Lesbók Morgunblaðsins - 21.02.1943, Síða 6

54
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
staðaskóla hefði Guðmundur bú-
ið í Lamhúsum. Myndaðist góð
vinátta milli hans og sumra
skólapilta, sem þótti gaman að
Jíta heim til þessa glaða og
gáfaða bónda. En ekki þótti
þeim hann árennilegri en ísbjöm
til fangbragða, enda þreyttu
þeir þau aldrei við hann. Þegar
ég var á barnsaldri man jeg
Skagfirðinga, sem voru í skreið-
arferðum suður með sjó, sögðust
hafa gert sjer erindi til Guð-
mundar Jakobssonar, bara til
þess að sjá þennan mann, sem
svo margar sögur gengu um. Og
Einar á Mælifelli föðurfaðir dr.
Valtýs Guðmundssonar, gerði
sjer ferð norðan úr Skagafirði
og suður á Álftanes. Sagði hann
það væri erindið að sjá Guðmund
Jakobsson. Einar var gáfumaður
með frábærri elju að afrita bæk-
ur. Einar heimsótti foreldra mína
í þessari ferð. Var hann spurð-
ur, er hann var á heimleið, hvem-
ig honum hefði þótt að heim-
sækja Guðmund og um hvað þeir
hefðu helst talað. Lofaði hann
Guðmund mikið fyrir gáfur og
fróðleik og sagði að lokum: —
Mest töluðum við um skáldskap
gamlan og nýjan og aflraunir
fomar.
Guðmundur flutti síðast að
Móakoti í Garðahverfi til Helga
sonar síns og Rannveigar konu
hans. Meðal bama þeirra hjóna
er Helgi Helgason verslunar-
stjóri og einn meðal nafnkend-
ustu Reykjavíkurbúa. Það sagði
frú Rannveig mjer, að Guðmund-
ur tengdafaðir sinn hefði verið
sá glaðasti og skemtilegasti mað-
ur, sem hún hefði kynst um æf-
ina. Hann dó í Móakoti 1. jan.
1873, kominn að áttræðu.
Vigdísarvellir hjet heiðarbýli
eigi langt frá Keili, en fjarri
öllum bygðum bólum. Þegar jeg
var sjómaður á Vatnsleysuströnd
frá 1878 til 1888, bjó þar maður
að nafni Guðmundur Hannesson.
Strandarmenn sögðu mjer að
hann væri einn af þeim 29 böm-
um, sem Hannes bóndi á Hjalla
hefði eignast með konum sín-
um, en bókfærðar heimildir hefi
ýeg engar fyrir þessu. Jeg sá
þennan Guðmund nokkrum sinn-
um og líka þekti jeg mörg syst-i
kini hans, sem voru víðsvegar
þar syðra, bæði hjú og búend-
ur, meðal þeirra var Sæfinnur
vatnsberi í Reykjavík, er gár-
ungar kölluðu Sæfinn með sex-
tán skó. Þessi systkini voru fyr-
ir mínum augum ekki meiri en
miðlungsfólk, og bám sum
þeirra vitni þess, að vanlíðan í
æsku hefði markað þroska
þeirra. Einkum var það einn
bræðranna, sem Helgi hjet, er
talinn var lítilmenni. En Sæ-
finnur og Guðmundur vom
þeirra burðugastir.
Ágúst í Halakoti lýsir Guð-
mundi Hannessyni ^em frábæm
karlmenni og bestu skyttu, og
er það enginn efi að svo hafi
verið, hafi hann skotið sjötíú
hreindýr eins og Ágúst fullyrð-
ir. Til dæmis um frækleik Guð-
mundar og hreysti, segir hann
sögu af því, að eitt sinn hafi
helskotinn tarfur, sem ekki átti
undankomu auðið, ráðist á hann.
Guðmundur brá sjer þá upp á
svíra dýrins og banaði því með
beittum hnífi. Þessu nákvæm-
lega samhljóða sögu heyrði jeg
í bemsku minni um Guðmund
Jakobsson. Kemur mjer til hug-
ar, að það sama atvik sje fært
á milli manna. Ekki var Guð-
mundur Hannesson jafn stór-
mannlegur í mínum augum, eins
og í lýsingu þeirri sem Ágúst
í Halakoti gaf af honum og
efast jeg um að allar heimildir
um dýraveiðar hans sjeu óyggj-
andi, því bygðar eru þær á sögn-
um, er gengið hafa mann frá
manni. Jeg hefi spurt Herdísi
Sigurðardóttur húsfrú á Varma-
læk, sem þekti Guðmund vel,
er hún átti heima á Vífilsstöð-
um og Krísivík, hvort það geti
komið til mála að hann hefði
skotið sjötíu hreindýr. Hún
þorði ekki að mótmæla því með
öllu, að svo hefði getað verið
þótt henni virtist líklegra að ein-
hverju hefði verið krítað í þá
tölu. En það vissi hún að hanni
var talinn góð skytta og skaut
bæði refi og hreindýr, þegar tök
voru á. Að öllum likindum hef
ir hann lagt fleiri hreindýr að
velli á Reykjanessfjallgarði, en
nokkur annar maður.
Það væri fróðlegt að vita nöfn
allra þeirra manna, sem skutu
hreindýr á þessu svæði og tölu
þeirra dýra, sem fjellu fyrir
skotum, en um það er ekkert
að finna nema í munnmæluni,
sem færast úr lagi og gleymast
síðan með öllu.
Nú á dögum líta ýmsir svo
á, að það hafi verið mesta goð-
gá að leggja þessi friðsömu
fjalldýr að velli. En þau áttu
ekki ætíð sjö dagana sæla. —
Þegar allt fór saman, vetrar-
byljir, stór regn og hagleysi, þá
hlutu þau að lokum að hníga að
velli helfrosin og hungurmorða.
Við allar þær nauðir losnuðu
dýrin, sem fengu skot í höfuð
eða hjarta og hlutu þar með
bráðan bana. Má því líta svo á,
að þessir markvissu veiðimenn,
hafi unnið miskunnarverk með
því að leggja dýrin hreinlega
að velli. Og með þeim færðu
þeir líka oft þurfandi fjölskyldu
góða björg í búið. Þá var heldur
ekki um lagabrot að ræða, þótt
hreindýr væru unnin á þeim
árum, sem frásagnir þær gerð-
úst sem hjer eru skráðar.
Smælki
/
Faðirinn: Gerum nú ráð fyrir,
að jeg yrði skyndilega tekinn
burt hjeðan. Hvað yrði þá um
þig?
Sonurinn: Jeg yrði hjer kyrr,
en spumingin er, hvað yrði um
þi&? ★
— Maðurinn yðar er of hrif-
inn af sterku kaffi, sagði lækn-
irinn. ■— Þjer megið ekki láta
hann hafa það. Hann verður æst-
ur af því.
— En læknir, þjer ættuð bara
að sjá, hve æstur hann verður,
þegar jeg gef honum veikt
kaffi. *
★
Læknirinn: Hefir þú sagt þess
um unga manni, sem altaf er að
koma til þess að heimsækja þig,
hvaða álit jeg hefi á honum?
Dóttirin: Já, pabbi, en hann
segir bara, að ályktanir þínar
sjeu rangar eins og venjulega.