Lesbók Morgunblaðsins - 25.02.1962, Blaðsíða 2

JHMfi I IWhk
SVIP-
MVND

l^FTIR dauða Dags Hammar-
skjölds var strax farið að
ræða um væntanlegan cftirmann
hans, og voru ýmis nöfn nefnd, en
fáum kom víst til hugar að hann
yrði U Thant, fastafulltri Burma hjá
Sameinuðu þjóðunum, enda var lítið
uni hann vitað, og menn voru ekki
einu sinni vissir um hvernig nafn
hans væri borið fram. Hann var hæg
látur maður og alvarlegur, las blöð-
in af mikilli kostgæfni, hafði ein-
hvern tíma verið skólastjóri og var
frá „hlutlausu ríki“; annað vissu
menn varla um hann.
Jafnvel eftir að hann hafði verið kjör-
inn framkvæimdastjóri Sameinuðu þjóð
amna til bráðabirgða viðurkenndu flestir
fulltrúarnir að þeir vissu lítil deili á
manninum. Hanm var kosinn til mála-
miðlunar í því skyni að binda í bili
enda á deilu stórveldanna um framtíðar-
skipulag og valdsvið embættisins.
Samt hefur þessi maður, sem hvorki er
þekktur að dugnaði né afrekum, tekið
við vandamálum sem eru jafnvel enn
erfiðari viðfangs en þau sem Hammar-
skjöld varð að horfast í augu við. Að
vísu er deila stórveldanna ekki lengur á
oddinum, en hann verður að horfast í
augu við vonbrigði Vesturveldianna
vegna minnkandi áhrifavalds í samtök-
unum, við tregðu þeirra til að finna end
anlega lausn á Kongó-vandanum, og
við brot Indverja á stofn-
skrá SÞ með innrásinni í
Góa.
Svipur Sameinuðu þjóð-
anna er að breytast. Ríkin
frá Asiu og Afríku eru kom
in í meirihluta, og í fyrsta
sinn er æðsti embættismað
ur samtakanna frá Asíu. Vaxandi áhritfa
val'd smáríkjanna er þyrnir í augum
stórveldanna, ekki sízt Frakika, Breta og
Bandarík j amanna.
Það má vera ljóst, að framtíð og vald
samtakanna í náinni framtíð veltur að
verulegu leyti á dirfsku, staðtfestu og
framsýni hins nýja framkvæmdastjóra,
sem verður að halda áfram þvi hugprúða
Og umfangsmikla starfi sem Dag Hamm-
ariskjöld lét lífið fyrir. Að visu má segja,
að Hammarskjöld hafi ekki verið sér-
lega þekiktur þegar hann tók við starf-
inu 1953, en hann átti að baki sér glæsi
legan feril sem aðstoðarutanríkisráð-
herra Svíþjóðar, þjóðbankastjóri og einn
aí fremstu efnahagssérfræðingum aldai’-
innar.
U Thanrt er hins vegar mikið til ó-
menntaður maður eða sjálfmenntaður.
Að vísu segir í opinberri ævilýsingu, að
hann hafi útskrifazt frá háskólanum í
Rangoon, en hann hætti námi á öðru ári
eftir dauða föður síns. Hann hetfur skrif
að nokkrar bækur, þeirra á meðal eina
árið 1933 um Þjóðabandalagið og aðra
um sögu Burma.
Um langt skeið var U Thant
hægri hönd U Nus fiorsæt-
xsráðherra í Burma, ráðgjafi hans og
fyrir hætfileika sína og
skap . Árið 1957 varð
hann formaður sendi-
nefndarinnar og fasta-
fulltrúi lands síns, og í
fyrra var hann kosinn
í sáttanefndina í Kongó,
fastanefnd Asiu- og
Afrikuríkja um Alsír,
og kjörinn formaður
Þróunarsjóðsins svo-
nefnda.
Þeir sem fylgzt hafa
með honum síðan hann
varð framkvæmdastjóri
í nóvember, viðurkenna
að „návist“ hans á Alls-
herjarþinginu fari ekki
milli mála. Á sinn hæga
og næstum auðmjúka
hátt lætur hann vissu-
lega til sín taka. Hann
er mjög vel klæddur á
vestræna vísu, er ekki
neinn meinlætamaður,
en beitir samt aðferðum
Búddha-trúarmanna í
hugleiðingum um vanda
málin sem hann á við
að stríða. Hann keðju-
reykir sérstaka tegund
af smávindlum og drekk
ur jafnan eina tegund
af kokkteilum. Hann
býr á austurbakka Man
hattan með konu sinni
og 22 ára gamalli dótt-
ur, sem ber hið sérkenni
lega nafn Aye-Aye.
Þó U Thant komi
mönnum svo fyrir sjón-
ir að hann sé hlédrægur
og lítillátur, þartf það
ekki að vera merki um
geðleysi. Hann segir í af
sökunartóni: „Flestir
Burma-búar eru litillát-
ir“ og á þar við að þeir
hafi mótazt af uppeldi
og þjáltfun Búdda-trúar.
THANT
stöðugur fylgdarmaður. Báðir voru þeir
fæddir á svipuðum slóðum, nálægt ár
ósum Irrawaddyfljótsins, U Nu 1907 og
U Thant 1909. Seinna voru þeir skóla-
stjóri og yfirkennari við sarna mennta-
skóla og tóku sameiginlega þátt í hinni
pólitísku baráttu á fjórða tug aldarinn-
ar. Þeir voru greinilega mjög nákomnir
vinir. T.d. er haft fyrir satt, að U Thant
hafi hjálpað U Nu til að strjúka með
dóttur skólanefndartformannsins, en for
sætisráðherrann tilvonandi var þá eins
og æ síðan heldur hlédrægur og feim-
inn. Bæði fyrir og eftir unnið sjálfstæði
var U Thant stöðugur fylgdarmaður Og
ráðunautur U Nus. Hann samdi ræður
hans, eða kom þeim a.m.k. á góða ensku,
hjálpaði honum á alþjóðaráðstefnum og
var jafnan boðinn og búinn til að verja
vin sinn og lyfta undir bagga með hon-
um.
Sumir Burma-búar trúa þvi að U
Thant hafi verið annað og meira en
skuggi U Nus, að þeir hafi um skeið
blátt áfram verið eins og einn maður,
óaðgreinanlegir. En það var aðeins U Nu
sem komst á spjöld sögunnar í landi
sinu. Félagi hans er ekki nefndur þar.
Þegar U Thant fór í sendinefnd Burma á
Allsherjarþing SÞ árið 1952, var hann
sennilega að leita meira olnbogarúms
En hann á líka
allt aðra
reynslu að baki sér og
mimdi sennilega hvorki
hopa né hræðast þó illa
tækist í Kongó, eða þó
reynt yrði að koma hon
um fyrir kattarnetf. Þeg
ar Aung Sun og sex aðr-
ir meðlimir fram-
kvæmdaráðsins í Burma
voru myrtir í einu árið
1947, komst U Thant lífs
af og var þó upplýsinga
málastjóri ráðsins. Hann
hefur einnig reynslu atf
hrepparíg og blóðugri innbyrðis bar-
áttu þjóðbrota í heimalandi sínu.
U Thant kallar sjálfan sig lýðræðis-
legan sósíalista og er þeirrar skoðunar,
að kommúnisminn verði ékki hrakinn
burt úr heiminum eða bældur niður.
í því sambandi minnir hann á langvinn-
ar og blóðugar styrjaldir kristinna
manna og Múhameðstrúarmanna, sem
trúðu því að einungis önnur trúin gæti
haldið velli, en nú lifa áhangendur
beggja trúarbragða í sátt og samlyndi.
Hann leggur áherzlu á að óhlutdrægni
sé ekki sama og hlutleysi, og heldur því
fram að framkvæmdastjórinn verði að
vera óhlutdrægur, en þurtfi ekki nauð
synlega að vera hlutlaus. „Friður verð-
ur ekki unninn með óvirku hlutleysi, sem
væri sama og að hætta baráttunni fyrir
friði“, segir hann.
Á liðnum vikum hetfur ýmislegt gerzt
sem þykir benda til að U Thant muni
ekki bregðast þeim vonum sem við hann
eru bundnar. Hann hefur verið röggsam-
ur þegar því var að skipta, en hann fylg-
ir fast þeirri reglu Hammarskjölds að
gera ekkert án stuðnings Öryggisróðs-
ins. Samstarfsmenn hans lýsa honum
sem samvinnuþýðum og ráðþægnum
manni, sem sé jafnan reiðubúinn að
hlusta á sjónanmið annarra og taka til-
lit til þeirra, en það feli ekki í sér a8
hemn sé flöktandi og óákveðinn. Um eibt
blandast engum hugur: Hlutskipti U
Thanits er að þrí leyti gerólíkt hlut-
skipti Hammarskjölds, að sá síðarnefndi
fékk tíima til að móta og prófa vald frana
kvæmdastjórans, en sá fyrrnefndi hefur
orðið að kasta sér beint inn í „friðarbar-
áttuna“. Til þessa hefur hann staðið sig
betur en flestir þorðu að vona.
V-Þjóðverjar
njóta mestrar
virðingar
Eftir Rawle Knox
„ER EVRÓPA þreytt?“ spyr hið hressi-
lega blað MITTAG í Diisseldorf í forystu-
grein. Blað þetta sýnir oft skoðanir iðn-
jöfranna í Ruhr. MITTAG var að ræða
ósamkomulagið milli „rauðu og hvítu“
prinsanna í Laos, hrærigrautinn í
Kongó, hótanir Sukarnos forseta við
Hollendinga og árás Nehrus á Portúgala
í Góa.
í greininni er rætt um að Krúsjeff
hatfi eitt sinn hótað því, að þótt við yrð-
um ekki kommúnistar, þá yrðu börn
okkar það. „Við höfum ekki miklar á-
hyggjur af þessari hótrrn, en við ótt-
umst að hinir indónesísku, afrísku eða
indversku þjónar eigi etftir að verða hús-
bændur."
Þetta eru orð óháðs blað's, þótt segja
megi að kapítalistar eigi það. Hér hafa
næstum allir gagnrýnt aðgerðir Ind-
verja í Góa, jafnvel vinstri mennirnir.
Fáir tala með samúð um Nehru. Við-
brögð Vestur-Þjóðverja hafa í reyndinni
orðið „evrópskari“ en flestra annarra
Evrópumanna, þrátt fyrir það að áætlan-
ir þeirra um hjálp til handa vanþróuðum
þjóðum gangi næst áætlunum Banda-
rilkjamanna.
Þýzkaland losnaði úr hópi nýlendu-
velda eftir fyrri heimsstyrjöldina. Flestir
Þjóðverjar, jafnvel þeir sem töldu þetta
áfall fyrir fjörutíu árum, lofa nú ham-
ingjuna fyrir það. Allt frá lokum síðfiri
heimsstyrjaldarinnar haia Vestur-Þjóð-
verjar stutt sjálfstæðishreyfingar í ný-
lendum hinna Vesturveldanna svo lítið
hafi borið á, í öruggri vissu um að sam-
hliða • sjálfstæðinu kæmi verzlun við
Þýzkaland. Segja má með sanni, að sú
stefna hatfi gefizt vel, enda skynsamleg.
Svo langt er nú liðið síðan Þjóðverj-
ar áttu nýlendur, að þeir þurfa ekki að
deyfa litina. Þeir sem hafa verið að
reyna að losna við ábyrgðina síðustu
fimmtán árin eru ósköp hörundsárir, t.d,
er talað í Malaja um Malaja, Indverja,
Kínverja, Bvrasíumenn, „innfædda“ o. s.
frv. og allt virðist það skipta máli.
Þjóðverjar eru öðruvísi. „Slæmur dag
ur fyrir þá hvítu“, sögðu næstum því öli
blöðin fyrir skömmu, þegar svo vildi til
að á sama sólarhring voru fjórir hvítir
hnefaleikamienn, amerískir, brezkir og
þýzkir, slegnir út atf Bandaríkjanegrum
eftir stutta viðureign. Blöð í löndum,
Framhald á bls. 13. .
Útgefandi: Hi. Arvakur. Reykjavík.
Framkvatj.: Sigíús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábrn.)
SigurSur Bjamason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur KonráS Jónsaon.
Auglýsingar: Árnl Garðar Kristinsson.
Ritstjóm: Aðalstræti 6. Simi 22480.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS