Lesbók Morgunblaðsins - 12.03.1967, Blaðsíða 1

Æsandi leit ab lækningarabferb
Bftir Lawrence Calton
Ekkert hugtak ilækniisfræð-
innar vekur þvílíka ógn og
óvissu eins og geðklofi. Geðklofinn
(söhizophrenia) er með mestu ráð-
gátum nútímalæknisfræði, því þrátt
fyrir fjöldann allan af tiligátum og
eragrúa fórnariamiba vita menn enn
sem komið er llítið sem ekkert um
orsakir þessa geigvænilega sjúk-
dóms“.
Þannig komst dr. Leston L. Hav-
ens, geðsjúkdómafræðingur við Har-
vard-háskólann, nýiega að orði í
tímariti ameríska læknafélagsins.
um sjúkdómsins. Þegar bandarískir vís-
indamenn reyndu NAD nokkrum mán-
uðum seinna varð árangur íhins vegar
enginn.
Til eru tvær kenningar um orsakir
geðklofa; sú eldri, sem raunar er enn
við lýði, heldur því fram, að orsakir
sjúkdómsins séu fyrst og fremst sál-
fræðilegs eðlis. Hann eigi rætur að rekja
tii ófullkominnar persónugerðar, sem
láti undan í lífsbaráttunni, ef aðstæður
gerast of óhagstæðar. Hin kenningin
telur, að orsakanna sé að leita í efna-
skiptum líkamans. Formælendur þessar-
ar kenningar segja, að áður en fólk
sýkist af geðklofa hljóti að eiga sér stað
líieðlisfræðilegar breytingar, sem greini
það frá heilbrigðum einstaklingum. Þeir
neita því ekki, að sálfræðilegar orsakir
kunni að eiga nokkurn hlut að máli, en
hinn líkamlegi veikleiki hljóti að vera
fyrir hendi fyrst.
Sú óvissa og ringulreið, sem tengd er
geðklofa, er sífellt endurvakin. Nær
samtímis því að áðurnefnd grein Havens
birtist skýrði kanadískur vísindamaður
frá því á læknafundi í New Vork, að
fundið væri efnasamband, NAD, sem
virtist þess megnugt að eyða einkenn-
Síðarnefnda kenningin á vaxandi
fylgi að fagna. í þeim hópi eru margir
kunnir líffræðingar, erfðafræðingar og
geðlæknar. Nokkrir þeirra tóku nýlega
höndum saman og stofnuðu félag (The
■* v . ......

: 'v' I:
Kousseau þjáöist af geöklofa um Uma,

Kierkegaard er talinn hafa þjáðst af geð Klofa um tima.
American Sohizophrenia Foundation),
sem hefur það að markmiði að beita
sér fyrir auknum lífeðlisfræðilegum
rannsóknum. I>essir menn telja hið sál-
fræðilega viðhorf ófrjótt, en gera sér
vonir um, að þótt engin óræk sönnun
sé enn fengin fyrir hinum lífeðlisfræði-
lega þætti, muni þó rannsóknir á því
sviði innan tíðar leiða til aukins skiln-
ings á geðklofa og til þess, að við sjúk-
dóminn verði ráðið. Þeir benda í þessu
sanibandi á þann árangur, sem náðst
hefur við sykursýki, annan útbreiddan
og alvarlegan sjúkdóm.
Meir en helmingur allra geðsjúklinga
í Bandaríkjunum er haldinn geðklofa.
Talið er að í Norður-Ameríku allri séu
um tvær milljónir manna meira eða
minna þjáðar af þessum sjúkdómi, og að
um 1% allra jarðarbúa hafi haft, hafi
eða muni fá geðklofa! Þessi hundraðstala
virðist vera hin sama hjá öllum kyn-
þáttum, þjóðum og þjóðfélagsstéttum.
Fólk getur fengið geðklofa á öllum
aldri, jafnvel í bernsku, en algengast
er þó, að sjúkdómurinn komi fram á
aldrinum 16—30 ára. Margir fá aldrei
bata. Þótt róandi lyf hafi í seinni tíð
hjálpað á margan hátt, hafa þau ekki
hækkað hundraðstölu þeirra sem ná
bata. Dr. Don D. Jackson við læknadeild
Stanford-háskólans segir að geðklofa-
sjúklingur, sem lagður er á sjúkrahús,
hafi litlu meira en helmings likur á því
að verða starfandi þjóðfélagsþegn á
nýjan leik. í álitsgerð „American
Schizophrenia Foundation“ segir, að um
þriðjungur sjúklinganna fái bata, þriðj-
ungur taki aldrei neinum framförum
og þriðjungur útskrifist af sjúkrahúsum
án þess þó að hafa náð sér svo, að þeir
séu færir um að lifa heilbrigðu, ham-
ingjusömu lifi. Margir úr síðastnefnda
hópnum munu, að því er segir í álits-
gerðinni, gera tilraun til að svipta sig
lífi. Geðklofi er ein meginástæða þess,
að sjálfsmorð eru þjóðtfélagsvandamál 1
Bandaríkjunum.
Einkenni geðklofa eru næsta marg-
vísleg. Sjúklingurinn sér umhverfi sitt
og tilveruna í eins konar spéspegli. Litir
fá óvenjulegan skærleika eða verða lit-
lausir. Hlutir, sem séðir eru í þriðju
vídd, virðast flatir. Misskynjanir eru
tíðar. Frakki, sem hangir á snaga, breyt-
ist í bjarndýr. Barni getur sýnzt leik-
félagi sinn breytast í Ijón um stundar-
sakir. Ofheyrnir eru tíðar; sjúklingur-
inn heyrir raddir, sem skipa eða ásaka.
Þessara ofskynjana verður einnig vart
í sambandi við önnur skilningarvit, svo
sem lykt, bragð og snertingu. Geðklofa-
sjúklingar virðast stundum ónæmir fyrir
sársauka, en geta samtímis kvartað yfir
undarlegum tilkenningum, t. d. að ormar
skríði milli holds og hörunds.
c
júkdóminum fylgja einnig trufl-
anir á öllu hugarstarfi. Hjá sumum
sjúklingum verður hugsunin svo hæg-
geng, að ályktunarhæfileikinn truflast
eða týnist með öllu. Aðrir kvarta yfir,
að hugsunum sé „stolið“ tfrá þeim. Hjá
sumum gætir ofcóknarótta, aðrir telja
sig handhafa æðstu valda. Skyndilegur,
óljós ótti og þunglyndi eru líka algeng
fyrirbæri.
Þýzki geðlæknirinn Emil Kraepelin
greindi, þegar á 19. öld, fjóra undir-
flokka geðklofa á grundvelli sjúkdóms-
einkenna. Flokkun þessi, sem enn er
notuð, er á þessa leið:
1. Hebefrenía. Helztu sjúkdómsein-
kennin eru alls kyns fáránleiki í athöfn-
um, hrekkir, afbrigðileg glysgirni og
sótthræðsla.
2. Katatonía. Sjúklingurinn er þögull
og ótframfærinn. Oft er hann tímunum
saman hreyfingarlaus í óþægilegum og
afkáralegum stellingum.
Framhald á bls. 13