Lesbók Morgunblaðsins - 08.06.1952, Blaðsíða 4

304
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
MERKJASTOÐVAR
unga þykk, jafnt yfir, gráleit á lit,
og svo óholl í fénaði að nytpening-
ur varð þvínær algeldur, sem sjá
má á því, áð úr 20 árh fékkst 1
mörk mjólkur einu sinni á dag.
Margir bændur undir Eyafjöllum
komu nautpening austur í Skaftár-
tungu til göngu um veturinn eftir,
því heyafli Fjallamanna var lít-
ill (?) og reyndist mjög óhollur í
öllum skepnum, svo fjöldi af kúm,
hrossum og sauðfé hrundi niður um
veturinn og sumarið eftir, í öllum
þeim fremri sveitum fýrir austan
Þjórsá, þó fellirinn yrði mestur
undir Eyafjöllum. Það votú liða-
hmitar, gaddur í kjálkum og höfuð-
beinum, brunasótt í lungum, áem
gerði þau morkin, svo að af þeim
lagði mjög slæma lykt....
---♦-----
Undir áramótin var gosinu lokið,
svb að hvorki varð vart við eld né
öskugos. En fram yfir áramót var
þó stundum að sjá hvítan gufu-
mökk yfir jöklinum.
---p-----
Árið eftir gaus Katla og er það
önnur saga. En í samban^i yið" páo
gos tók Eyaíjallajökull aftur að
bæra á sér og gaus þá upp úr hon-
um reykjarmökkur, en ekki varð
úr því reglulegt eldgos. Þótti þetta
benda til þess að „sarhgangur" væri
milli Kötlu og Eyafjallajökuls og
að óslitnar eldstöðvar væri frá jökl-
inum austur Sólheimajökul og
Mýrdalsjökul.
Það var í eldgjánni frá 1822 að
bandaríska flugvélin fórst nú fyrir
skemmstu.
Á. Ó.
★ ★ ★ ★
^ Vopnahlésumræðurnar
Hinn 6. apríl s.l. höfðu vopnahlés-
nefndirnar í Kóreu haldið 319 fundi.
Þar af voru 130 fundir haldnir til þess
að raÞða um grundvöll vopnahléssamn-
inga og 112 til þess að ræða um fanga-
skifti, án þess að neitt samkomuiag
yrði.
FRÁ upphafi vega hefur maðurinn
íundið hve nauðsynlegt það er að
koma fréttum og skilaboðum sem
fljótast milli fjarlægra staða. Eink-
um var þetta nauðsynlegt í hern-
aði. Alexander mikli, Hannibal og
Cesar sendu hraðboða, ýmist þol-
hlaupara eða riddara. Seinna íundu
menn upp á því að nota bréfdúfur.
Einnig voru vitar kveiktir á fjöll-
um og segir sagan að þannig hafi
herboð getað borizt á skömmum
tíma eftir endilöngum Noregi. Vit-
ar þessir voru merkjastöðvar, en
höfðu aðeins eina sögu að segja,
að ófriðarmenn væri komnir til
landsins. En það mun hafa verið
á sjónum að mönnum tókst fyrst
að koma margháttaðri skilaboðum
á milli, með alls konar merkjum og
með því að hiaða seglúm á vissan
4játt. Seinna'fundu menn upp á því
að gefa merki með ljósum þegar
myrkt var af nótt. Og þegar fall-
byssur komu til sögunnar var farið
að gefa merki með þeim.
Á 16. öld voru fundin upp ýmis
merkjakerfi og endurbætti brezki
flotaforinginn Sir William Penn
þau mjög á 17. öld. Annar flota-
foringi, Kempenfelt, fann fyrstur
upp á því að gefa merki með smá-
flöggum, og samdi sérstakt merkja-
kerfi, sem að miklu leyti er notað
enn í dag. Þess er getið um Nelson
flotaforingja, að hann treysti ekki
á merkin, þótti öruggara að gefa
undirmönnum sínum munnlegar
fyrirskipanir. Þó var send út með
merkjum hin fræga dagskipan
hans: England ætlast til þess að
hver maður geri skyldu sína.
Það var enskur maöur, R. L.
Edgeworth sem fann upp hinn svo-
nefnda „semaphore“, eða merkja-
stöðvar á landi, árið 1767. Frakkar
tóku þessa hugrriynd upp 1794 til
þess að koma skilaboðum frá höf-
uðborginni til herja sinna. Og ári
seinna var slíkum merkjastöðvum
komið upp í Englandi.
Til þess að koma skilaboðum
langar leiðir, varð að reisa merkja-
stöðvar með stuttu millibili og
helzt þar sem hæst bar á. Merkja-
stöðvar þessar voru þannig útbún-
ar, að reist var há grind og innan
í henni voru sex spjöld í tveimur
röðum, og með því að opna þau og
loka þeim á víxl, var hægt að gefa
63 mismunandi merki.
Aðalmerkjastöðin var á þaki
flotamálaráðuneytisins í London,
en þaðan dreifðust svo merkja-
stöðvarnar í allar áttir. TóK merkja
-stöðvar voru milli London og
Portsmouth, 31 milli London og
Plymouth, 19 milli London og Yar-
mouth og 10 milli London og Deal.
Vegarlengdin milli þessara stöðva
var dálítið mismunandi, eftir því
hvernig landslagi var háttað, 12—
14 enskar mílur þar sem lengst var
á milli. Óvíða voru þær í beinni
línu, því að seilzt var til þess að
setja þær þar sem bezt sást til
þeirra og alls staðar varð að gæta
þess, að svo vel sæist milli stöðv-
anna, að hægt væri að greina
merkin.
Þegar stöðvar þessar höfðu verið
í notkun í 20 ár, hafði reynslan
sýnt, að 200 daga á ári að meðaltali
var hægt að koma skilaboðum all-
an daginn milli þessara stöðva, um
60 daga á ári var hægt að nota þær
nokkurn hluta dagsins, en 100 daga
voru þær ónothæfar. Mjög var það
mismunandi hvað hinar ýmsu
stöðvar dugðu vel. Til sumra sást