Lesbók Morgunblaðsins - 08.12.1943, Blaðsíða 4

364
LESBOK MORGUNBLAÐSINS
Rafeindafræði:
. i
Lykillinn að bættum
lifnaðarhdttum
Ekki ný fræði, en þau eru að iæra
oss furðulegar nýjungar
ÞAÐ ER lítil pípa. Með henni
verður Hitler molaður. ðleð henni
verður byggður upp 'nýr heimur.
Út úr henni munu koma kraft-
ar er valda munu byltingu í flugi,
ferðalögum, fjárskiptum, húsa-
gerð. matarœði, lækningum. Þessir
kraftar munu umskapa venjur
vorar og heimili, líferni vort, lík-
lega. mjög líklega. skoðun vorri
á manninum og tilverunni.
Þetta er rafeindapípan.
Hvað er rafeind?
Sumir strangvísindalega hugs-
andi fræðimenn munu segja: ,,Það
vitum vér ekki.“ En vér vitum
ofurlítið um hana. Vér vitum að
hún er frádrægt hlaðin ögn, sem
snýst umhverfis kjarna efniseind-
arinnar. Vér vitum að frá raf-
eindum, sem eru á hreyfingu,
stafar það, sem vér köllum raf-
magn.
Vér vitum nú hvernig hægt er
að auka afl rafstrauma með því
að herða á hreyfingu rafeinda-
mergðar. Skýrt á einfaldan hátt,
er það þetta, sem verður, þegar
þér breytið hvísli í drunur með
því að snúa hljóðmagnara upp í
fullan styrk. Þessi máttur til að
snúa veikum straumum upp í
styika er lykillinn að töfrum
rafeindapípvtnnar.
Rafeindin er aíar lítil. Lítið
á ljósið í 100 watta rafljósakúlu.
Það verður til við það, að raf-
straumur hitar vírinn, svo aðhann
glóir skært. Eðlisfræðingum telst
svo til, að rafmagn það^sem þarf
til að halda vírnum glóandi í
eina sekúndu, sé straumur 6000.
000.000.000 rafeinda, sem skjótast
gegn um vírinn í þéttri mergð.
J. J. Thomson, háskólakennari
í Cambridge, uppgötvaði rafeind-
in». Fyrir 46 árum síðan var hann
einn hinna mörgu náttúrufræð-
inga að rannsaka nýuppgötvaðan
heim efniseindanna. Flestir þeirra
héldu efniseindina vera smæstu
byggingasteina tilverunnar, al-
smæstu agnir efnisins. Thomson
vakti furðu vísindanranna með
því að ná broti út úr efniseind-
inni. Þetta brot var rafeindin.
Uppgötvunin var gerð 1897. 14
árum áður hafði Edison rekizt á
það, sem í tvo áratugi var kallað
„Edison-fyrirbrigðið“. Hann hafði
rekizt á rafeindina, án þess að
gera sér grein fyrir henni.
JMiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiit!iiiittitiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiniii)u
| Eftir Peter F o r rest I
iWllllltlltllllllllllltltlllMllllllllllllllllllllllllltlltlllMllllllltllltlTfl
Hann hélt að rafmagn yrði að
streyma gegn um vír eins og vatn
eftir æð. En dag einn fann hann
að rafmagnið ,,lak“ út milli vírs-
ins, þegar hann var glóandi, að
málmþynnu innan í tómrúmmu
í rafljósakúlu.
Edison vissi ekki hvernig, né
hversvegna.
20 árum síðar, er enski upp-
finninganiaðurinn Ambrose Flem-
ing var að fikta við þenna „raf-
leka“, fann hann leið til að hag-
nýta hann. Hann notaði hann til
þess að verða var við raföldur.
„Fleming lokinn“ varð fyrsta
uppgötvunartæki loftskeyta.
Þessu næst var hár, riðvaxinn
maður, að nafni De Forest, í gæfu
leit að fikta við Fleming-lokann
og datt þá niður á nýja hugmypd.
Hann gerði sér snúna rist úr
platínuvírum og setti á milli gló-
vírsins og málmþvnnunnar í
lampakúlunni.
Það var „De Forest ristin“, er
varð fyrsta rafeindapípan, móð-
ir að furðulegu nýju tímabili.
Út úr pípunni veltust útvarpið,
hljómmyndir, fjarskipti, sem
Roosevelt og Churchill nota núna
til samtala yfir 4000 'mílna ve.ga-
lengd, blindflug og stefnuvitar
fyrir flugíerðir, lögun andrúms-
lofts, símsendar myndir, rafeinda-
smásjá og flest önnur furðuverk
raftækninnar, sem nú móta heim
vorn.
14 árum eftir að rafeindapíp-
an hafði verið notuð til að gera
fyrstu hljómmyndina, varð hún
til þess að frelsa Bretland.
Það er sérstök saga. Þeir sem
unnið höfðu við rannsóknir á ör-
skömmum raföldum komust að
því, að ef fastur hlutur, flugvél
eða ökutæki, varð á vegi þessara
örtíðu merkja, er þeir voru að
senda frá sér, skullu merkin aft-
ur til þeirra.
Að þessu voru mestu óþægindi.
En þetta vakti nýja hugmynd.
Hugmyndin er það, sem við
köllum raföldu-staðarákvörðun —
að hagnýta endurkastsfyrirbrigð-
ið, til að uppgötva óvinaflugvél-
ar, sem ekki er hægt að sjá, til
að rniða fallbyssum með skot-
marksákvörðunartækjum og til að
nota það í ýmsu öðru skyni, sem
enn er hernaðarleyndarmál. Raf-
eindapípan kom rétt í tæka tíð
til að bjarga oss.
1 dag er þessi töfrapípa not-
uð til að æfa herlið, stjórna fall-