Lesbók Morgunblaðsins - 21.10.1962, Blaðsíða 12

BARA 17 ÁRA
Framh. af bls. 3
hef aldrei verið jafn hamingjusöm. Eg
þori ekki að skrifa það allt í dagbók-
ina.
Þegar við komum út var hætt að
rigna, en krapið var þarna á gangstétt-
•inni. Við slettum upp á hvort annað og
hlógum. Ég var fegin að vera í boms-
unum mínum og ég sagði hlæjandi að
hann hefði enn einu sinni gleymt að
fara í skóhlífarnar. Nú fengi hann aft-
ur kvef á morgun. Þá hætti hann að
hlæja og varð dapur eins og um morg-
uninn, og það flaug að mér að hann
hefði kannski ekki ætlað að bjóða mér
upphaflega.
„Er nokkuð að?“ sagði ég.
„Nei“, sagði hann. „Hvað ætti svo
sem að vera að?“
„Ég hélt kannski að það væri eitt-
hváð að“, sagði ég.
„Komdu með heim", sagði hann.
„Ég veit það ekki“, sagði ég.
„Við hvað ertu hrædd?“ sagði hann.
„Gengurðu með hugmyndir — velsæmi
eða eitthvað svoleiðis?"
„Ég geng ekkj með neinar hugmynd-
ir“, sagði ég. Og ég var í sannleika ekk-
ert hrædd — ég vissi bara að það yrði
pex heima ef ég kæmi seint. Svo fór-
um við heim til hans.
Það var allt slökkt í húsinu, en hann
hefur herbergi í kjallaranum, og þar
var allt fullt af bókum, öðrum en skóla-
bókunum. Það var eins og að koma inn
í alit annan heim. Ég tók upp eina bók-
ina, en hann slökkti ljósið nærri strax
og hneppti frá mér kápunni.
„Ég var að skoða bókina", sagði ég.
„Bækur“, sagði hann, „maður iifir
ekki í bókum". Svo tók hann mig í
fangið og bar mig yfir að legubekkn-
um og losaði um blússuna mína.
„Þú skelfur öll“, sagði hann.
„Þú skalt ekki halda að ég sé hrædd“,
sagði ég. Um nóttina sagði hann mér að
hann ætlaði út. Og hann talaði og tal-
að; um fyrirætlanir sínar.
„Einhvern tíma skulu þeir sjá til“,
sagði hann.
„Ég veit það ástin mín“, sagði ég.
Á næstu árum eru bara fáeinar at-
hugasemdir um veðrið. Einnig kom ein
frænka mín í heimsókn og sagði að ég
væri orðin gjafvaxta mær. Það er at-
hyglisvert hvað roskið fólk er fundvíst
á púkaleg orð, þegar það villist inn á
tilfinningasvið lífsins.
Á blaðsíðu 119 stendur þetta:
„Hann hefur ekki li^ð við mér síðan.
í skólanum lætur hann eins og við höf-
um aldrei átt nokkurn skapaðan hlut
saman — sízt af öllu heila nótt. f morg-
un bað ég Árna að lána mér strokleð-
ur, blekstrokleður — það var enskur
stíll. Ég er svo vitlaus í ensku.
„Biddu Hólmar“, sagði hann.
„Heldurðu að hann Hólmar eigi
strokleður", sagði ég.
„Það er hægt að þurrka út með
fleiru en strokleðri", sagði hann.
„Hvaða brölt er á yður Edda?“ sagði
enskukennarinn.
„Mig vantar strokleður“, sagði ég.
„Notið þér varalitinn, ungfrú fiðr-
ildi“, sagði enskukennarinn og krakk-
arnir ætluðu að rifna úr hlátri. Meira
að segja Kristín Helga — þessi gála
sem lítur ekki við öðrum en sjöttu-
bekkingum.
Svo finnst mér allir horfa svo kulda-
lega á mig. Mér væri sama — mér væri
sama ef hann gerði það ekki líka. Eng-
inn horfir kuldalega á hann. Þvert á
móti. Á þá konan ein að virða velsæm-
ið? Hvað meinar enskukennarinn?
Ég veit að ég er vitlaus í ensku, en
ég er sæmileg í íslenzku. Og íslenzka
er að mínu viti líka tungumál; Meira
að segja duxinn hann Árni fær ekki
jafn gott og ég í íslenzku. Hvað vill
þessi kennararindill. Og Birna segir að
hann haldi við gifta konu í Vesturbæn-
um. Leyfist mér að hlæja? Þeir eiga
bara svo erfitt sem hlæja einir.. . .
Og þá um kvöldið grét ég svolítið
yfir dagbókinni minni. Blekið á síðunni
ber þess enn merki. Sums staðar eru
stafirnir máðir og fölgulir, óreglulegar
skellur á pappímum. Við vorum í
fjórða bekk.
Ná hleyp ég yfir marga daga í bók-
inni. Það voru þessir óvæntu endur-
fundir í gær sem komu mér til að grafa
hana upp úr skóladóti mínu. Ég geymi
það uppi á hálofti í kassa undan eplum.
Auðvitað er oftlega minnzt á hann á
þessu tímabili, en ég sleppi því samt.
Ég man að Kristín Helga varð líka leið
á sjötta bekkingnum og fór aftur í bíó
með Hólmari. Daginn eftir sagði Kristín
Helga að fullu skilið við sjötta bekk-
inginn og tók Hólmar í sátt. Um það
allt eru margar blaðsíður og dálítið
barnalegar hugrenningar. Á einum stað
skrifa ég: „Er ástin þá aðeins draum-
ur?“ Seinna varð þetta ljóðlína í dæg-
urlagi, en það er áreiðanlega samt ekki
stolið úr dagbókinni minni. Pabbi
spurði stundum hvort ég væri eitthvað
veik?
Um vorið tók ég mig loks saman í
andlitinu og las og las. en ég gleymdi
honum ekki, og ég hefði hlaupið hve-
nær sem hann hefði kallað. Ég gat ekki
ráðfært mig við neinn. Heilræði mömmu
hef ég alltaf kunnað utan að. Hún segir
að maður verði að vera sjálfstæð og
viljaföst. Og reyndar lifir hún sam-
kvæmt þeirri kenningu sinni þar til
eitthvað bjátar á.
Skömmu fyrir próf missti Kristín
Helga áhugann enn einu sinni á Hólm-
ari. Nokkrum dögum seinna hringdi
hann til mín. Þá vorum við að byrja á
upplestrarfríi, og þetta er skrifað á
blaðsíðu 182, síðasta skrifaða blaðið í
dagbókinni:
„Ég fleygði yfir mig kápunni og
hljóp niður að skólahliði. Hann beið.
„Hólmar", sagði ég.
„Halló Edda“, sagði hann.
„Hólmar", sagði ég hvíslandi. „Er
eitthvað að?“
„Nei“, sagði hann. „Hvað ætti svo sem
að vera að?“
„Ég veit það ekki“, sagði ég „þú
mættir ekkert í skólanum alla síðustu
vikuna".
„Hvað svo“, sagði hann. „Ég ætla að
verða rithöfundur en ekki rukkari með
lögfræðipróf upp á vasann".
„Nú“, sagði ég — og ég trúi á hann.
Hann segir það þannig — og allar bæk-
urnar heima í herberginu hans.
Hann hafði frakkann fráhnepptan og
kragann uppsleginn og boraði höndun-
um djúpt ofan í vasana. Þannig gekk
hann alltaf, álútur eins og hann væri
alltaf að brjóta heilann um eitthvað.
Birna segir að hann gangi hokinn eins
og stafkarl. En mér er sama — mér
væri sama þótt hann gengi tvöfaldur.
Ég hugsa bara að mér fyndist að þannig
ættu allir að ganga sem eitthvað er
varið í. Menn sem hafa hugsjónir og
ætla að verða rithöfundar.
„Ferðu þá kannski bráðum?" sagði
ég.
„Já“, sagði hann.
„Kemurðu þá ekki í prófin?"
„Nei“, sagði hann.
„Hvenær ferðu?“
„Á morgun með Gullfossi".
Og við fórum heim til hans. Ég sagð-
ist mundi skrifa honum ef hann gæfi
mér upp heimilisfangið sitt.
„Ég skal skrifa þér í hverri viku",
sagði ég.
Hann kinkaði kolli.
„Þér er alltaf svo heitt“, sagði ég.
Hann brosti svo dapurlega og sagði
að ég væri litla stúlkan sín. „Maður er
með mörgum stelpum", sagði hann, „en
maður á bara eina litla stúlku".
„Ó, — ég er svo hamingjusöm........“
Svona endar dagbókin mín, en ég
var líka sautján ára. Daginn eftir fór
hann. Ég fór niður að skipi, en þeir
voru búnir að taka landgöngubrúna og
ég sá hann hvergi. Fólkið veifaði með
vasaklútum en ég sá hann ekki —
hvernig sem ég skimaði. Fólkið hörfaði
undan og horfði á mig. „Afsakið", sagði
ég, „afsakið. ...“
Og þarna stóð hann einn síns liðs hjá
einum björgunarbátnum með frakka-
kragann uppsleginn og hendurnar djúpt
í vösunum. Ég veifaði og veifaði en
hann sá mig ekki.
Þetta var fyrir sjö árum, og síðan
hef ég ekki skrifað staf í dagbókina
mína og engin bréf. Ég fékk aldrei að
vita um heimilisfangið hans. í gær sá
ég hann aftur og allt breyttist á einu
augabragði.
„Nú fer ég og brenni þessu“, hugsaði
ég.
G. Kolbeinsson.
CHARLES DARWIN
Framh. af bls. 1
og hafði það al'lan búnað í hnattsigl-
ingu.
f þessari ferð þroskaðist Darwin sem
visindamaður og hann gerði athuganir
og rannsóknir, sem komu honum síðar
að mi'klum notum. Fræinu var sáð og
það spíraði og varð upphafið að Upp-
runa tegundanna.
En ferðin reyndist ekki eintóm
skemmitiferð. Skipstjórinn var þannig
skapi farinn, að jaðraði við geðveiki, og
svo mátti heita, að frá fyrsta degi ferð-
arinnar til hins síðasta þjáðist Darwin
af sjóveiki. Póstsamgöngur þeirra tíma
voru heldur ekíki á marga fiska, og marg
ir mánuðir gátu liðið, án þess Darwin
fengi fréttir af ættfólki sínu. En sú
fræga Dagbók, sem Darwin hélt alla leið-
ina, ber þessa þó hvergi merki.
Athyiglisgáfa Darwins var með ein-
dæmum, og það er undravert hvað hon-
um tókst að koma auga á margt og
merkilegt, þegar þess er gætt hve litla
menntun hann hafði hlotið í landafræði
og líffræði.
L eiðin lá fyrst til Cap-Verde eyj-
anna, en á Kanaríeyjum fengu þeir ekki
að stíga í 1-and sökum sóttkvíar. Og á-
fram var haldið til Barzilíu og suður
með ströndum Suður-Ameríku. I tvö og
hálft ár dvöldust þeir við austurströnd-
ina, sérstaklega hjá Patagóníu, Falk-
landseyjum og Eldlandinu. Darwin fékk
tækifæri til að fara marga rannsóknar-
leiðangra inn í land, suma sem tóku
hann mánuði, en til þeirra fékk hann
ferðastyrk frá fjöldskyldu sinni. í júní
1834 fóru þeir fyrir suðuroddann og yfir
til vesturstrandarinnar, og þaðan fór
Darwin rannsóknarför upp í Andesfjöll-
in. Hann komst það hátt, að honum varð
erfitt um andardráttinn, en hann fé'kk
all-a erfiðleika margborgaða með ánægj-
unni yfir því, að finna steingerfinga þar
uppi. — í september 1835 komu þeir til
Galapagos-eyjanna og dvöldust þar í
mánuð, þaðan til Nýja-Sjálands og Tas-
maniu, suður fyrir Afríku og aftur vest-
ur til Brazilíu, og heim til Bretlands
komu þeir loks í október 1836.
Mikið verk lá fyrir, að gefa út ferða-
dagbókina og vinna úr öllu, sem safnað
hafði verið í þessum mikla leiðangri.
Auk þessa þurfti Darwin öðru að sinna,
því hann gekk að eiga frændkonu sína,
Emmu Wedgewood.
Ungu hjónin bjuggu fyrst í Lundún-
unm, en er heilsa Darwins tók að bila,
fluttu þau sig á friðsælli og heilnæmari
slað, til Kent, suðaustur fyrir stórborg-
ina. — Þeim hjónum varð 10 barna auð-
ið, af þeim komust 7 til fullorðinsára.
0 arles Darwin hlaut aldrei laun-
að emoætti, þess þurfti hann heldur
ekiki með, efnafólk stóð að báðum þeim
hjónum, og þeim tæmdust miklir arf-
ar. Auk þess grædidi Darwin mikið á
bókum sínum. Hann var ekkí aðeins hag
sýnn, heldur beinlínis fjármálamaður,
þegar hann á annað borð nennti að
sinna þeim efnum. Þar við bættist, að
þá var Guð með Gvendi og góð jól í
öllum skattamálum f Bretlandi, sem
dæmi má nefna það, að árið 1874 voru
tekjur Darwins 8:700 sterlingspund, en
af þeim greiddi hann aðeins 42 í skatta.
Það mundi þykja vel sloppið þar í landi
og víðar á vorum dögum.
Á skólaárum sínum átti Darwin jafn-
an við góða heilsu að búa, en heilsa
hans bilaði fljótt, en læknar voru ekki
á einu máli um sjúkdóm hans. Ekki hef-
ir það bætt um, að í hinum fimm ára
leiðangri þjáðist hann stöðugt af sjó-
veiki, svo sem áður segir, og auk þess
fékk hann hitabeltissjúkdóm í þeirri
ferð. Hann einbeitti sér að vísindaiðk-
unum sínum meir en heilsan þoldi. Þetta
heilsuleysi þjáði hann í þrjátíu ár, og
auðvitað komu þessi bágindi niður á
fjölskyldu hans, enda þótt Darwin væri
hinn ástríkasti heimilisfaðir.
Darwin andaðist úr hjartabilun hinn
19. apríl 1882 og var jarðséttur í West-
minster kírkjunni, þar sem mörg stór-
menni Bretlands hvíla.
Frá helztu kenningum Darwins og
rannsóknum á þróun lífsins verður nán-
ar sagt síðar.
(Lauslega þýtt).
STÖRRÆÐAMAÐUR
Framh. af bls. 5.
mykju. Engum datt í hug, að hann
gæti nokkurn tíma haft gagn af þessu
námi, nema honum sjálfum.
Því að Sveinki gerði sínar framtíðar-
áætlanir, eins og áður segir. En um þær
fékk enginn að vita, ekki einu sinni
kennarinn.
Kennarinn sagði, að mjög mikilsvert
væri, að æfa sig í að tala ensku. Það
væri ekki nóg að geta skilið hana á
bókina. En Sveinka fannst hann ekki
njóta sín, þegar kennarinn var að tala
við hann á ensku. Hann var alltaf að
bæta inn í orðum, sem Sveinka vant-
aði. Það var miklu frjálsara að tala við
sjálfan sig, og gerði hann það alloft, ef
enginn heyrði til. En brátt fann hann,
að skemmtilegra var að hafa einhvern
að tala við, helzt ef sá hinn sami var
ekki mjög lærður í ensku.
Einn morgun, er hann kom í fjós-
ið datt honum í hug að ávarpa kýrnar
á ensku.
— Good morning, men and girls —
sagði hann. — Nei, good morning, cows,
auðvitað. Hann fann strax, að það var
miklu skemmtilegra að tala við kýrnar
á ensku en íslenzku. Hann komst í gott
skap og lét enskuna rigna yfir þær af
mikilli mælsku.
— Good weather to day, dear cows,
— yes very good nei — líklega fine,
fine weather. You understand rne. Do
you not? Do you like bread and butter.
— Nei, ekki fengu beljuskrattarnir
brauð og smjör. — Do you like outhay
or homefieldgrass. — Þetta var nú ef
til vill ekki góð enska. Eg verð að leita
að útheyi og töðu í orðabókinni, þegar
ég er búinn í fjósinu. — Hallo, bolsi.
You are the officer of the, — of the —
cows. — You are the lord here, in the
fjós. Are you not? What are you then?
Nice weather, Sir. Yes, Sir. You are Sir
of course. Do you not trúa. Hver skratt-
inn er það nú á ensku? Trúið þér mér
ekki virðulegu kýr? Virðulegu? Hvað
skyldi það riú vera? Do you know,
what on clock it is? No, you do not
know. You have no clock, poor cows. —.
Eftir þetta lét Sveinki oftlega dæluna
ganga þannig yfir kúnum.
Einu sinni kom Sigga systir hans,
sem var ellefu ára að aldri, inn í fjósið,
þegar Sveinki var í miðri ræðu sinni.
— Hvaða bull er þetta í þér? spurði
hún.
— Það er nú enska, kelli mín, svar-
aði Sveinki.
— Ja, sei, sei, sagði Sigga. — Og
skilja kannske beljurnar ensku?
— Að minnsta kosti miklu betur en
fólkið hér á bænum, svaraði Sveinki
með þjósti.
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
26. tölublað 1962