Lesbók Morgunblaðsins - 16.03.1947, Blaðsíða 2

86
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Bestu leikararnir lásu þar ljóð, sem
ort höfðu veriðJá þessum þrengingar-
tímum, þeim mestu sem nokkurn tíma
höfðu komið yfir Noreg. Eldlegir ætt-
jarðar- og frelsissöngvar e'ftir Nordahl
Grieg, Arnulf ()verland, Gunnar Reiss ,
Andersen, og margar ógleymanlegar
ræður voru haldnar. Það ríkti bjart-
ur og vonarfullur hátíðablær á þess-
um samkomum.
Nokkru seinna hófust svo í húsinu
venjulegar. leiksýningar. Flest leikrit-
in voru frá fyrri starfsárum, og því
gamlir kunningjar Ieikhúsgesta. I raun
og veru var það ekki fyr en um haust-
ið 1945, að Þjóðleikhúsið í Osló hóf
skipulagsbundna leikstarfsemi að
nýju. Smærri leikhús borgarinnar
tóku til starfa um svipað leyti.
Þetta fyrsta ár báru leikritin nokk-
urn keim hernámsins og styrjaldar-
innar. Á þessu fyrsta frelsisári eftir
undirokun nasistanna, hóf Þjóðleik-
húsið starf sitt, með þremur fyrstu
þáttunum úr Pjetri Gaut, eftir Henrik
Ibsen, sem þrátt fvrir aldurinn eru sí-
ungir. Þeir urðu hin eiginlega hátíða-
sýning norsku þjóðarinnar í þessu til-
efni. Þó að Ibsen skrifaði þetta sem
hásöng háðsins til þjóðar sinnar, —
gætir þó í þessum þrem fyrstu þátt-
um leiksins meira viðkvæms stolts
hans yfir Pjetri, vandræðabarninu og
geníinu.
Jóhanna Dybwad ljek Ásu, og Al-
fred Maurstad Pjetur. Bæði óviðjafn-
anlega norsk og hressandi, eins og há-
fjallasvali Dofranna. Með þessum á-*
gætu leikurum í aðalhlutverkunum,
og hinni óviðjafnanlegu músik Griegs,
varð sýning þessi Norðmönnum ó-
gleymanlegur viðburður. Ógleyman-
leg, bfcði sem hátíða- og minningar-
sýning um endurheimt frelsi þjóðar-
innar.
Síðar fekk leikárið ákveðnari svip
hernáms, og liðinnar styrjaldar.
Fvrsta leikritið var: „Giv mig dit
Hjerte“, sem í rauninni engan boð-
skap hafði að flytja. Það var aðeins
skrifað af frelsisskáldinu Overland.
Næst kom svo leikritið „Rid i Nat“
eftir Vilhelm Moberg, einskonar á-
skorun til Svía, meðan ennþá var
óvíst um úrslit stríðsins nje ósigur
Þjóðverja, en í rauninni þýðingar-
laust í Noregi nú, eftir á.
Enn var sýnt eitt hernámsleikrit
eftir John Steinbeck: ,AIaanen er
nede“. Amerískur áróður gegn Þjóð-
verjum frá ÍOJ1?. Þetta rit var lesið
leynilega, og af'mikilli ánægju um
allan Noreg, meðan á stríðinu stóð,
og svo að lokum sýnt á leiksviðinu.
Eftir jólin sýndi Þjóðleikhúsið
„Nederlaget“ eftir Nordahl Grieg.
Þetta beiska verk, um þann dapur-
lega sannleika, að ekki sje hægt að
sigrast á ofbeldinu með hugsjónum
einum saman, — heldur með ennþá
meira ofbeldi.
Um vorið voru svo sýnd leikrit af
ljettara tagi. Leikhúsgestir hafa sjálf-
sagt þarfnast þess, að geta viðrað sig
í ljettum hlátri eftir þung og skugga-
leg umhugsunarefni allra þessara al-
varlegu rita, sem leikárið hafði boðið
þeim, og sem munu hafa haldið hug
þeirra fastari en ella, við óþægilega
atburði liðinna ára.
Um sumarið sýndi svo leikhúsið
„Hamlet“, þar sem Hans Jacob Niel-
sen ljek aðalhlutverkið.
Það kom þegar í Ijós á þessu fyrsta
leikári, eftir 5 ára kyrstöðu norska
Þjóðleikhússins, að leikhúsið hefir enn
marga ágæta listamenn. Gamli leik-
flokkurinn cr ekki lengur til. Það
verður risavaxið, listrænt átak að
byggja upp nýtt samstarf, nýjan sam-
leik milli þessara leikara, eldri og
yngri, sem mynda núverandi leik-
flokk leikhússins. Það starf er þegar
hafið. Norðmenn taka á því, eins og
öðru í endurreisn lands shis^ með karl-
mannlegum þrótti og sálarheilbrigði.
Glaðir í bragði, og glaðir í lund ganga
þeir móti framtíðinni, án þess að á
þeim sjáist, eða til þeirra heyrist eitt
æðruorð um alt það, sem undanfarin
ár hafa lagt þeim á herðar. Frelsið er
þeim eitt og alt, þegar það er endnr-
heimt, finnst þeim ekki vera yfir neinu
að kvarta.
FYRSTA leikár Norska leikhússins
í Osló bar ekki jafn ákveðinn svip
stríðsáranna. Þetta leikhús hafði ver-
ið svo heppið, að fá nú fyrst nýtísku
byggingu til umráða. Þjóðverjarnir
höfðu breytt kvikmyndahúsinu
Casino í fyrsta flokks leikhús, þar sem
þeir höfðu leikið nokkrar óperettur
og óperur. Við uppgjöf nasistanna
fekk Norska leikhúsið þessa byggingu
til afnota.
Það hóf leikárið 1945 með klassiskri
sýningu á gríska harmleiknum „Anti- •
gone“ eftir Sofokles. Leikurinn var á-
gætlega sviðsettur. Það gerði Hergel
leikhússtjóri. Á sjerstaklega áhrifa-
ríkan hátt beindi hann ádeilu leiks-
ins, til ofbeldis og kúgunarstefnu nas-
isfanna, með leikmáta gríska ein-
valdsherrans og harðstjórans Kreon,
sem Johan Nörlund gerði ógleyman-
legan með leik sínum. Thordis Maur-
stad hafði hlutverk Antigone, kon-
ungsdótturinnar, sem hlýðir rödd
samviskunnar, fremur en skipunum
konungsins.
Skömmu síðar hafði þetta leikhús
sýningu á „Niels Ebbesen“ eftir Kaj
Munk, með Nörlund í titilhlutverk-
inu. Sýningin varð fögur lofgerð til
frelsisástar dönsku þjóðarinnar.
Norska leikhúsið reyndi margar
tegundir leikrita á leikárinu, en
heppnin virtist ekki vera með Hergel,
því að á meðan Þjóðleikhúsinu fór
eins og Midasi, að því varð alt að
gulli sem það snerti á, var hltof oft
þunnskipað á bekkjum Norska leik-
hússins. Það var hartnær óskiljanlegt,
því að áliti helstu leikhúsmanna þessa
höfuðstaðar, er leikflokkur Norska
leikhússins best samæfðu leikararnir
í Osló.
Undir vorið (þann 5. mars) var
frumsýning á „Gullna hliðinu" eftir
Davíð Stefánsson. Rjeði leikhúsið
Lárus Pálsson hjeðan úr Reykjavík
til þess að setja leikinn á svið. Sýn-