Lesbók Morgunblaðsins - 23.02.1964, Blaðsíða 5

leikhússins, þ.e. hinn opinberi rikisleik-
skóli, gegndi sínu hlutverki eins og vera
ber, vaeri þá þörf fyrir fleiri leikskóla í
ekki stserri bæ en Reykjavík? Væri yfir
leitt nokkur grundvöllur fyrir fleiri
skóla? Ég hef tilhneigingu til aS svara
þeirri spurningu neitandi, en vitanlega
má um það deila, enda skiptir það út
af fyrir sig ekki meginmáli, heldur
hitt að Leiklistarskóli Þjóðleikhússins
virðist giersamlega hafa vanraakt hlut-
verk sitt, og liggja til þess margar
orsakir.
Ég skal einungis tína fram þær
helztu:
J. fyrsta lagi lýtur Leiklistar-
skóli Þjóðleikhússins stjórn manns, sem
ekki er vitað til að hafi neina sérmennt-
un í leiklistarmálum eða beri skyn-
bragð á leiklist yfirleitt umfram aðra
menn. Þetta er ekki sagt manninum til
hnjóðs, heldur aðeins til að benda á þá
veigamiklu staðreynd, að stjórn ófag-
lærðs manns hlýtur að draga stóran
dilk á eftir sér, því eftir höfðinu dansa
limirnir, eins og kunnugt er. Þó kák
Um Leiklistarskdía Þjóðleikhússins
Varðar mest til allra orða,
undirstaðan sé réttleg
íundin", kvað Eysteinn munkur
forðum, og eiga þau spöku
orð víst jafnt við um allar
mannlegar athafnir. Mér koma
þau í hug þegar ég hugleiði fram-
tíð íslenzkrar leiklistar, sem nú
stendur á alvarlegum tímamótum í
þeim skilningi, að hinn trausti og
reyndi hópur eldri leikara er óðum
að þynnast án þess að sjálfsögð og
eðlileg endumýjun kynslóðanna
eigi sér stað í íslenzkri leikarastétt.
Þetta mál er þeim mun alvarlgra
sem leiklistaráhugi íslendinga er
mikill og vaxandi.
Hvað veldur þvi, að eftir 14 ára starf
Þjóðleikhúss, sem býður leikurum upp
á betri lífskjör en aðrir listamenn í
landinu eiga kost á, skuli hópur ungra
og efnilegra leikara á þeim stað vera
þynnri en hann var í upphafi? (Ég ræði
<kki um Leikfélag Reykjavíkur í þessu
samhengi, þar eð þáð hefur engan veg-
ir.n sambærilega aðstöðu við Þjóðleik-
húsið, en virðist samt hafa á að skipa
fleiri góðum ungum leikurum.)
Hér hlýtur eitthvað að vera bogið
við sjálfa undirstöðuna, því bágt á ég
með að Uúa því að góðum leikaraefn-
Eftir Sigurð A
um fækki í hlutfalli við fjölgun lands-
manna!
A. stæðan hlýtur fyrst og fremst
að vera skortur á haafilegri skólun og
þjálfun þeirra upprennandi leikara, sem
mur.du geta lagt leiklistinni lið sitt, ef
rét4. væri á málum haldið. Það er því
kominn tími til að huga nánar að því
sem gert er til að ala upp og mennta
nýja leikara, er fyllt geti skörð þeirra
sem hætta eða faila frá.
Og hvað kemur á daginn?
Hér í Reykjavík eru starfræktir a. m.
k þrír leikskólar, tveir þeirra einka-
fyrirtæki ( Leikfélag Reykjavíkur og
Ævar R. Kvaran) og einn rekinn af
Þjóðleikhúsinu. Upprennandi leikurum
ætti því ekki að vera í kot vísað, vilji
þeir afla sér æskilegrar menntunar og
þjálfunar! Mér hefur lengi verið það
ráðgáta, hvers vegna þörf er á þetta
rr.örgum leíkskólum í ekki stærri borg,
og þó einkurn hitt, hvers vegna ekki
Magnússon
liggur meira eftir þá. Gæti ástæðan ver-
ið sú, að þeir ræki ekki hlutverk sitt
sem skyldi?
Ég skal ekki fara út í að ræða starf-
semi einkaskólanna tveggja, bæði vegna
þess að mér er ekki nægilega kunnugt
um námstilhögun í þeim, og eins vegna
hins að þeir eru einkamál þeirra sem
að þeim standa í þeim skilningi, að
þeir eru ekki kostaðir af opinberu fé.
Um Leiklistarskóla Þjóðleikhússins
gegnir aftur á móti öðru máli: hann
varðar þjóðina í heild, enda kostaður að
nokkru af fé landsmanna allra.
c
O purningin sem fyrst kemur í
hugann er þessi: Ef Leiklistarskóli Þjóð
og fúsk séu að vísu ekki óþekkt fyrir-
brigði hér á þessu landi uppskafnings-
háttar og pólitískra verðlaunaveitinga,
þá þætti það, held ég, nokkuð langt
gengið að setja t. d. blaðamann yfir
búnaðarskóla eða verkfræðing yfir
læknadeild Háskólans, svo dæmi séu
tekin af handahófi.
Skólastjóri Leiklistarskólans er jafn-
framt forstjóri Þjóðleikhússins, svo hann
hefur vissulega ærinn starfa, enda ekki
örgrannt um að. stundum vefjist fyrir
honum hvoru hlutverkinu hann eigi að
sýna meiri sóma. Þetta kom m.a. ber-
lega fram í blaðaviðtali á dögunum,
þegar hann var inntur eftir væntan-
legri hlutverkaskipun í hið nýja og um-
deilda leikrit Arthurs Millers, sem
Þjóðleikhúsið hefur tryggt sér til sýn-
ingar, sennilega án þess að þjóðleikhús-
stjóri eða þjóðleikhúsráð hafi séð verk-
ið. Fréttaklausan hljóðaði svona: „Að-
spurður sagðist þjóðleikhússtjóri ekki
hafa íhugað hvaða stúlka væri bezt
fallin til að leika Marilyn Monroe. —
Það verður án efa mjög erfitt verk að
finna þá stúlku, en við höfum margar
góðar leikkonur í skólanum okkar og
aldrei betri en nú og ég gæti trúað, að
ALÞINGl la-
lendinga er,
svo sem allir
vita, kunnara
fyrir ann-
aö en sam-
lyndi og brœðralag þingmanna
okkar. Reglan er sú, að stjórnar-
sinnar og stjórnarandstœðingar sjá
sjaldan neitt jákvœtt eða nýtxlegt
í málflutningi eða tillögum andstceð-
inganna. Samt bregður út af þessu
endrum og eins, og þykir tíðindum
sæta.
Einn þessara sögulegu viðburða
gerðist í sölum Alþingis á dögun-
um, þegar allir þingflokkar báru
fram sameiginlegt frumvarp um
breytingar á launum þingmanna. Þá
var nú ekki sundurlyndinu fyrir að
fara, nema þá helzt hjá leiötoga
alþýðusamtakanna í landinu, sem
var ekki fyllilega sáttur við sinn
hlut í vœnanlequm kjarabótum.
Árskaup þingmanna var hækkað
upp í 132.000 krónur (áður fengu
þeir dagpeninga), og vitaskuld er
helmingur þess undanþeginn skatti
eins og áöur. Ofan á þetta bœtast
margs konar fríðindi: ferðakostn-
aður þingmanna um kjördœmi sín
(ósmár útgjaldaliður, sem aðrir
frambjóðendur verða að borga úr
eigin vösum), greiðsla á húsaleigu
fyrir utanbœjarmenn á þingi og
kannski eitthvað fleira. Þaö er
sem sé orðiö fjárgróðaspursmál að
komast á þing. Við sýnum því ótví-
rœða yfirburði yfir hina gamaldags
Grikki til forna, sem bönnuðu
kjörnum fulltrúum fólksins að
þiggja laun, einmitt vegna þess að
þeir voru að þjóna almenningi. Ég
hef heyrt því fleygt, að kauphækk-
un þingmanna sé skref í átt til auk-
ins lýðrœðis, því nú loksins hafi all-
ir íslendingar efni á því að sitja á
þingi, en til þessa hafi það verið
erfitt efnalitlum mönnum. Vissu-
lega athyglisvert sjónarmið, en ekki
hafði ég heyrt það fyrr að menn
hefðu fœrzt undan þingsetu fyrir
fátœktar sakir.
Nóg um það. Hitt hlýtur að vekja
eftirtekt, að flestir þeirra góðu
manna, sem-voru að skammta sjálf-
um sér launabœtur, eru jafnframt
á launum annars staðar, sumir allt
árið, aðrir meðan þeir eru ekki á
þingi. Þetta eru m.a. hálaunaðir rit-
stjórar og bankastjórar, sœmi-
lega launaðir prófessorar, vel
launaðir forstjórar og ýmiss
konar embœttismenn, að ó-
gleymdum hinum efnuðu bœndum
(Björn Pálsson lýsti því yfir á
fundi nýlega, að hann hefði grœtt
svo stórkostlega á búskap, að hann
vissi ekki hvað hann œtti við pen-
Framhald á bls. 6
1. tölublað 1964
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 5