Lesbók Morgunblaðsins - 23.05.1943, Qupperneq 6

158
LMBÖK M0RGUVBLAÐSTN8
HUGSAMB 4ND
Stórmerkileg ritgerð um stórmerkilegt mál.
_ -i.
Býsna vænt þótti mjer um að
sjá í dag, í sdbl. „Vísis", grein
þá er heitir „Tilraunir mínar
með hughrif" og er eftir Sir Hu-
bert Wilkins. „Hugsamband"
hefði nú þarna átt fult eins vel
við og „hughrif", því að um
slíkt er einmitt að ræða.
Er gott til þess að vita, að Sir
Hubert. skuli vera að fást við
þessar mjög svo áríðandi rann-
sóknir, því að hann er svo stór-
frægur maður, að engin hætta er
á að ekki verði tekið eftir því
sem hann ritar, jafnvel á þessum
tímum hinnar stærstu styrjaldar,
enda ræðir um þekkingu sem
gæti orðið mjög þýðingarmikil
fyrir gang ófriðarins, ef menn
reyndu að færa sjer hana í nyt.
En þó er sá galli á, að uns komið
er framyfir tiltekið stig vanþekk-
ingar, mundi fjarskynjan geta
orðið Japönum að gagni miklu
fremur en hvítum mönnum, af
því að engin þjóð er líkt því eins
samstilt og laus við að vera
sjálfri sjer sundurþykk, og Ja-
panar.
II.
Sir Hubert Wilkins er einn af
þeim mönnum sem mannkynið
hefir ástæðu til að miklast af.
Hann er orðlagður sem hetja,
framúrskarandi flugmaður og
einn af ágætustu landfræðingum;
er hann í allra fjarsta lagi því,
að heyra til þeirri tegundinni,
sem nefndir hafa verið legubekks
landfræðingar (Sofageograf). —
Hann tók á mjög ungum aldri
þátt í hinum fræga leiðangri Vil-
hjálms Stefánssonar í Norður-
vegi, en var síðan með Sir
Ernest Shackleton á hinum enda
jarðar, tók þátt í þeim leiðangri
sem náttúrufræðingur. Hann hef
ir ennfremur stundað rannsókn-
ir í hinu heitasta hitabelti, nefni-
lega í Ástralíu. Sir Hubert er
vissulega ágætlega undir það bú-
inn. að verða heimsfræðingur,
þar sem hann auk áhuga síns
á stórkostlegum flugferðum, land
fræði og náttúrufræði, er nú
kominn ínn á brautir sannvís-
indalegrar sálfræði, þ. e. þeirrar
tegundar af þekkingu, sem nauð-
synleg er, ef takast á að færa
líffræðina út til stjarnanna.
III.
Menn ættu að lesa og hugleiða
vel þessa ritgerð Sir Huberts í
Vísi, því að jeg ýki það ekki, að
hún er býsna fróðleg. Sherman
heitir maðurinn sem Sir H. fekk
til samstarfs við sig, og er það
augljóst, að náið hugsamband —
og jafnvel dálítið meira — hefir
komist á þeirra á milli, þrátt
fyrir þúsunda km. fjarlægð. Sir
H. tekur af tilviljun þátt í dans-
leik í borg þar sem hann hafði
orðið að lenda sakir stórhríðar.
Sama kvöld skrifar Sherman:
„Þú innan um einkennisbúna
menn og nokkrar konur — s*am-
kvæmisföt — viðhafnarsam-
kvæmi — háttsettir menn við-
staddiis— fjörugar samræður —
þú virðist vera í samkvæmisföt-
um sjálfur", og var þetta ná-
kvæmlega rjett. Annað sinn er
Sir H. staddur í Point Barrovv,
og horfir þar á húsbruna. Það
kvöld skrifar Shermann í skrif-
stofu sinni í New York í 4800
km. fjarlægð: „Jeg veit ekki af
hverju, en mjer virðist jeg sjá
snarkandi loga úti í dimmunni —
greinileg áhrif frá eldi, einsog
hús væri að brenna“ o. s. frv.
Einu sinni skrifar Sherman:
„held að þú hafir fundið bilun
í stálgrindinni sem þarfnast við-
gerðar“. Og ennfremur: „Mjer
finnst jeg sjá þig með einhvers-
konar handdælu í flugvjelinni,
en hreyfillinn spýr frá sjer gus-
um af kolsvörtum reyk — hvellar
sprengingar frá honum — ó-
jafnar — hálfkæft soghljóð, lík-
ast því að eldsneytið sje í ólagi —
bensínleiðsla". Og var þetta alt
nákvæmlega rjett. Er einkar
fróðlegt að veita því eftirtekt,
h.vernig það sem Sir H. skynjar
með augum og eyrum, kemur
fram í huga Shermans sem of-
sjón og ofheyrn.
IV.
Það er ekki vafi á því, að Sir
H. hefir rjett fyrir sjer þar sem
hann segir, að þarna geti ekki
verið um eintómar tilviljanir að
ræða. Jeg efast heldur ekki um
að hann hefir rjett fyrir sjer
þar sem hann segir, að nákvæmt
hugsanasamband hafi getað ver-
ið milli hans og Shermans, án
* nokkurrar sinnar viðleitni í þá
átt.
Það er ekki ófróðlegt, að veita
því eftirtekt, að nokkuð líkt
þessu sem Sir H. segir frá hafði
gerst í' sambandi við ferðalag
annars mjög ágæts manns, án
þess þó að þar væri um að ræða
nokkrar tilraunir til hugsanasam
bands. Þegar Fridtjov Nansen
var í hinni frægu norðurför
sinni 1893—G, merktji Masselo
Hauge í Oslo á landabrjef, og
skrifaði hjá sjer ýmislegt um
ferðalag Nansens. Var þetta síð-
an innsiglað og fengið háskólan-
um í Oslo til varðveislu, en tek-
ið fram þegar Nansen kom heim.
Sást þá, að þessu sem Hauge
hafði skrifað, bar mjög vel sam-
an við dagbók Nansens frá sama
-tíma.
V.
Það er dálítið skoplegt í rit-
gerð Sir Hubert Wilkins, og sýn-
ir að hinn mikli landfræðingur
er í þessum efnum aðeins á byrj-
unarstigi ennþá, að hann virðist
ætla, (ef þá ekki er eitthvað mis-
þýtt), að fjarlægðin 4500 km.
eða þar um bil, muni vera sjer-
staklega heppileg til rannsókna
á hugsambandi. En fjarlægðir
koma þar lítt eða ekki til greina,
eins og rannsóknir mínar á eðlí
drauma og miðilsamband við