Lesbók Morgunblaðsins - 07.11.1965, Blaðsíða 8

I
í tvö ár hefur Costa Rica
lifað í skugga eldfjalls, sem stráir
ösku yfir höfuðborgina og tvö
þúsund fermílur lands.
heitum og lygnum sumar-
degi kl. 1 e.h. heyrðust hásar drun-
ur frá Irazufjallinu, sem er 16 mílur
í norðaustur frá höfuðborginni í
Costa Rica, San José. Fjallið spjó
úr sér rauðglóandi steinum, margra
smálesta þungum, og þykku, svörtu
reykskýi af eldfjallaösku, sem lið-
aðist 30.000 fet upp í loftið. Síðan
eru liðnir 24 mánuðir.
Hinum rólyndu íbúum Costa Rica,
sem um þessar mundir voru að búast
til að taka móti opinberri heim-
sókn, fannst þetta ekkert sérlega
ægilegt. Eins og vindstaðan var þá,
barst askan til austurs, og fólk gerði
að gamni sínu með þessum orð-
um: „Þetta sýnir, að allir í Costa
Rica eru spenntir fyrir heimsókn
Kennedys forseta". En þegar fram
liðu stundir breyttist vindáttin til
vesturs og bar með sér ský af
svartri, kæfandi ösku yfir höfuð-
borgina, og þá tók sannleikurinn að
renna upp fyrir mönnum smám
saman. Irazufjallið, sem hafði verið
sofandi eldfjall, var að lifna við
aftur og hélt nú áfram að gjósa.
V ið 30—40 gos á dag gat ekki
hjá því farið, að allt líf í borginni
tæki miklum breytingum. Lögreglu-
menn, sem stjórnuðu umferðinni,
voru með stór gleraugu. Hurðir sátu
fastar, læsingar urðu stirðar og hamr
ar á ritvélum urðu þungir. Konur,
sem gengu eftir öskuþöktum götun-
unum, bundu trefla og klúta fyrir
andlitið, eins og glæpamenn, og þá
dagana, sem gosið var allra verst,
drógu þær pappírspoka yfir höfuðið.
Leigubílstjórar urðu að skipta um
olíu á bílum sínum vikulega og í
San Juan de Dios hengdu hjúkr-
unarkonurnar vot lök fyrir glugg-
ana, til þess að verjast öskunni, en
með litlum árangri. Háar hár-
greiðslur hurfu úr tízku og þeir sem
gátu, sendu börn sín í skóla út í
sveit.
Setjararnir hjá dagblaðinu La
Nacion urðu að blása út setjara-
vélarnar sínar tvisvar á dag með
þrýstilofti, þar eð askan rispaði það
sem hún kom nærri, og góðir skór
entust ekki nema mánuð. Sökum
tjóns, sem varð á flugvélum, stöðv-
aði flugvöllur staðarins allt vöru-
flutningaflug.
Héraðsstjóri San José, Guillermo
Castro, sagði dapurlega: „Stundum
er ég að hugsa um, hvort ekki hefði
verið betra að fá einhverjar náttúru-
hamfarir. Eins og til dæmis jarð-
skjálfta. Sum húsin mundu auðvitað
hrynja og fólk yrði hart úti í bili.
En svo væri það líka afstaðið. En
þessari plágu er langt frá því
lokið, og dagleg óþægindi af henni
komast ekki í hálfkvisti við þetta
hægfara kverkatak, sem hún hefur
á efnahag Costa Rica, sem áður var
í bezta lagi.“
1-V.affi er aðal-útflutningsvara
í Costa Rica og á því töpuðust 2
milljónir sterlingspunda í fyrra og
það tap verður meira í ár. Fjórð-
ungur allra kaffiekra landsins ligg-
ur í „Dauðabeltinu", í nánd við eld-
fjallið, og þegar kaffið bíður tjón
í Costa Rica, bíður allt annað tjón
um leið.
Uppskera á korni, kartöflum og
tómötum hefur einnig orðið fyrir
miklu áfalli, og land, sem áður hafði
glæsilegasta mjólkurkúastofn í Ró-
mönsku Ameríku, hafði í fyrra ekki
nema 35% af venjulegu afurða-
majjni.
Aður en fáeinir mánuðir voru
liðnir af gosinu, varð að slátra 2000
nautgripum og flytja 5000 í viðbót
til annarra staða. Það hefur verið
reiknað út, að ef eldfjallið hætti að
gjósa á morgun mundi það taka níu
mánuði til þrjú ár að koma hinu
eitraða landbúnaðarsvæði aftur í
nothæft ástand.
En á þessum tíma, sem liðinn er,
hafa framkvæmdir í San José svo
að segja stöðvazt. Enginn vill festa
Götusópari með gasgrímu.
Ferðanr«finn og vísindamenn skoða gosið.
fé þar sem eldfjall er óútreiknan-
legur aðili, og þúsundir reikninga
bíða óinnheimtir „Komdu aftur
þegar Irazu hættir“ er nú allsstaðar
notað sem afsökun.
Enda þótt heilsa manna sé ekki í
neinni bráðri hættu, er fólk með
lungnasjúkdóma illa sett. Læknar
ihafa verið umsetnir af sjúklingum,
sem eitthvað er að í eyrum, nefi og
augum. Og það var rétt eins og
Costa Rica hefði ekki nóg að bera,
því að ný plága bættist við í des-
ember síðastliðnum. Svo mikið af
ösku hafði farið í Reventado-ána,
að ofsalegur stormur feykti vatninu
upp á bakka hennar og alda af ösku-
leðju eyðilagði 500 hús og varð 13
manns að bana í smáborginni Car-
tago.
Ij ærðustu eldfjallafræðingar
heims — K. J. Murata frá Jarð-
fræðimælingum Bandaríkjanna,
Ryoihei Morimoto frá Japan og
Haroun Tazieff frá háskólanum í
Briissel — hafa athugað eldfjallið.
Almenn skoðun er sú, að ekkert verði
gert til að stöðva gosið, eða illar af-
leiðingar þess. Hingað til hafa kom-
ið fram tillögur, m. a. um að láta
sprengju falla niður í gíginn, tæma
afgangsvatn út með pípum, sem bor-
að sé inn í hliðar fjallsins, og sprauta
ís á gosmökkinn og láta hann
„rigna sig þurran“. Einhver vildi
meira að segja láta Bandaríkjaher
setja heljarstórt net yfir gíginn.
En sannieikurinn er sá, að hér er
ekkert að gera annað en bíða átekta
— og halda áfram þrældóminum við
hreinsunina. Þrír nýtízku öskugleyp-
ar, keyptir frá Bandaríkjunum,
ganga nú drynjandi eftir strætunum,
tankbílar vökva göturnar með vatni
og her 400 götuhreinsara með gas-
grímur vinnur á vöktum 24 tíma á
sólarhring — alla sjö daga vikunn-
ar.
Þegar hafa fjórar milljónir tonna
af ösku fallið á þetta litla land,
Costa Rica, og íbúarnir lifa undir
svörtu skýi ösku og kvíða. En jafn-
vel í öllu þessu dapurlega umhverfi
hafa sumir grætt. Úrsmiðir, rakarar
og skóburstunarstrákar eru í bráða-
uppgangi, en sápulagar-heildsalar
kvarta yfir því að þeir geti ekki
fengið vöruna nógu ört frá fram-
leiðendum. Jafnvel þessi illræmda
aska er sett á flöskur og seld ferða-
mönnum á 3 shillinga flaskan.
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
36. tbl. 1965