Lesbók Morgunblaðsins - 09.09.1945, Blaðsíða 3
LESBÓK MORQUNBLABSENS
435
Þeir ráku smíðshöggið á verkið
Bohr
agnir í einskonar stilli, ei'ui, seín
gat hægt á ferð neutronanna án
Jress þó að eyða þeim. Það er ekki
óhugsandi, að Þjóðver.jar hafi reynt
að nota þungt vatn í þessu skyni.
tMennirnir á Manhattan ákváðu að
nota grafít, sem auðevldara var- að
komast yi'ir. Ef takast mætti að
framleiða plutóníum með ákveðn-
um hraða, þá var búið að finna
sprengiefni, sem breytt gat öllum
heiminum.
Compton Oppenheimer
ust svo að byrjað var að gera til-
raunir með öll hin líklegri í einu.
Það’ var enginn tími tli þess að láta
sjer mistakast og ekki dugði neitt
sleifarlag á rannsóknunum. Það gat
hent sig,iað nasistarnir yrðu á und-
an í þessu dómsdagskapphlaupi.
Forsetinn lagði bíessun sína yfir
þessar tillögur. Með fræðilegum út-
reikningum höfðu menn fundið leið-
ina að markinu. Nú var et'tir að
útfæra hana í veruleikanum.
Engan tima mátti missa.
FRAM að þessum tíma hafði svo
að segja öll vinna verið fólgin í
útreikningum og ákvörðunum vissra
kennisetninga. Engar keðjuverkan-
ir höfðu verið framleiddar; ekki
hafði tekist að einangra nægjanlegt
magn af U—235; ekkert plutonium
thafði. verið íramleitt. En þann 17.
júní 1942, sendu hinar ýrnsu nei'nd-
ir, sem sáu um framkvæmdir,
skýrslu til forsetans: Það þarf að
framleiða plutonium engu síður en
U—235.
Fullkomnar verksmiðjur lagði
nefndin til að væru reistar hið bráð-
asta. Það var engin vissa fyrir því,
hvaða ráð mundu reynast heppileg-
Mennirnir, sem unnu að
framkvæmdunum.
EINS og sn.jóbolti, seni veltur á-
fram jókst Manhattan fyrirtækið
stöðugt og safnaði að sjer mönnuin
(125,000), peningum (2,000,000,000
dollara), feiknabirgðum af allskon-
ar hráefnum og heilum járnbrautar-
förmum af ýmsum tækjum.
Frófessorar, niargir hvej'jir þiggj-
endur Nobelsverðlauna, yfirgáfu að
setursstaði sína og tóku sjer ból-
festu úti í eyðimörkum. Verkamenn
streymdu að — gætnir iðnaðarmenn
frá New Englaud, þfekvaxnir Suð-
iirríkja negrar, menn af ölluin þeim
þjóðflokkum, sem Bandaríkjaþjóðin
samaustendur af. Þeim var skýrt
Fermi
frá, hversu gííurlega áríðandi verk-
efni biði þeirra, en fáir vissu um,
hvað raunverulega var að gerast.
Á hinni svoköiluðu „ínálmefna-
rannsóknarstofu“ við háskólanu í
Chicago voru gerðar margar af hin-
um mikilvægustu uppgötvunum und
ir leiðsögn hins fræga dr. Arthur
Ilolly Compton. Aðal samstarfsmað-
ur hans var Enrico Fermi, sem er
ítali að þjóðerni, og er af mörgum
talinn færasti atómsjerfræðingur
vefaldarinnar. En það var einnig
fjöldi annara efnarannsóknarstofa,
sem tóku þátt í þessum rannsókn-
um, t. d. efnarannsóknarstofurnar
við Columbia háskólann, Káliforníu-
háskólann, háskólaiin í lowa og fl.
Tilraunir og
tilraunastaðirnir.
ÞAÐ Voru margar leiðir mögu-
legar til þéss að aðgreina U-235 frá
venjulegúm uranium. Tvent var það
einkuin, sem þótti gefasl vel. Það
fyrra byggðist á því, að raíhleðslu
var hleypt á uraniumagnir og þeim
síðan skotið í gegn geysstóran raf-
segul, sem síðan var settur á sveiflu-
hreyfingu. llið ljettara U—235 að-
Framhald á bls. 438