Lesbók Morgunblaðsins - 27.05.1956, Blaðsíða 6

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
298 v
í hitabelti Marz er heitast um
hádegi, og er hitinn þá að meðal-
tali um 40 stig á Fahrenheit. En
svo lækkar hitinn ört er líður á
daginn og er ekki nema 10 stig að
kvöldi. En vegna þess að það hvel
stjörnunnar, er snýr undan sól,
blasir aldrei við jörð, þá hefir ekki
verið hægt að komast að því hvern-
ig þar er um nætur, en líklega er
þar 20 st. frost á F. Við heim-
skautin hefir mælst 90 st. F. frost,
og um vetur ætti það að geta orðið
150 st. F. En einu sinni mældist
85 st. F. hiti á dökkum bletti við
miðjarðarlínu Marz þegar hann var
næst sól. Til samanburðar má geta
þess, að mestur hiti hér á jörð
mældist einu sinni 136 st. F. í
Trípoli, en mesta frost hefir mælzt
90 st. F í Síberíu.
— O —
Enginn efi cr á því, að einhver
vottur af gufuhvolfi er á Marz. Það
sést á því að þar eru stundum ský,
sem skyggja á yfirborðið. En ann-
ars vitum vér harla lítið um loftið
þar. Þó hafa menn komizt að því
að fýri muni ekki vera í loftinu, eða
þá svo lítið að það sé ekki nema
einn hundraðasti af fýrinu í and-
rúmslofti jarðar. En nú er fýri
lífsnauðsyn fyrir allar lifandi ver-
ur, nema þær allra ófullkomnustu.
Að öðru leyti hyggja menn að
svipuð efni sé í loftinu þar og á
jörðinni.
Vatn er af mjög skornum
skammti á Marz. Helztu upplýs-
ingar um það hafa menn fengið
vegna þess, að hvítir blettir mynd-
ast við pólana um vetur, en eyð-
ast þegar fram á sumar kemur.
Einfaldasta skýringin á þessu fyr-
irbrigði er sú, að þarna myndist ís
um vetur, eða þó að allt sé þar
þakið snjó. Þaðan koma oinu vatns-
uppspretturnar á hnettinum, og
það mundi oss þykja lítið. Prófessor
Russell við Princeton háskólann
hefir komizt að þeirri niðurstöðu,
að ekki sé meira vatn til á Marz,
en sem samsvara muni því sem er
í Huron-vatni í Bandaríkjunum.
— O —
Ekki hafa fundizt neinar líkur til
þess að um dýralíf sé að ræða á
Marz, en eitthvert jurtalíf er þar
að dómi flestra stjarnfræðinga. Til-
sýndar er Marz rauður, og sá litur
kemur af eyðimörkunum á norð-
urhveli stjörnunnar. En á suður-
hveli, allt að 40 breiddargráðu, eru
grænleitar skellur, sem menn hafa
nefnt „maria“. Nafnið er dregið af
því, að menn heldu fyrst að þessir
dökkvu blettir mundu vera höf.
Nú þykir það undarlegt að mönn-
um skyldi skjöplast svo, því að
landspildur þessar breyta um svip
eftir árstíðum. Á vetrum eru þær
dökkgráar eða brúnar á lit, en á
vorin þegar hvíta skellan á skaut-
inu fer að dragast saman, breytist
liturinn og verður grænn. Það virð-
ist því auðsætt að þarna muni um
einhvern gróður að ræða, sem
skýtur upp með vorinu, annars
mundi þetta svæði vera samlitt við
eyðimerkurnar.
Sumir halda því að vísu fram,
að enginn gróður geti verið á Marz
og bera því við að þar sé ekkeit
fýri og mjög lítið um vatn, og enn
segja þeir að þar hljóti að vera
kalt, að þess vegna muni gróður
ekki geta þrifizt. En þrátt fyrir
þetta er ekki útilokað að harðgerar
jurtir, svo sem allskonar skófir,
geti vaxið þar, því að þær virðast
geta vaxið alls staðar. Hér með
er þó ekki sagt að skófagróður sé
á Marz. Stafi græni Jiturinn þar af
gróðri. þá er langsennilegast að
hann sé ólíkur öllum gróðri hér.
— O —
Vér skulum bregða oss nokkur
ár fram í tíman og setja svo að þá
hafi tekizt að fljúga út fyrir afl-
svæði jarðar. Þá mun hægt að kom-
ast til Marz, en það ferðalag er þó
að vísu enn ýmsum vandkvæðum
bundið. Og enginn getur sagt um
með vissu hve langan tíma muni
þurfa til þess ferðalags. Þó hefir
verið gerð nákvæm áætlun um það
nú þegar og gert ráð fyrir að þetta
muni verða þriggja ára ferð, með
449 daga dvöl á Marz.
Vér skulum hugsa oss að ferðin
hafi tekizt og nokkur hundruð
ungra og ókvæntra manna hafi
verið send til Marz og látin taka
sér bækistöð þar. Auðvitað hafa
menn þessir verið valdir af inni
mestu nákvæmni, bæði um líkam-
lega og andlega heilbrigði. Og þeir
verða að skuldbinda sig til þess að
dveljast að minnsta kosti fimm ár
á Marz.
Til þess að forðast vatnsskort
mun bækistöðin sett á annað hvort
heimskautið. Vér gerum ráð fyrir
að norðurskautið verði valið, því
að þar virðist ísinn ekki hverfa á
sumrin. En þarna verða næturnar
langar og dimmar og ógurlega
kaldar. Þó mundi líklega verða enn
meiri erfiðleikum að mæta, ef bæki-
stöðin væri sett nærri miðbaug. En
ef mönnum tekst að fljúga til Marz,
þá ætti þeim ekki að verða skota-
skuld úr því að búa þannig um sig,
að þeim geti liðið sæmilega innan
húss. Út gæti þeir ekki farið nema
þeir hafi með sér birgðir af fýri,
og þessar útigöngur geta orðið
hættulegar, því ef nokkuð verður
að fýrisgeyminum, þá er manni
dauðinn vís. Eins mundi fara ef
helköld nóttin skylli á menn á
víðavangi. Annars er sennilegt að
menn muni hafa litlar flugvélar
til rannsóknaferða.
Fáir menn munu annast þessar
rannsóknarferðir, en flestir munu
halda kyrru fyrir í stöðinni, og
starf þeirra verður einhæft og
þreytandi, að taka daglega saman
skýrslur um allt er fyrir ber og
senda þær með firðskeytum til
jarðarinnar.
Enginn maður getur verið út af