Lesbók Morgunblaðsins - 31.12.1947, Blaðsíða 6

418
LESBÖK MORG UNBLAÐSINS
Ný uppgötvun, sem getur haft geisilega víötœk áhrif á alt mannlíf.
HLJÓÐGEISLAR
HIÐ nýjasta á sviði vísindanna cr að
nota hljóðbylgjur, sem hafa svo mik-
inn sveifluhraða, að ekkert mannlegt
•eyra getur heyrt þær. hcssi uppgötv-
un opnar ótal möguleika, sem menn
hafði varla dreymt um.
Tvö dæmi.
Maður nokkur gekk írain og aftur
um grasflöt fyrir utan hssið sitt og
rendi á undan sjer einhverju áhaldi,
sem mest líktist litlum kassa. Ekkeit
heyrðist í þessu áhaldi og nágrann-
arnir uröu forvitnir. Hvað var maður-
inn að gera? Þeir komu til að horfa
á. Undrun þeirra varð mikil er þeir
sáu að maðurinn var að slá grasflöt-
ina með þessu áhaldi, sem ekkert
heyrðist í og cngan ljá hafði. En gras-
ið fell eins og af sjálfu sjer tvo eða
þrjá þumlunga fyrir framan áhaldið.
Kona nokkur setti þvott í þvotta-
vjel og sneri kveikjara. Vatnið. i
þvottavjelinni hreyfðist ekki — það
var engin svciflubulla í henni — en
samt varð vatnið á augabragði ó-
hreint og eftir stutta stund tók kor.an
þvottinn hreinþveginn upp úr henni.
Engan hávaðá var að heyra í þvotta
vjelinni fremur en í sláttuvjelinni, og
þó voru þetta líklega hávaðasömustu
vjelar í heimi. En sá var munur á
þeim og öðrum vjelum, að þær höfðu
svo hátt, að mannlegt eyra gat ekki
numið hljóðbylgjurnar. Þessar háu
hljóðbylgjur höfðu þau áhrif á grasið
að það kubbaðist sundur þegar þær
skullu á því. Og þær hristu blátt
áíram öll óhreinindi úr þvottir.um,
sem var í hinni aðgerðalausu þvotta-
vjel. Slíkar þvottavjelar er nú farið
að nota í stórum þvottahúsum í Eng-
landi.
Aukið öry'ggi á sjó.
Vísindamenn við háskólann í Kali-
íorníu hafa fundið ráð til þess að
nota þessar hljóðbylgjur til aukins ör-
yggis fyrir skip á höfum úti. Hljóð-
bylgjurr.ar berast langar leiðir í sjón-
um. Venjulega fara þær til botns og
frá botni cndurkastast þær upp aftur.
En á 3000 feta dýpi geta þær borist
lárjett í sjónum. Þessa þekkingu hafa
mer.n notað til þess að útbúa sjer-
stakt neyðarkalls áhald, sem iíkist
sprcngju. Skip, scm er í hás'ra statt,
fleygir þessari sprengju fyrir borð og
hún springur á 3000 feta dýpi, en frá
sprengingunni berast hljóðöldur tn
móttökustöðva, sem eru á eyjum eða
íram við sjávarströnd. Þessar stöðvav
l-aía þráðiaust samband sín á milli
og geta á svipstundu miðað nákvæm-
lcga hvar hið nauðstadda skip er.
Með hljóöbylgjum er líka hægt að
finna og mæla dýpi og hvort siglinga-
hættur sje í nánd. Skip geta t. d. á
þer.nan hátt fundið það hvort ís er
fram ur.dan og ætti þvi ekki framar
að vera hætta á að skip farist á sama
hátt og ,,Titanic“.
Lcit að afla.
Á stríðsárunum seinni notuðu her-
skip bandamanna hljóðbylgjur til þess
að finna kaíbáta neðansjávar. Nú eru
fiskimenn farnir að nota þær til þess
að finna íiskigöngur í sjó, og hefur
það tekist vel. Ameríkumenn búast t.
d. við því að þessi aðíerð muni geta
haft ómetanlega þýðingu fyrir sardínu
veiðar sínai'. Meðal sardínuafli hjá
Kaliforníu er 200.000 smál. á ári. En
í fyrra brást síldin og veiddust þar
ekki nema 26.579 smál. Þetta staíar
af breyttri síldargöngu, segja fiski-
fræðingarnir. Síldin heíur farið eitt-
hvað annað, og því valda einhver skil-
yrði í hafinu, hiti, straumar eða eitt-
hvað annað. En einhvers staðar er
síldin, og það ætti að vera hægt að
finr.a hana með hinum „þöglu hljóð-
bylgjum".
Kenjar síldarinnar hjer við land eru
öilum kurtnar. En eí hún kemur ekki
á sín rjettu mið, þá ætti eftir þessu að
vera hægt í framtíðinni að leita hana
uppi.
Á þennan hátt þykjast fiskifræðing-
ar einnig geta fengið upplýsingar um
göngu laxins, sem hefur verið ráð-
gáta. Á vesturströnd Ameríku cr lax-
inn í ánum þangað til hann er tvæ-
vetur. Þá fer hann út í Kyrrahafið
og enginn veit hvar hann hefst við
þangað til hann kemur aftur eftir
þrjú ár í árnar til þess að hrygna.
Hvar hefur laxinn haldið sig þessi
þrjú ár? Sú ráðgáta leysist máske með
hljóðbylgjum.
Brcytir efnum og malmuni.
Með hljóðbylgjum er hægt að breyta
jarðolíu í bensín. Hvort þetta getur
haít hagkvæma þýðingu, er komið
undir því, að þessi aðferð verði ódýr-
ari en eldri aðferðir.
Með hljóðbylgjum er einnig hægt að
blanda saman olíu og vatni.
Surnir málmar bræðast alls ekki
saman, en ef hljóðbylgjum er beint á
þá bráðna, renna þeir nú saman og
á þennan hátt koma fram alveg nýir
blendimálmar, sem geta haft mikla
þýðingu fyrir alls konar iðnað og
vjelasmíði.
Til lækninga.
Þá hefur það og komið í Ijós, að
hægt er að nota hljóíjgeisla til lækn-
inga. Þeir drepa sumar tegundir af
sóttkveikjum og með þeim er því hægt
að gcrilsneiða ýmsa vökva. Þá hefur
og verið sannað, að þeir geta komið
i stað „diathermy"; þeir auka hita í
rnerg beinanna, án þess að skemma
beinin sjálf. Þeir haía reynst vel til
að lækna iskias og taugahnúta.
Drepandi geislar.
Það er eigi aðeins að hægt sje að