Lesbók Morgunblaðsins - 04.12.1949, Síða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
547
og þeir, setið úti undir beru lofti
og spjallað saman, og þeim líður
álíka vel og mönnunum sem sitja
í upphituðum stofum. Þeir verða
alls ekki varir við kuldann nema
í andliti og öndunarfærunum. Þeim
er hlýtt og notalegt, og þeir geta
jafnvel verið berhentir. Það eru
aðeins eyrun, sem svona mikill
kuldi bítur á, ef þau eru ber, ann-
ars er manni hlýtt. Þetta á þó ekki
við nema logn sje. Ef stormur er
rneð 20—30 stiga frosti, þá kell
hvern beran blett eftir nokkra
stund. En föt Eskimóa mega heita
bæði vindheld og frostheld, svo að
jafnvel þótt hvast sje, þurfa þeir
ekki að eyða mikið fleiri hitaein-
ingum þrátt fyrir kuldann.
Árið 1906 fór jeg fyrst norður
og þá hafði jeg sama smekk á mat
og þorri Ameríkana. Á næstu tólf
árum eyddi jeg tíu vetrum og
sumrum norður frá og lifði sem
Eskimói meðal Eskimóa og sem
veiðimaður meðal veiðimanna. Af
nauðsyn fyrst, en síðan af fúsum
vilja fylgdi jeg þeirri reglu „að
haga mjer í Róm eins og Rómverj-
ar gera“, þar á meðal að borða
Eskimóafæðu matreidda á Eski-
móa hátt.
Um þær mundir var því blákalt
haldið fram að það væri heilsu-
samlegt fyrir menn að borða sem
allra minst af kjöti. Ef einhver át
mikið af kjöti, átti hann á hættu
að fá gigt, æðakölkun og háan blóð-
þrýsting og jafnvel eyðilögð nýru
— sem sagt alla þá sjúkdóma, sem
eru fylgifiskar ellinnar. Sjerstak-
lega var fullyrt að menn hlyti að
fá skyrbjúg, ef þeir hefði ekkert
grænmeti. Því var haldið fram að
það væri „sannað“, að sjómenn,
námamenn og landkönnuðir dæi
þráfaldlega af skyrbjúg „vegna
þess að þeir hefði hvorki grænmeti
nje ávexti“.
Þrátt fyrir þetta ljetum við okk-
ur lynda þarna norður frá að borða
stundum ekki annað en kjöt tím-
unum saman. En þeir, sem þekkja
ekki óbreytta lifnaðarháttu, munu
yfirleitt misskilja ef talað er um
mataræði alment. Það er því best
að jeg segi frá því hreint og beint
að aðalfæða Eskimóaflokks, sem
jeg var lengi með, var hreindýra-
kjöt, en auk þess máske 30% fisk-
ur, 10% selkjöt og 5—10% egg,
bjarndýrakjöt, fuglakjöt og hjera-
kjöt. Nú munu menn máske álíta
að þessi matur hafi skifst á, en
svo var ekki. Ef við gerum ráð fyr-
ir að helmingur allrar fæðu Eski-
móa sje hreindýrakjöt, þá borða
þeir ekki annað en hreindýrakjöt
hálft árið, og bragða það svo ekki
hinn helming ársins. Eins er um
fiskinn, að þeir eta fisk í öll mál
á meðan hann er til. Og eggin eru
ekki borðuð með morgunmat um
lengri tíma, heldur er lifað ein-
göngu á eggjum um varptímann,
eða svo sem mánaðartíma á vor-
in.
Þótt sumir matarsiðir Eskimóa
kunni að þykja fráfælandi, þá eru
þeir það ekki. Hjer í landi og víð-
ar þykir það kotungslegt að borða
nýan hlaupost, en þegar hann er
orðinn gamall og beiskur bykir
hann mesta sælgæti. Sama máli er
að gegna um kjöt hjá enska aðlin-
um, því að hann lætur slá svo
rækilega í fuglakjöt, að jafnvel al-
múgamenn þar og menn úr mið-
vesturríkjum Bandaríkjanna
mundu ekki telja það mannamat.
Auðvitað veit jeg það, að þótt
það þyki fínt að eta gerjaðan mjólk
urmat og úldið kjöt, þá er það tal-
in mesta ósvinna að eta siginn fisk.
Jeg veit líka að það er alment á-
litið að það sje óhollusta í úldnum
fiski, þótt það sje ekki í úldnum
fuglum. En mjer fanst að það hlyti
að vera einkennilegt að sú óholJ-
usta skyldi sneiða hjá mat höfð-
ingjanna, og aðeins koma niður á
mat almúgans.
Ef það á nú að bera vott um
heldri manna brag að eta stækan
ost án þess að gretta sig, og fugla-
kjöt með ýlduþef, hvað er þá nið-
urlægjandi í því að eta siginn fisk?
Og með þessa röksemdaleiðslu í
huga byrjaði jeg að eta siginn fisk
þótt mjer byði við honum, og því
lauk með því að mjer þótti betra
að honum bragðið en að nokkrum
Camembert osti. Mjer þótti hann
betri með hverjum deginum sem
leið.
Roxy hjet Eskimóinn, sem jeg
var hjá, og hann talaði ensku. Hann
skýrði mjer frá því að það væri
trú Eskimóa, að alt sem væri gott
fyrir fullorðna, hlyti og að vera
gott fyrir börn þegar þau fara að
venjast því. Þess vegna kenna þeir
börnunum þegar í æsku að nota
tóbak, og þegar þau þroskast þykj-
ast þau ekki geta án tóbaks verið.
Þó kvað Roxy að hvalveiðimenn
hefði sagt sjer að sumir hvítir
menn neyttu ekki tóbaks og hann
hafði sjálfur komist í kynni við
hvíta menn sem notuðu það ekki.
En svo hafði Roxy heyrt að hvít-
ir menn teldu salt alveg ómissandi,
jafnvel fyrir börn, og þess vegna
byrji þeir á því að gefa börnum
sínum salt á meðan þau eru enn
kornung. Það fer því fyrir hvítu
börnunum með saltið eins og fyr-
ir Eskimóabörnum með tóbakið, að
þegar þau þroskast þykjast þau
ekki geta án þess verið. En hafi
Eskimóum skjöplast í því að tó-
bakið sje nauðsynlegt, sagði Roxy.
getur þá ekki verið að hvítu mönn-
unum skjöplist jafnt í því að salt
sje nauðsynlegt?
Fyrir þessa röksemdafærslu hans
sætti jeg mig nokkurn veginn við
það að vera saltlaus. En glaður
varð jeg er gest bar þar að garði og
gaf mjer hálft pund af salti. Jeg
dreifði saltinu á fiskinn minn og
þá var hrein nautn að eta hann,
og jeg skrifaði þann dag í dagbók-