Lesbók Morgunblaðsins - 16.03.1947, Blaðsíða 6

90
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
hefir (sjera) Sigmundur þá vörn, að
hann hefði ekki getað framkvæmt
þetta í tæka tíð, því að prestarnir
dæmdu honum eið „innan sjöundar“,
þ. e. sjö daga, sem er venjulegur eið-
frestur, „eða sýni lögleg forföll, að
hann mátti eigi þessari skipan af stað
koma“. Báðar þessar sakir voru því
illa rökstuddar af biskupi og smá-
vægilegar, og er auðsjeð að klerkun-
um hefir ekki fundist mikið til um
þær. Um sakarpersónurnar Guðmund
og Vilborgu vita menn ekki annað en
þetta, en líklega hefir verið um frænd-
semis brot að ræða, því kirkjulögin
voru. eins oa kunnugt er,'grimfhilega
ströng . þ\ 1 efni, og fjegjarnir ibisk-
uj>ar voru í hælunum á öllum, sem
ekki gættu sín.
í þriðja lagi ákærði biskup sjera
Sigmund fyrir það, að hann hefði
„hýst og haldið Björgu Þórðardóttur
lengur en upp á 12 mánuði heima á
Miklabæ------------í sínu forboði, og
svo var það svarið af sjera Þorvaldi
Bjarnasvni, að hann hefði lesið for-
boðsbrjef yfir fyrirskrifaðri Björgu,
og sjera Sigmundur hefði heyrt upp
á, og hún hefði í hans garði verið“.
Einnig kom fram vitnisburður sjera
Loðvíks Hallssonar um, að Björg
„hefði verið vistföst á Miklabæ“.
Þetta kölluðu klerkarnir „hina þriðju
óhlýðni við biskup og heilaga kirkju'*.
Nú vita menn ekki, hvað Björg
þessi hefir brotið af sjer í augum
biskups, en sök Sigmundar prests er
auðsjáanlega sú, að hann skyldi ekki
reka hana samdægurs af heimili sínu,
þegar forboðið var birt. (Sjera) Sig-
mundi hefir þó vafalaust verið það
Ijóst, að samkvæmt kirkjuiögum þess-
ara tíma máttu prestar litlar eða eng-
ar bjargir vei(a forboðnu fólki. A
þessu kærleiksstigi var kirkjan sjálf!
En hjer hefir verið um hjú (sjera)
Sigmundar að ræða ogþar af leiðandi
skjólstæðing hans. Og mannúð hans
mátti sín mcira í þessu efni, en þrœls-
ótti við biskup og blind hlýðni við
ströng kirkjulög. Sýnir þetta dreng-
lund fians við ofsóttan og útskúfaðan
einstœðing, en einnig djörfung hans,
að rísa gegn voldugum kirkjuhöfð-
ingja. Og svo fágæt var þessi fram-
koma (sjera) Sigmundar, að varla
finnast að öllu jöfnu meðal pápiskra
klerka hliðstæð dæmi frá þessum öld-
um. Þetta verður því varla frá sann-
kristilegu sjónarmiði kölluð „ófögur
sök“, frekar en hinar fyrri sakargift-
irnar.
t
Fjórða og síðasta ákæruatriði bisk-
ups var vangreiðsla (sjera) Sigmund-
ar á greiðslu „biskupstíunda þau þrjú
ár“, sem hann var prófastur í Húna-
vatnsþingi. Líklega hefir þetta verið
rjett að fundið. En til glæpaverka
hefir greiðsludráttur skulda ekki verið
talinn, og ekki kemur það fram í kær-
um biskups, að (sjera) Sigmundur hafi
neitað að standa skil á þeim. Skuld-
seigir menn hafa verið til á öllum
öldum, og eru enn, meðal allra stjetta,
og valda þessu margvíslegar ástæður,
sem allir þekkja. Og væri þeim öll-
um skipað í glæpamannaflokk, mundu
fremur fáir 'sleppa alveg hjá þeim
„hreinsunareldi". Nú veit heldur eng-
inn, hvernig (sjera) Sigmundi hefir
gengið innheimta þessara biskupstí-
unda, en eftij*lögum átti hann að bera
ábyrgð á greiðslu þeirra. Má geta
nærri, að þær hafi greiðst illa í harð-
indaárum, því að annar eins harð-
jaxl, sem Olafur biskup var, kvart-
aði yfir hve illa greiddust kirkjutí-
undir. Vitanlega tók klerkaklílca bisk-
ups nokkuð hart á þessu og dæmdi
(sjera) Sigmund skyldugan að greiða
um ræddar tíundir, og að auki þrjá-
tíu marka sekt fyrir hvert ár, sem
greiðslubrestur varð. En ekki fannst
þeim rjett, að svifta (sjera) Sigmund
embætti að svo komnu, heldur skutu
því til biskups-úrskurðar, hvort hann
skyldi halda Miklabæjarstað eða ekki.
(Sbr. D. I. VI. 59—62). Og það stóð
ekki á þeim úrskurði, því daginn ejtir
veik biskup (sjera) Sigmundi frá em-
txvtti í þrjú ár, og auk fyrgreindra
sekta, skyldi hann taka lausn og
skrijtir fyrir óhlýðni sína, og missa
Miklabœ með öllu (D. I. V. 755)“.
Bersýnilegt er að dómur þessi hefir
verið pantaður af biskupi, til þess í
fyrsta lagi, að hefna sín á sjera Sig-
mundi af því að hann var hættur að
vera nógu leiðitamur til hvaða óþrifa-
verka sem var, og í öðru lagi, til þess
að koma að Miklabæ hinum þæga
skósveini biskups sjera Jóni Brodda-
svni, þvi rjett á eftir veitti hann hon-
um Miklabæ „og skipaði hann of-
ficialis“ og ráðsmann Hólastóls.
Skömmu síðar lýsti biskup utanferð
sinni, en (sjera) Jón Broddason sett-
ist að á Hólum“.
★
Eftir þessar svívirðilegu aðfarir
biskups gegn sjera Sigmundi, mtm nú
sunprm finnast, að hann hefði ekki
átt annað skilið, en að fá sörnu örlög
og Jón biskup Gerreksson í Skálholti
hlaut af heudi íslendinga 1433.
Hjer hafa þá verið greindar sakir
þær, sem sagnfræðingar vorra tíma
hafa kallað „ófagrar", og getur það
með engu móti verið rjettlátur dóm-
ur, þó að brot megi'kalla gegn rang-
látum kirkjulögum.
Það má gera sjer í hugarlund, að
þessi ójöfnuður biskups hafi fallið
(sjera) Sigmundi * afarþungt, og að
hann liafi talið sig viiklu ranglœti
beittan. Hann hafði verið biskupi af-
ar-fylgispakur í málum, eins ög fyr
er sýnt, og hefir ekki búist við slíkum
harðræðum af honuín. Þá hefir hon-
um sviðið það, að sjera Jóni var veitt-
ur Miklibær, og ef til vill grunað hann
um, að hafa spilt fyrir sjer hjá bisk-
upi, og kent honum um að einhverju
leyti, hverniy jór, og því bitnaði
gremja hans á sjera Jóni, sem biskup
hóf til metorða um leið og hann lítils-
virti (sjera) Sigmund, og tróð forna.
vúnáttu þeirra undir fótum.
Þegar svona var komið, hvarf
(sjera) Sigmundur að því ráði, að
auðmýkja sig elcki fyrir biskupi, og
mætti því ekki á Hólum á tilsettum
tíma. Munu þau Solveig hafa flutt