Lesbók Morgunblaðsins - 14.08.1949, Blaðsíða 4

360
LESBOK MORGUNBLAÐSINS
Kristján Eldjárn þjóðminjavörður
athugar hieðslu skáiaveggsins
komast upp á hamrana. Þarf ekki
lengi að virða þessi mannvirki fyrir
sjer til þess að sjá að hjer hefur
vierið vígi. Og hvílíkt vígij Þavna
hefði áreiðanlega nokkrir menn
getað varist aðsókn hundraða
manna, áður en skotvcpn og
sprengikúlur komu til sögunnar.
Brattar skriður eru upp að borg-
arhömrunum alls staðar og ilt að-
sóknar, og mátti auðveldlega verj-
ast með grjóti. Hamrarnir eru og
víðast hvar ókleifir vegna þess
hvað þeir eru háir og snarbrattir,
gerðir af lóðrjettum stuðlabjörg-
um.
Talið er að borgin sje 177 metra
yfir sjávarflöt, eða nær 160 metrum
hærri en umhverfi ássins, sem hún
stendur á. Af borginni er afarmik-
ið og vítt útsýni í allar áttir og
óhugsandi að hægt sje að komast
óvörum að þeim, sem þar kynni
að vera, nema þá í niðamyrkri
í kvosinni gat setulið hafst við
ósjeð og er þar nóg rúm fyrir mann-
fjölda, þótt hann hefði með sjer
bæði kvikfje og vistir. Undir berg-
veggnum að sunnanverðu í kvos-
inni eru tvær húsatættur niður
fallnar, og er talið að það muni
vera skálarústir. Rjett hjá þeim er
dálítil hola aflöng og er kölluð
brunnur. Eggert Ólafsson segir að
þar sje uppsprettulind, og á mynd
sem Daniel Bruun tók þar, sjest
að vatn hefur þá verið í þessari
dæld. En nú var hún þur.
Nokkuð mun nú vera öðru vísi
umhorfs þarna heldur en á land-
námstíð, því að mikið hefur hrunið
úr klettunum, bæði að utan og inn-
an. Er mikiö lausagrjót inni í kvos-
inni og virðist botn hennar hafa
hækkað af grjóthruni síðan skála-
tætíurnar voru gerðar. Gróður er
þar mjög lítill og fáskrúðugur. Það
er helst grámosi, krækiberjalyng,
örsmár fjalldrapi, lambagras. holta-
sóleyar, geldingahnappar, klóeíft-
ing og töðugresi. Sennilega hefur
aldrei verið þarna meiri gróður,
svo að um haga hefur ekki verið
að ræða. Hefði menn því flutt þang
að kvikfje ,hefði jafnframt oiðið
að flytja fóður handa því.
í FORNSÖGUM þeim, sem nú eru
til, er Borgarvirkis ekki getið. En
munnmælasaga er um það, að
Barði Guðmundsson frá Ásbjarn-
arnesi hafi leitað þar vígis eftir
Heiðarvíg og hafi Borgfirðingar
komið og sest um virkið. Getur
Páll Vídalín þessa í „Skýringum
yfir fornyrði lögbókar“, og rekur
þá sögu til manns sem dó ekki fyr
en 1672 eða 1673, „og skyldi þetta
standa í Heiðarvígasögu". Nú er sú
saga öll í molum, og vantar í h?na
kafla, eftir að sagt er frá Heiðar-
vígum. Til er brot af þeim kafla
sögunnar, þó eigi í eldra handriti
en frá 1822. Þar segir eins frá, að
Illugi svarti hafi riðið norður rneð
90 manna. Barði hefði áður flutt
vopn og vistir upp í Borgarvirki og
hvað eina er þurfti og látið gera
þar skála, „og sjer þess merki enn
í dag, því þar stendur tóftin enn
að mestu heil; er hún hlaðin af
stórum hellusteinum; segja menn,
Sýnishorn af stuðlaberginu
í hömrum Borgarvirkis
að hún hefði verið hjer um 7 faðm-
ar á lengd en 4 á breidd.“ — Borg-
firðingar settust um vígið, sáu að
það var óvinnandi, og afrjeðu því
að sitja þar þangað til þeir Barði
væri orðnir matarlausir. „Þeir
sitja þar langan tíma.“ Var þá ekki
orðið eftir annað matarkyns í víg-
inu en eitt mörsiður og því kastaði
Barði út til Sunnanmanna. „Þá
mæltu þeir Illugi, að eigi mundi
þessu út kastað, ef eigi væri gnægt-
ir fyrir. Bað Ulugi þá taka hesta
þeirra og ríða þaðan — ,vil jeg hjer
eigi bíða frera‘.“
Ekki er þess getið í þessari sógu
að Barði hafi látið gera vígið, en
Páll Vídalín segir: „Segja svo tradi-
tiones að Barði Guðmundsson liafi
það gjöra látið fyrir væntandi ó-
friði Borgfirða.“
Samkvæmt þeim köflum Heiðar-
vígasögu, sem enn eru til, verður
ekki sjeð að Barði hafi haft neinn
tíma til að gera vígi þetta, eftir
að hann kom frá vígunum, því að
giskað er á, að það sje 200 dags-
verk. Og sagan segir beinlínis að