Lesbók Morgunblaðsins - 17.07.1966, Blaðsíða 15

SVIPMYND
Framhald af bls. 2
klíkunni gott þótti, hafði hann samt
myndað sér skoðun á striðinu, hegar
Japanir gerðust þátttakendur í því. Sú
skoðun var ekki í samræmi við skoðun
ríkjandi manna, enda var séð um, að
hún kæmi hvergi fram.
Þegar farið var að varpa sprengjum
á Tókió, fór keisarinn rólegur út í loft-
varnabyrgið við höllina og las dæmi-
sögur Esóps og landafræðitímarit. Eina
nóttina féllu sprengjur á sjálfa keisara-
höllina og nokkur útihús stóðu alelda
um morguninn, þegar skelfdir Tókíó-
búar komu á fætur. „Loksins hefur
: verið gerð sprengjuárás á okkur!“
sagði Hirohito himinlifandi. „Að
minnsta kosti ætti almenningur nú
loksins að láta sér skiljast, að ég lýt
sómu örlögum og þjóð min, og að ég
nýt engrar sérstakrar guðlegrar vernd-
ar!“ En þótt keisari vildi sjálfur draga
úr þessum „heimskulega og úrelta
átrúnaði“ á sig, var það ekki hægt.
Þjóðin var alin upp við það um ótal
aldir að trúa á keisarann sem hálfguð,
og ríkisstjórnin sá enga ástæðu til þess
að draga úr þeirri trú. Eftir því sem
Japanir sjálfir segja, þá er það stað-
reynd, að í lok styrjaldarinnar hugsaði
öll japanska þjóðin miklu meira um
það, hver örlög keisaranum yrðu búin,
en urn skelfingar atómsprengjunnar. í
i augum Japana munaði ekki mikið um
þá, sem fórust í Nagasaki og Hírósíma,
1 en hitt var hræðiiegra, ef keisarinn —
guðinn — yrði fyrir hnjaski eða móðgr
ur.um af hálfu hvítu villimannanna.
egar Bandaríkjamenn stigu á
land í Japan, voru þeir þegar búnir
Douglas MacArtliur og Japanskeisari
í september 1945.
að gera áætlun um það, hvernig koma
ætti á lýðræði í Japan. Mörgum þótti
það hlægileg bjartsýni hjá Bandarikja-
mönnum að ætla að fara að kenna
austurlenzkri milljónaþjóð, sem þeir
þekktu ekkert til nema að þeir höfðu
barizt við hana upp á líf og dauða
undanfarin ár, og ekki hafði þekkt
annað en einræði og keisarastjórn í
meira en 2.500 ár, hvernig hún ætti að
taka upp og tileinka sér vestrænt lýð-
ræði, sem Bandaríkjamenn höfðu fund-
ið upp fyrir einum 170 árum. Þetta er
bandarískur barnaskapur og amerísk
bjartsýni, sögðu menn. Með bandarísk-
um dugnaði og atorku MacArthurs og
manna hans tókst þetta samt.
MacArthur á mikinn þátt í því, hvern-
ing Japan eftirstríðsáranna er. Hann
hefur sagt frá því sjálfur, að ein erf-
iðasta stund lífs síns hafi verið að hitta
Japanskeisara fyrst að máli og taka á
móti uppgjöfinni, án þess að særa til-
fmningar þessa viðkvæma manns eða
æsa þjóðina upp til reiði. Hann vildi
umfram allt vinna traust Japana, sýna
þeim fram á, að hans væri valdið, en
hins vegar ættu þeir sjálfir fyrr eða
síðar að taka við. MacArthur vissi, að
mistök eða skortur á háttvísi gat or-
sakað kulda, hatur og óvináttu þjóðar-
innar, sem mundi þá fremur taka að
hyggja á hefndir í stað þess að byggja
þjóðfélagið upp að nýju og gera það
auðugt lýðræðissamfélag.
egar MacArthur ók á fund keis-
ara, stóðu japanskir hermenn með al-
væpni báðum megin við veginn og
sr.eru baki í sigurvegarann, 35 km.
leið. Þetta var ekki gert í móðgunar-
skyni við Bandaríkjamenn, heldur til
þess að vernda þá fyrir æstum borgur-
um. Þeir voru ekki æstir vegna kjarn-
orkusprengjunnar. Þeim stóð alveg á
sama um hana. Þeir voru reiðir og í
uppnámi vegna þess, að útlendur djöf-
ull ætlaði að dirfast að ganga á fund
guðs þeirra og keisara. Sumir höfðu
ráðlagt MacArthur að auðmýkja og
smána keisarann; svínbeygja hann í
duftið frammi fyrir þegnum sínum,
svo að þeir sæu, að hann væri bara
venjulegur maður og nú valdalaus. En
MacArthur var betri sálfræðingur en
svo. Hann leit svo á, að áætlun Banda-
ríkjamanna um stofnun lýðræðisþjóð-
félags í Japan, gæti að nokkru leyti ver-
ið komin undir því, hvort keisarinn
vildi vinna með sigurvegurunum eða
ekki.
Keisarinn var mjög taugaóstyrkur
og skalf af geðshræringu þegar hann
heilsaði MacArthur. Hershöfðinginn sá,
hvernig þessum fallna keisara var inn-
anbrjósts, og ákvað að gera honum
þetta eins auðvelt og unnt væri. Keisar-
inn var í jackett og það var auðséð,
hver eldraun þetta var honum. Þótt
hann tryði því ekki sjálfur, að hann
væri sonur sólarinnar, var þetta samt
niðurlægjandi athöfn. MacArthur var í
khakibuxum og fráhnepptri skyrtu.
Hann bauð keisaranum ameriska síga-
rettu. Keisarinn þá hana með þökkum.
,.Ég tók eftir því hve hönd hans skalf,
þegar ég kveikti í vindlingnum fyrir
hann“ segir MacArthur í endurminn-
ingum sínum. „Ég reyndi að gera hon-
um þetta eins auðvelt og hægt var, en
ég vissi, hve miklar og hræðilegar
kvalir hann hlaut að þola vegna auð-
mýkingarinnar“.
'ohito var að ýmsu leyti feg-
inn uppgjöfinni. Það var eins og hann
væri leystur úr prísund. Hann afsalaði
sér guðdómlegri tign og fór að ferðast
um meðal óbreyttra borgara og predika
lvðræði. Japanskur almenningur var
fyrst skelfdur, og fólk þorði ekki að
taka í hönd honum, en smám saman
hefur þetta breytzt. Nú er hann vin-
sæll og elskulegur keisari í ríki, sem
stjórnað er eftir meginreglum lýðræðis
og almennra mannréttinda. MacArthur
gat ekki fengið betri samstarfsmann,
og árangur af starfi þeirra tveggja er
aðdáunarverður.
júli 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15