Lesbók Morgunblaðsins - 04.12.1949, Blaðsíða 11

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
551
anna, og í hvert skifti sem þeir fá
þetta, brýst óttinn út hjá þeim
að nýju. Þeir eru aldrei látnir í
friði og sendiráðið hringir til þeirra,
sem hafa síma.
Fólkið er áður taugaveiklað. í
örvæntingu flýði það að heiman og
lagði út á Eystrasalt á smákænum,
til að reyna að bjarga lífinu. Dög-
um saman var það að hrekjast á
sjónum. Það kom til Svíþjóðar eins
og úlfar væri á hælum þess, og því
finst stöðugt úlfarnir vera á hælum
sjer. Einn af flóttamönnunum hef-
ur sagt þessa sögu:
— Það var einu sinni um miðja
nótt árið 1940 að við vöknuðum við
það að húsið var barið utan. Við
áttum heima í Tallin. Við opnuðum.
Úti fyrir stóðu rússneskir hermenn
með alvæpni. Þeir skipuðu pabba
og mömmu að koma þegar með
sjer. Síðan hef jeg ekkert frjett af
þeim. Jeg veit ekki hvort þau eru
lifandi eða dáin. Ef til vill hafa
þau verið flutt til Siberiu, ef til
vill sett í þrælavinnu. Jeg veit það
ekki.
— En hvers vegna voru þau
handtekin?
— Vegna þess að þau voru efnuð.
— Hvernig komust þjer til Sví-
þjóðar?
— Þegar þannig fór um foreldra
mína, vissi jeg að mjer mundi ekki
vera óhætt, þótt jeg væri aðeins
skólapiltur. Þá var það að vinur
minn sagði mjer að hópur manna
ætlaði að reyna að komast til Sví-
þjóðar. Hann sagði mjer líka hvar
fólkið ætlaði að hittast á strönd-
inni og þangað fór jeg á ákveðnum
tíma. Báturinn var nýsmíðaður úr
hráum viði og hriplak því, svo að
við urðum altaf að standa í austri.
í tíu daga vorum við að hrekjast
á hafinu, en þá rakst sænskur toll-
bátur á okkur af hendingu og flutti
okkur til Sundsvall. Svo langt
norður á bóginn hafði okkur hrak-
ið.-------
ÞESSI saga er sýnishorn af því
hvað flóttafólkið hefur orðið að
þola. Og enn, þótt það sje komið
til Svíþjóðar, finst því á síðkvöld-
um að það heyri drunur í fallbyss-
um Rússa og í anda sjá þeir rúss-
nesku herskarana vaða yfir, brjót-
ast inn í hús með brugðnum byssu-
stingjum og sópa saman fólki til
að senda það í fangabúðir og þræla-
vinnu. Er það þá nokkuð undar-
legt, að þetta fólk, sem hefur mist
alt sitt, sje orðið taugaveiklað, sí-
hrætt við Rússa, og „kalda stríðið“
fái meira á það en aðra?
Tanja starfar í skrifstofu vá-
tryggingarfjelags. Hún býr ásamt
vinkonu sinni í Riksby. Þær hafa
þar litla en snotra íbúð. Fyrst eftir
að hún kom, komst hún í vist, þótt
hún kynni ekki orð í sænsku. Hún
segir að sjer líði vel og sjer detti
ekki í hug að hverfa heim aftur.
— En eruð þjer þá ekki hrædd
um að Rússarnir komi hingað? spvr
jeg.
Það er eins og skuggi falli á
andlit hennar. Anna, sambýliskona
hennar, starir þögul á lampann í
loftinu. Að lokum segir Tanja:
— Jeg skal segja yður sögu. í
nótt dreymdi mig hræðilegan
draum. Mig dreymdi það, að Rúss-
ar höfðu tekið Svíþjóð og að þeir
voru komnir hingað til þess að
sækja mig. Þeír settu mig og alla
landa mína í poka. Jeg vaknaði
skjálfandi af hræðslu. Þannig fer
fyrir okkur öllum flóttamönnun-
um. Um miðjar nætur hrökkvum
við upp við angistarhljóð í okkur
sjálfum. Svíþjóð er of nærri Rúss-
landi. Við erum ekki örugg hjer.
Þess vegna reyna svo margir að
flýa lengra. Það er ekki af því að
okkur líki ekki vel við Svíana. Við
þorum blátt áfram ekki að ílend-
ast hjer.-----
MARGIR flóttamenn hafa þó sest
hjer að fyrir fult og alt og líður
hjer vel. En við og við skýtur ótt-
anum upp hjá þeim. Þeim finst
nýtt óveður vera í aðsigi.
Hvað gera þeir þá? Þeir ná sam-
bandi við aðra, sem eins er ástatt
um, og svo kemur þeim sama'n um
að skjóta saman fje og kaupa skip.
Menn leggja fram sinn seinasta
eyri. Víðsvegar á vesturströndinni
þyrpast þeir í laumi um borð í
einhverja smáskútu, og í nátt-
myrkri leggja þeir út á Atlantshaf.
Máske komast þeir þangað, sem
Rússar geta ekki náð til þeirra,
máske ferst skipið.--------
Stundum er látið heita svo að
þessi skip ætli að sigla til einhverr-
ar hafnar í Evrópu. Enginn veit um
erindi þeirra og þau hafa enga far-
þega um borð. En þegar nokkuð
kemur út frá ströndinni bíða þar
ótal róðrarbátar og vjelbátar fullir
af fólki, sem fer um borð, og treð-
ur sjer þar niður þangað til engin
smuga er eftir. Og þá er stefnunni
breytt. Nú skal halda annaðhvort
til Bandaríkjanna eða Kanada.
En flóttinn tekst ekki altaf svo,
að menn verði ekki varir við. Það
sannast á skipinu „Victory". Og á
því sannast líka með hverri of-
dirfsku þetta flóttafólk leitar und-
an óvinum sínum. „Victory" var
gamalt og ónýtt breskt löndunar-
skip og þar var í hæsta lagi rúm
fyrir 50 manns. Þegar skipið lagði
á stað frá Gautaborg voru 400 flótta
menn á því. Og þó hafði þetta skip
verið dæmt ósjófært. En svo voru
flóttamennirnir ákafir í að flýja
lengra, að þeir hikuðu ekki við að
ganga á þetta skip. Þetta var máske
eina tækifærið, sem þeim bauðst til
að flýja, áður en vetrarstormarnir
byrjuðu. Þrengslin um borð voru
hræðileg, og allur aðbúnaður eftir
því. Samt sem áður var eins og
þungu fargi væri ljett af öllum
þegar skipið stefndi út í Kattegat
og sænska ströndin hvarf sýn-
um....