heima eða erlend-
is, eða í einstakra manna vörslu.
En enn eru varðveittar líkræður
þær, er fluttar vom við útför
hans, ásamt minningarkvæðum,