Lesbók Morgunblaðsins - 08.12.1943, Page 7

LESBOK MORGUNBLAÐSINS
367
Hcrtha. Pauli:
Hvernig jólasálmurinn
*.Heims um bói< varð tii
Sálmurinn „Heims um ból“, sem nú er sunginn á hverj-
um jólum meðal allra kristinna manna, var saminn fyrir
meira en 100 árum. — í þessari grein skýrir höfundurinn,
Hertha Pauli, frá hvernig þessi undirfagri jólasálmur varð
til, og hvernig fjögur börn urðu til þess að gera hann fyrst
frægan. —
SACIA ÞESSI gerðist í Hallein.
smáþorpi einu í austurrísku ölp-
unum. Það var aðfangadagur
jóla árið 1818. Kaþólski prestur-
inn Joseph Mohr sat einn í bóka-
safninu sínu og las í biblíunni.
öll börnin í þorpinu og dalnum
voru full eftirvæntingar, því að
jólin voru í nánd, og þau áttu
að fá að vaka til þess að hlusta
á aftansöng í kirkjunni. Veðrið
var stillt og börnin báru logandi
kerti á leiðinni niður dalinn, svo
að að hann var engu líkari en
gríðarstóru jólatré, þar sem hundr
að kertaljósa voru á sífelldu iði.
En þes9i fagra sjón virtist eng-
in áhrif hafa á unga prestinn í
þorpinu. Opin biblían lá á stóra
eikarborðinu hans, og hann var
önnum kafinn við að semja ræð-
una, sem hann átti að flytja við
aftansönginn. Hann las aftur sög-
una urn hirðana og engilinn, sem
birtist þeim og sagði: „Yður er
í dag frelsari fæddur í borg
Davíðs .......“
Séra Mohr var einmitt að lesa
þessa setningu, þegar barið var
á dyr hjá honum. Það var bónda-
kona, sem komin var og færði
honum þá frétt, að kona fátæks
viðarkölamanns, sem bjó hátt
uppi í fjöllunum, hefði alið barn
þenna sama dag. Foreldrar barns-
ins höfðu sent hana til þess að
biðja prestinn að koma og blessa
það, svo að það mætti lifa og
dafna.
Séra Mohr varð rojög hrærður,
þegar hann gekk inn í hrörlegan
og illa lýstan kofa kolagerðar-
mannsins. Móðirin lá í rúminu,
hamingjusöm á svip, með hvít-
voðunginn sofandi í fanginu.
Þessi sjón hefir sjálfsagt verið
lítið lík þeirn atburði, sem gerð-
ist í borg Davíðs, en þó fannst
prestinum allt í einu eins og síð-
ustu orðin, sem hann las í biblí-
unni væri töluð til sín. Þegar
hann var aftur á leiðinni niður
dalinn, varð hann hrifinn af því,
sem fyrir augu og eyru bar.
Hlíðarnar voru uppljómaðar af
blysum fjallabúanna, sem voru á
leiðinni til kirkju, og frá þorpun-
um hljómuðu víðsvegar að ómar
kirknaklukknanna.
Séra Mohr varð fyrir reglu-
legum jólainnblæstri. Þegar hann
var seztur í bókasafninu sínu
eftir aftansönginn, reyndi hann
að færa í letur það, sem komið
hafði fyrir hann. Áður en dagur
rann, hafði séra Mohr komið
hugsunum sínum og tilfinningum
í ljóðform. Á jóladag samdi svo
vinur hans, Franz Xaver Gruber,
söngkennarinn í þorpinu, iag við
það.
Börnin í þorpinu heyrðu prest-
inn og kennarann syngja. Kirkju-
orgelið var ekki í lagi, svo að
þeir urðu að notast við það, sem
þeir höfðu — raddir sínar og
gítar, sem Franz Gruber lék á.
..Þegar öllu er á botninn hvolft".
Ararð Gruber að orði, „mun Guð
jafnt hevra til okkar þó að org-
elinu sé ekki til að dreifa.“
Þessum mönnum hefir sjálfsagt
ekki órað fyrir því, að þeirhöfðu
skapað lag og ljóð, sem átti eft-ir
að berast til allra landa. þar sem
jólin eru haldin heilög, og að
fjögur börn yrðu til þess að hefja
það til frægðar og frama.
Það orkaði ekki tvímælis í
Zillerdalnum í austurrísku Tviol-
ölpunum, að fegurstu söngradd-
irnar þar um slóðir hefðu Strass-
erbörnin fjögur: Caroline, Joseph,
Andreas og Amalie litla, sem var
kölluð Maly og var svo ung að
hún gat varla beygt orðin rétt.
..Þessi Strasser-börn,“ voru þorps-
búarnir vanir að segja, „syngja
alveg eins og næturgalar.“
En það var fleira líkt með
þeim og næturgölunum, því að
á hverju vori fóru börnin fjög-
ur norður á bóginn til Leipzig í
Saxaríki, þar sem hinar árlegu,
frægu kaupstefnur voru haldnar.
Það stóð þannig á því, að faðir
þeirra var hanzkagerðarmaður. og
börnin voru látin sýna og selja
mjúka gemsuskinnglófana, sem
vöru frægir um víða veröld.
Það var mikið um dýrðir í
Leipzig meðan á kaupstefnunni
stóð, og litlti börnin frá Ziller-
dalnum voru hálfringluð' og vilt
í vsi og þysi stórborgarinnar. En
þá tóku þau það til bragðs, sem
þau voru vön að gera heima hjá
sér, þegar eitthvað amaði að
þau sungu saman. Og það, sem
þau sungu oftast, eftirlætissöng-
urinn þeirra — A-ar „Heims um
ból.“
Karl Mauracher, frægur orgel-
smiður í Zillerdalnum, hafði
kennt börnum þennan söng. Hann
hafði eitt sinn verið beðinn að
gera við orgel í nágrannaþorpinu,
og er hann hafði lokið viðgerð-
inni, bað hann orgelleikarann