Lesbók Morgunblaðsins - 27.05.1950, Blaðsíða 2

294
LESBÓK MORGUNBL^JÐSTNS
ir náð hámarki sínu, þá eru feng-
in raunveruleg skilyrði til þess að
hefja norræna samvinnu. Slík
samvinna á að byggjast á jafnrjetti
og jafnri vh ðingu allra þjóðanna.
Norðmenn-og íslendingar hafa oft
og einatt orðið að bíta frá sjer
til þess að sýna að þeir standi öðr-
um jafnfætis. Og það er ekki víst
að þessu sje lokið. Við verðum að
láta það hafa sinn gang og viður-
kenna rjettmæti þess, enda þótt
oss sárni stundum, hvernig það
kemur fram.
Málstreita Norðmanna, Græn-
landsdeilan, afstaða þeirra til Svía
— alt hefir þetta valdið óþæg-
indum. En þetta hafa verið nauð-
synlegir áfangar á leið Norð-
manna til þess að átta sig og
gleyma ósjálfstæðis-tímabilinu.
Mörgum Dönum fanst það líka
óþarflega særandi að íslendingar
skyldu segja upp konungssam-
bandinu við Danmörk meðan á
stríðinu stóð og án þess að hægt
væri að ræða um það. En svo var
ekki. Þessi áfangi var nauðsynleg-
ur. Og jeg skal gjarna bæta við
frá eigin brjósti, þótt margir mót-
mæli því að sjálfsögðu, að mjer
finst að Norðmenn eigi að fá Tord-
enskjöld og íslendingar hin fornu
handrit sín. Mjer stendur nákvæm-
lega á sama hvort líkkista Tord-
enskjölds stendur á danskri,
sænskri eða norskri grund, en ef
hægt er að gera Norðmönnum til
hæfis með því að láta þá fá jarð-
neskar leifar hins mikla manns,
þá eru það góð kaup — frá nor-
rænu sjónarmiði.
tlm íslensku handritin er það að
segja, að vegna hinna ágætu ljós-
prentana, sem gerðar hafa verið
eftir þeim seinustu árin, þá geta
menn nú rannsakað þau hvar sem
þeir eru staddir á hnettinum. Hví
skyldum vjer þá ekki afhenda
fornritin þeirri þjóð, sem hefir
skapað þau og mun telja sjer í þvx
öryggi og hvöt til verndunar ný-
fengins sjálfstæðis, að hafa þau hjá
sjer. Ef menn vona í einlægni að
norræn samvinna komist á ein-
hvern tíma, þá verða menn að
leggja fram lið sitt til þess að út-
rýma öllu þrasi meðal norrænu
þjóðanna. Meðal norrænna þjóða
er átthaga-þjóðernishroki til ills
eins. Danir og Svíar geta vel brot-
ið svo odd af oflæti sínu, að leggja
niður allar þjóðlegar „demostra-
tionir“ — ekki síst þegar þær geta
með því móti komist hjá að særa
þjóðernislegar tilfinningar hinna
bræðraþjóðanna tveggja.
Norræn samvinna er í dag í rúst-
um. Viðhorfið er dapurlegra en
nokkru sinni síðan 1864. En þótt
hín norræna samvinna hafi altaf
liðið skipbrot fram að þessu, þá
hefir þó norrænn andi altaf kom-
ist lífs af. Og hann lifir enn. Hann
á það sammerkt við alla aðra góða
anda að hann getur ekki dáið, fyr
en einhver betri andi hefir sprott-
ið upp af rótum hans. En hjer er
því ekki til að dreifa, því að ekk-
ert betra getur komið í staðinn.
Þess vegna verðum vjer að halda
áfram. Og fyrst og fremst verð-
um vjer að gæta þess að sýna hver
öðrum rjettan skilning. Vjer Dan-
ir eigum nú ekki erfitt með það
gagnvart Norðmönnum, en það er
grunt á því góða milli þeirra og
Svía. Öðru máli ætti að gegna um
ísland. Það sem eftir er af gremj-
unni í garð íslendinga í Dan-
mörk, verður að uppræta. Og
einnig þá almennu en röngu skoð-
un, að ísland sje nokkurs konar
menningarsöguleg geymsla. For-
tíð íslands, sögurnar og Eddurn-
ar eiga alla virðing skilið — en
hefir ekkert ísland verið til síðan?
Það er almenn skoðun í Danmörk
að svo sje ekki, og það er því eng-
in furða þótt íslendingum sárni
þegar því er slett framan í þá.
Þessi skoðun er sem sje ramfölsk.
íslendingar eru ekki smáþjóð er
lifir á fornri frægð. ísland er lif-
andi og frjóvsamt menningarland,
eitt hið fremsta á því svnði meðal
norrænna þjóða. í raun og veru
stórmerkilegt.
Þar eru tæplega 150 þúsundir
manna, en þar er bókleg menning,
er yfirstjettin hefir eigi aðeins til-
einkað sjer, heldur öll þjóðin. Þar
kemur út fjöldi blaðá og tímarita,
þar er öflug menningarbarátta,
þar eru gefnar út fleiri bækur hlut
fallslega en í nokkru öðru landi.
Þar eru margir rithöfundar, sem
standa hinum bestu evrópeiskum
rithöfundum á sporði. Vjer höfum
vitað altof lítið um það. Það er
enn harla lítið af íslenskum bók-
mentum, sem þýtt hefir verið á
dönsku og harla einhæft. Það er
Laxness og Laxness aftur, sem
lætur til sín heyra, vegna þess
hvað hann er listfengur. En frá
menningarlegu sjónarmiði er hann
aðeins fulltrúi hins rauða flokks
á íslandi. Þess vegna er hann lof-
sunginn milli Reykjavíkur og
Moskva sem tákn þess, að nú sje
eyan hvíta að verða rauð. En það
er ekki rjett. Andstæðu Laxness
í skáldskap og menningarbaráttu,
Guðmund Hagalín, þekkjum vjer
lítt og yfirleitt vitum vjer ekkert
um hvað er að gerast á íslandi og
hvað þar hefir gerst seinustu ára-
tugina. Þekkingarleysi er ljelegur
grundvöllur til þess að byggja á
norræna samvinnu. Vjer verðum
að rífa oss upp úr þessu þekk-
ingarleysi á íslandi. Vjer verðum
að fylgjast með íslendingum af
áhuga, ef vjer eigum að vænta
þess, að þeir vilji hafa nokkuð
saman við oss að sælda.
Þá afsökun höfum vjer, að það
hefir verið erfitt fyrir Dani að
fylgjast með því sem er að gerast
á íslandi og sambandi þess við for-
tíðina. En afsakanir duga ekki