Lesbók Morgunblaðsins - 07.02.1965, Qupperneq 4

VESTFIRZKAR ÆTTIR
Murtaætt—Arnardalsætt—Hnífsdalsætt
Tímaritið Saga fyrir árið 1962
færði okkur allmerkilega
grein eftir hr. ættfr. Einar Bjarna-
son: „Auðbrekkubréf og Vatnsfjarð-
arerfðir.“ Virðist mér enda þó-'.t ég
sé þar lítt dómbær, að honum takist
þar að færa nokkurnveginn viðun-
andi rök fyrir: Að Brigíður sú, sem
nefnd er í samningi gjörðum við
Guðbrandur biskup Þorláksson
Björn Einarsson um bóndaeignina í
Vatnsfirði, var Eiríksdóttir, — og
systir Einars (Eiríkssonar) föður
Bjöms Einarssonar Jórsalafara, sem
var óskilgetinn og því ekki réttbor-
inn til arfs að landslögum. Að son-
ur Brigíðar — Jón murti Nikulás-
son (eldri) — var af sömu orsökum
ekki réttborinn til arfs, en að Nikul-
ás — sonur Jóns murta (eldra) Nik-
ulássonar — var skiigetinn og þá
gátu erfðirnar yfirfærzt frá Brigíði
til hans að réttum lögum.
Þ að mun hafa verið sonur Snorra
Sturlusonar, sem fyrst er skirður Jón
murti. Það mun mega telja miklar líkur
vera fyrir þvi, að þetta nafn, Jón murti,
berist með niðjum Snorra til Vestfjarða
og þá verður enginn líklegri þar en Þór-
dís Snorradóttir, systir Jóns murta
Snorrasonar, en hún var gift Þorvaldi
Snorrasyni goða í Vatnsfirði og væri þá
að ætla að Jóns murta nafnið hefði
yfirfærzt á þeirra niðja. En eitt má þar
fullyrða og það er, að erfingjar að bónda
eign í Vatnsfirði eftir þeirra daga bera
margir þessi nöfn: Jón murti, Murti
bóndi Murtason.
Virðist mér því, fljótt á litið, að hér
vanti aðeins tengilið frá Einari í Vatns-
firði, syni þeirra Þorvalds goða og Þór-
dísar Snorradóttur konu hans, til þess-
ara erfingja að bóndaeign í Vatnsfirði,
sem að ofan getur. Sonur Nikulásar Jóns
sonar var Jón murti Nikulásson (yngri).
Arnardalsætt 13. grein, sem er á 11.
blaðsíðu þar, nefnir syni Jóns þessa
murta og þar á meðal Narfa (Jónsson).
Narfi sá kaupir um 1500 Kirkjuból í
Skutulsfirði af Sturlu Þórðarasyni sýslu-
manni, en móðir hans (Sturlu), Guð-
finna, hafði hlotið Kirkjuból í arf frá
föður sínum, Jóni sýslum. Ásgeirssyni,
föður þeirra bræðranna nafnkunnu,
Guðna, Páls og Orms Jónssona. Jón
xnurti Narfason, sem þó mun lengst af
hafa búið inni í Vatnsfjarðarsveit, verð-
Eftir VaSdimar B. VaSdimarssmi
ur eigandi að Kirkjubófli eftir
föður sinn Narfa Jónsson. Finnast munu
gögn fyrir, að Murtaætt, hafi erft og
setið þessa eign sína, Kirkjuból í Skut-
ulsfirði, fram á nítjándu öld, enda þótt
séra Jón, svonefndur þumlungur, Magn-
ússon, eignaðist nokkurn hluta þessarar
jarðar, Kirkjubóls, eftir að hafa fengið
brennda tvo af eigendum hennar árið
1656. Einhversstaðar mun þess getið, ég
held í Annálum Espólíns við árið 1537,
að Jón murti Narfason þessi hafi átt
mörg börn utan hjónabands eða heldur
ókvongaður og þar nefnd Sesseflja Bassa
dóttir og jafnvel fleiri barnsmæður hans.
Fór svo, að ögmundur biskup komst í
þessi mál hans og lét hann bæta fyrir
þessi mannfjölgunarbrot sín og lét síðan
víst koma þeim Sesselju í löglegt og
kristilegt hjónaband. Samkvæmt Sýslu-
m.ævum II. bls. 2il og bls. 493-4 skulu
hér nefnd 3 af börnum Jóns Narfason-
ar:
1
Sesselja miðkona Eggerts Hann-
essonar, lögmanns, og voru böm þeirra:
Ragnheiður Eggertsdóttir, hin mikla
Ari Magnússon sýslumaður í Ögri og
Kristín Guðbrandsdóttir
sæmdar- og hefðarkona, seinni kona
Magnúsar Jónssonar (prúða) sýslum. og
skálds og ól honum mikið af göfugu
höfðingsfólki, sem lengi réði ríkjum á
Vestfjörðum, sem kunnugt er. En sonur
þeirra Eggerts lögmanns og Sesselju var
Jón murti Eggertsson, (einhversstaðar
sagður að hafa verið hvers manns hug-
ljúfi). Hann varð fyrir því óláni að vega
mann í Borgarfirði út úr jarðadeilum og
var því gerður útlægur af landinu fyrir
þær sakir. í ritum og bréfum er Sesselja
kennd við Kirkjuból í Skutulsfirði og
miun því hafa alizt þar upp.
Lo Jórunn Jónsdóttir (Narfasonar).
Dóttir hennar með síra Þorleifi Björnss.
á Reykhólum: Herdís Þorleifsdóttir.
Laundóttir Herdísar hét Sesselja, hún
giftist Bjarna Björnse. (Jónss. biskups)
og var í brúðkaupi sinu föstnuð sem
dóttir Eggerts Hannessonar lögmanns,
sem hér áður getur.
0 Sveinn Jónsson (Narfasonar)
hefir (að líkindum) verið (hálf) bróðir
þeirra systra, Sesselju og Jórunnar, sbr.
Sýslum. H, sem áður getur. Sveinn hefir
lengst af búið í Bolungarvík eða í Hóls-
hreppi, sbr. bréf hans eða gjörning í ísl.
Fombr.safni XIV. bls. 292-3, sem Á.M.
segir vera eftir originalbréfi frá Hóli í
Bolungarvík, en mér varð á að taka upp.
„Svofelldan vitnisburð ber ek Sveinn
Jónsson að ek er nú nær 60 ára gamall
og hefi ek vistfastur verið í Bolungarvík
sextán ár og tuttugu. Hefi ek aldrei
heyrt tvímæli á því leika að sú á sem
rennur í milli Hóls og Hlíðar í Bolungar-
vík hafi að fornu fari fallið fyrir ofan
Búðir, þar út eptir ok svo framm í Forn-
árós og svo hefi ek heyrt af mjer elldri
mönnum. Svo og vissi ek fyrir full sann-
indi, að áðurgreind á fjell í þennan fyrr
greindan fornan farveg nú fyrir 14 árum
nú um sumarið um Jakobsmessu. Svo og
fjell þessi þráttnefnd á í sinn oftnefndan
fornan farveg nú fyrir þrimur árum um
veturinn.
Svo og hefi ek vitað Búðarmenn í
fyrgreindum öllum tíma sjaldan eða
aldrei annars staðar torf stinga látið eða
rista til sinna búða en í kringum þær
og hefir svo verið hermt að þeir hafi það
gjört í þeirra leyfi sem á Hóli hafi ráða-
menn verið. Svo og var minn faðir nær
sjötugur maður að aldri og hafði upp-
alist í Vatnsfjarðanþingum og var þar
alla sína daga og lýsti hann því oftlega
fyrir mjer svlo hefði verið haldið fyrir
sjer að Vatnsfjarðarkirkju hefði aldrei
verið reiknaðir fiskitollar lengra en frá
skerinu Þjóðólfi og að Fornárós.
Svo og sagði mjer það sarna Gísli heit-
inn Guðmundsson og var hann gamall
maður og slíkt hið sama sagði mjer hans
faðir að haldið hefði verið fyrir sjer um
greinda tolla.
Og til sanninda hjer um set ek mitt
innsigli fyrir þetta vitnisburðarbrjef er
skrifað var á Hóli í .Bolunigarvík sjetta
og tuttugasta dag júlí árum eftir guðs
burð Mdlxiiij.“
S veinn mun hafa verið
laungetinn, því sonur hans, Bjami, inn-
leysir arfahlut þeirra í Kirkjubóli í
Skutulsfirði á líkan hátt og forfaðir
hans, Jón murti Nikulásson, forðum.
Kona Sveins var Guðrún ólafsdóttir og
Magnús sý fumaður prúði, faðir Ara
sýslumanns í Ögri
skal hér gerð lítil grein fyrir ætt hennar.
„Ekki skal gráta Björn“, var haÆt eftir
Ólöfu Loftsdóttur forðum. — Þegar Eng-
lendingar felldu Bjöm, — í Rifi 1467, —
eignaðist dóttir hans, Solveig Björns-
dóttir, Hólseignir í Bolungarvík, enn-
fremur miklar eignir í Mið- og Inndjúp-
inu. Ættingjar hermar og að líkindum
landslög meinuðu henni að giftast Jóni
Þorlákssyni ráðsmanni sínum. Þó varð
henni ekki meinað að geta við honum
nokkur börn, sem flest komust til full-
orðinsára og ílandast mörg þeirra við
Djúp. Meðal þeirra var Brigíður Jóns-
dóttir, sem gift var ólafi Eiríkssyni, bróð
ur Sæmundar ríka í Ási í Holtum og síra
Jóns í Vatnsfirði. Þau eignuðiust allmörg
Páll Bjömsson práfastur i Selárdal,
bróöui.sonur Ara sýsiumanns Magnús-
aonar
börn og þar á meðal Guðrúnar tvæ£
eldri og yngri, en það var Guðrún þessi
Ólafsdóttir yngri, sem gift var Sveini
Jónssyni, sem áður getur og lengst segist
búið hafa í Bolungarvík. Sbr. Sýslu-
Páil Jónsson sýslumaður á Staðarhóli
(Staðarhóls-Páll) móðurfaðir Brynjólfs
biskups
mannaævir IX - 568, en þar segir:
„1511 gerði Stefán biskup skipta eða
skikkunarbréf, hvað launbörn Solveigar
Björnsdóttur skyldu eignast, hvar í hann
skipti Brigetu Jónsdóttur Arnardalina
báða, Breiðaból og Bakka, alla fyrir 60
hundruð. En Kristínu Jónsdóttur: Kirkju
ból, Kropstaði, Efstaból, þó hún þess eigi
nyti, því Briget hjelt því fyrir Kristínu.“
Um Svein Jónsson og Guðrúnu
konu hans sjá ennfremur: Sýslum. 11-21,
493-4. Ekki eru þó öll börn þeirra Sveins
og Guðrúnar nefnd þarna. T. d. ekki
Bjami. Sveinsnafnið er frekar fátítt á
þessum árum, en stingur þó við og við
upp höfðinu innan aettarinnar eftir þetta
Þá er að geta fólks, sem býr í Skutuls-
firði fyrir og eftir miðja 17. öld og
hefir alilmikið venslazt inn í Murta-
ættina.
Sjá Sýslum.ævir II, 630 og víðar. Mað-
ur hefir heitið Guðmundur Þorleifsson,
Bjarnasonar í Búðardal, en hann var
launson Þorleifs. Hann býr í Hrauni i
Hnífsdal, en á seirrni árum í Arnardal
í Skutuflsfirði. Espólín getur hans þegar
hann deyr 1670 og kennir hann við Arn-
ardal. Kona Guðmundar var Þorgerður
Ólafsdóttir prófasts í Kirkjubæ í Tungu,
en systir þjóðskáldsins Stefáns Ólafsson-
ar í Vallanesi.* Dóttur áttu þau er Ólöf
hét, er giftist Bjarna syni Snorra prests
Ásgeirssonar við Steingrímsfjörð. Ólöf
hefir fæðzt árið 1643, því þegar mann-
talið er tekið 1703, er hún enn á lífi
FramhaJd á bls. 13.
* Einar í Eydölum orkti um sonar-
dætur sinar í Bamatóiuiflokikinin:
Margrét mest af dætrum
með Þorgerði verður
að beztu kvenm a n nskos tum
Kristín oig Guðný systur.
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
5. tbl. 1966.