Lesbók Morgunblaðsins - 11.07.1954, Síða 2

r 462
^ LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
til hér, og enginn kunnáttumaður
til þess að fara með þau.
En það er ýmislegt fleira heldur
en hin almyrkvaða sól og „kór-
óna“ hennar, sem fróðlegt og
skemmtilegt er að athuga á þeirri
örskömmu stund, svo sem hver á-
hrif myrkvanin hefur á náttúruna,
lifandi og dauða. Það hafa íslenzk-
ir vísindamenn einnig rannsakað,
því að hópur þeirra fór til Dyrhóla-
eyjar í þeim erindum gagngert. At-
hugulir alþýðumenn gæti þó einn-
ig lagt þar ýmislegt til málanna,
er að-gagni gaeti komið.
SÓLIN slokknar og verður svört
um hádag! Hvaða áhrif skyldi sú
mikla og snögga breyting hafa á
dýr og fugla? Mér lék meiri for-
vitni á að kynnast því, heldur en
að horfa á hina slokknandi sól.
Hafði ég heyrt af fróðum mönnum
getgátur, er stöppuðu nærri full-
yrðingum, um að hin lifandi nátt-
úra mundi verða skelfingu lostin,
sjófuglar mundu flýja á haf út,
landfuglar mundu halda að komin
væri nótt og bældu sig niður, kvik-
fénaður mundi hlaupa saman í
hnappa. eða æða um eirðarlaus,
kýr baulandi, hestar frísandi og
kindrn- jarmandi. Ég gerði mér
því ferð til Víkur í Mýrdal til þess
að athuga þetta og seðja meðfædda
forvitni. Þar átti myrkvinn að
standa einna lengst, eða rúma mín-
útu. Þar var hægt að athuga kind-
ur, kýr og hesta, alifugla, sjófugla
og landfugla. Þarna voru því hin
beztu skilyrði til slíkra athugana.
Hafði ég tryggt mér fyrirfram að-
stoð manna, er vei þekktu daglega
háttu skepnanna og fuglanna, og
hlutu því að sjá manna bezt hver
áhrif sólmyrkvinn hefði og hverj-
ar breytingar yrði á venjulegum
háttum þeirra.
Ólafur Jakobsson frá Fagradal
veitti mér aðstoð við að athuga
^ háttu bjargfuglsins. Hann er nú um
sextugt og hefur um áratugi verið
sigmaður þarna í fjöllunum. Er
hann svo kunnur fyrir þá íþrótt
sína, að hann var fenginn til þess
að sýna bjargsig í Almannagjá á
Alþingishátíðinni 1930. Hann er
glöggur maður og greinagóður og
eftir langa baráttu sína við björg-
in þekkir hann allar venjur og
kenjar fuglsins, sem þar býr.
í Suður-Vík er stórt kúabú. Um
morguninn voru kýrnar reknar í
haga í hlíðarnar langt fyrir ofan
þorpið. Þangað fór Jón Bjarnason
og leit eftir þeim meðan á sól-
myrkvanum stóð, frá því er hann
byrjaði og þar til honum lauk. Jón
hefur hirt þessa nautgripi og þekk-
ir háttu þeirra allra eins og fing-
ur á sér.
Þorlákur BjÖrnsson bóndi í Eyar-
hólum gerði það fyrir mig að hafa
gát á hestum sínum úti í haga, all-
langt fyrir utan Pétursey. Sá hann
um að engin styggð kæmi að þeim
um morguninn og gekk svo til
þeirra í þann mund er myrkvinn
hófst. Þarna voru og kýr hans og
veitti hann háttum þeirra athygli
líka. Börn sín stálpuð sendi hann
til þess að gefa gætur að landfugl-
um og kríum.
Margir fleiri tóku og að sér að
gefa hinni lifandi náttúru gaum
og veittu mér síðar upplýsingar um
hvers þeir höfðu orðið vísari. Þyk-
ir mér rétt að segja hér frá þessu,
í þeirri von að það geti orðíð til
uppfyllingar öðrum athugunum.
MYRKVINN var á miðvikudag.
Á mánudaginn rigndi um suðvest-
anvert landið, en á þriðjudag var
dumbungsveður og þó úrkomulaust
víðast. Þá fór ég austur ásamt
fólki, sem var mér til aðstoðar. Út-
litið var ekki gott. Á endlöngum
Eyjafjöllum lá þoka ofan í miðjar
hlíðar. í Vestmannaeyjar grillti að-
eins við og við, og aðeins sást glóra
í aeðgta tanga skriðjokulsms, þar
sem Jökulsá á Sólheimsandi kem-
ur upp. Eins var í Mýrdalnum,
þoka niður í mið fjöll.
En morguninn eftir var breytt
um. Við vorum árla á fótum og þá
skein sól á skafheiðum himni.
Fjöllin umhverfis Vík, sem eru gró-
in upp í eggjar, bar rök og dökk-
græn við ljósbláan himin, en úti
fyrir hið síkvika haf sólstafað og
freyddi á svörtum fjörusandinum.
Dýrlegt veður og dýrleg útsýn
hvert sem litið var! Hiti var þegar
mikill og fór hækkandi, svo hann
var kominn yfir 30 stig móti sól.
Það var gott og notalegt að njóta
hlýrra og bjartra geislanna, og
manni fannst það nær fjarstæða að
hugsa sér að sólin mundi slokkna
eftir stutta stund. En þó vissu all-
ir, að einhvers staðar úti í hinu
heiðbláa himindjúpi var hinn ó-
sýnilegi máni og stefndi beint á
sólina. Hefði hann verið sýnilegur,
mundi svo hafa virst á þeim stað
er við stóðum, að hann kæmi úr
vestri og stefndi til suðurs, þvert
á móti því sem hann er vanur.
VIÐ Ólafur Jakobsson fórum
austur að Vikurkletti í þann mund
er sólmyrkvinn hófst. Klettur þessi
er hátt og þverhnýpt bjarg, aðskil-
inn frá sjálfu fjallinu efst með
sprungu eða geil. En þótt klettur-
inn sé svo brattur, er hann gróinn
upp á eggjar, og er því grænn til-
sýndar með brúnleitum blettum og
rákum þar sem bergið kemur út
úr gróðrinum. í þessum kletti og
björgum þar um kring, eiga sér
hundruð fýlunga hreiður og því
taldi Ólafur þetta vænlegastá stað-
inn til þess að athuga um viðbrögð
fuglsins þegar-myrkrið dytti á.
Við settumst þar sem kletturinn
blasti bezt við. Fjöldi fugla var
á svifflugi meðfram klettinum og
yfir honum, en á syllum og gras-
tóm sátu enn fleiri fuglar. Þarna
var margróma og skrækróma sam-