Lesbók Morgunblaðsins - 30.07.1950, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
367
Gullið, skrautið allt er hjaðnað hjóm.
Húsin, kirkjan, ekkert framar til
er bendi á frægð og ljóma liðinna alda
Gg ljái framtíð blessun þúsundfalda.
Ó, sjá þú ísland sómi þinn nú er
að svipta burtu þessum dauðahjúp.
O, vek til starfa stoltan æskuher,
sem strengir heit að kafa sjerhver djúp,
uns heiðursperla, er blikar bjart í höndum
er borin djarft að vorsins óskaströndum,
Ó, sjá þá ísland aftur Skálholtsstað
sem ungur rís við söng og bæn og Ijóð.
Þá aka tignir gestir hjer í hiað
og heiðri mæra frjálsa trygga þjóð,
sem annast glöð um arin feðra sinna
og unir stolt að sjóðum dýrstu minna.
O, sjá þá ísland ungan Skálholtsstað,
sem átti í moldu blóðs og tárasáð,
er geislafingur rita á blóm og blað
um bræðralag og frið aí himins náð.
Við hjarta íslands á sú kirkja að standa,
sem andar friði Guðs til Norðurlanda.
(Ivvæði þetta var flutt á Skálholtshátíðinni um síðustu lielgi)
Isiensk hátíð
HINN 7. ágúst næstkomandi minn-
ast íslendingar í Kanada þess, að
þá eru hðin 75 ár síðan íslendingar
námu land í Vesturlandinu. í til-
efni af þessu verður haldin hátíð
að Gimli þennan dag.
Hátíðarstaðurinn er vel valinn,
því að það var hjá Gimli að um 280
ísiendingar settust að í október
1875 og stofnuðu fyrstu íslendinga-
bygðina í Kanada. Gimli er þannig
vagga íslenslta landnámsins vestan
hafs.
Það fer vel á því að haldið sje
uppi minningu fyrstu landnemanna
og sögur um afrek þeirra rifjaðar
upp og geymdar, því að þeir áttu
fáa sína líka.
Tíu árum eftir að Gimli nýlend-
vestan hafs
an var stofnuð, fluttist meiri hluti
landnemanna þaðan aftur, en ný-
lendubygðin helst við vegna þess
að altaf bættust við nýir innflytj-
endur frá íslandi. Þeir, sem fóru
þaðan, fluttust suður til Argyle og
stofnuðu nýlendu þar, en aðrir fóru
til Norður-Dakota. Báðir þessir
hópar hjálpuðust svo að því í fje-
lagi að nema Winyard og Breden-
bury í Saskatchewan, og Marker-
ville í Alberta. Emi aðrir fluttust
upp með ströndum Manitobavatns
og síðan til Swan River og Winni-
pegosis. Alls staðar var það sama
sagan, að þegar þjettbýlt var orðið
í hjeruðunum, þá tóku íslendingar
sig upp og leituðu út í dreifbýlið
og afskekt hjeruð. Og á tuttugu og
fimm árum höfðu þannig nokkrar
þúsundir manna dreifst svo að
segja um hvern krók og kima í Vest
urlandinu.
Tvö dæmi sýna áþreifanlega
hvernig fyrstu landnemarnir voru.
Þegar á árinu 1886 voru þrír menn
sendir til Qu’Appelle dalsins í
Saskatchewan til að athuga land-
kosti þar. Þeir sögðu að landið væri
gott, en þar væri alt of þjettbýlt.
Aðrir þrír menn voru sendir til
Alaska að kynna sjer, hvort ísletnd
ingar mundu geta sest þar að. Þeg-
ar heim kom, voru þeir mjög áfram
um það, að íslendingar skyldu taka
sig saman, flytjast þangað í stor-
hópum og stoína þar nýtt ríki, þar
sem íslenska væri töluð og þar sem
haldið væri uppi frægð hins forna
íslenska lýðveldis. Fundir voru
haldnir í Winnipeg og blaðagreinar
skrifaðar og svo voru gerðir sendi-
boðar á fund Bandankjastjórnar.
Ekki varð neitt úr samningum. En
þessarar hugmyndar, að 1000—2000
eignalausir landnemar færi að
nema þetta erfiða land og stofna
þar nýtt ríki, mun lengi verða
minst sem talandi tákns um þann
stórhug sem einkendi íslendinga
þá, og ýmislegt bendir til þess að
íslenski ættstofninn sje enn gædd-
ur þessum stórhug.
Sem landnemar gátu íslendingar
ekki haldið hlut sínum þegar stærri
bændur fluttust ofan á þá. Afleið-
ingin er sú, að seinustu áratugina
hafa íslendingar stöðugt verið að
streyma frá landnámsbyggðunum.
Margir liafa flust til borganna, en
aðrir. hafa haldið lengra norður á
bóginn. Þeir eru nú í Eldorado og
YeUowknife og umhverfis vötnin í
Norðvesturlandinu, alls staðar þar
sem hægt er að veiða fisk, eða eitt-
hvað er til að ílytja á bátum. Enn
aðrir hafa horfið að laxveiðunum
og skógarhögginu í British Colum-
bia.
(Úr „The Icelandic Canadian“).