Lesbók Morgunblaðsins - 12.03.1967, Blaðsíða 10

saman, en nær þó aldrei fullum afköst-
um á ný.
U t frá þessum staðreyndum, rann-
sókninni á flakinu og fátæklegum vitn-
iiburði þeirra, sem af komiust, gátu
sérfræðingarnir gert sér ljósa grein
iyrir Ihinu örlagaríka flugi „Elektra-vél-
&rinnar“ við Boston.
Klukkan 17:39 snúast hreyflar El-
ektra-'vélarinnar" með fullri flugtaKs-
orku. Fitts, flugstjóri, lyftir fæti af
hemlinum og flugvélin þýtur af stað.
Tuttugu sekúndum síðar lyftir (hún sér
frá jörðu á réttum hraða, 224 km/klst.
Sex sekúndum síðar flýgur vélin,
sem hefur aukið hraðann í 283 km/
klst., í gegnum fuglager, sem í eru
um 10.000 starar. Mennirnir í stjórnklef-
anum heyra, hvernig hver fuglinn á fæt-
ur öðrum skellur á rúðum stjórnklef-
ans og taka eftir því, að blóð og fiður
byrgja allt útsýni. Einni sekiúndu eftir
áreksturinn við fuglagerið minnkar
orka hreyflanna skyndílega. Hreyfill nr.
2 spýr eldi og reybgusu, flugvélin
hnykkist til vinstri, en Fitts getur varn-
að því að flugivélin taki dýfu til
vinstri. „í sjálfu sér var það ekki til-
takanlega alvarlegt, að hreyfill nr. 2
skyldi stöðvast“, segir í skýrslu rann-
sóknarnefndarinnar. „En þegar hreyf-
ill nr. 2 stöðvast samtímis því að orka
hreyfils nr. 4 minnkaði, sótti vélin af
miklu afli til vinstri, og þessi ásókn óx
enn, þegar hreyfill nr. 4 tók fyrr við sér
aítur en hreyfill nr. 2.......“
Flugmennirnir hafa aðeins ellefu sek-
úndur til umráða fyrir sína örvænting-
arfullu baráttu eftir gangtruflunina í
hreyfiunum. En gegn stíflunni, sem
fuglarnir orsökuðu, eru þeir gjörsam-
lega varnarlausir. Til að bæta gráu ofan
á svart bilar einnig hraðamælirinn á
þessu örlagaríka augnabliki, og flug-
mennirnir hafa ekki einu sinni hug-
mynd um, 'hvort þeir fljúga nógu hratt.
Dauðastríð hinnar veltandi flugvélarar
varir í þrjár sekúndur. Hún hægir flug-
ið, stefnir nefinu upp á við, missir flug-
íð og hrapar.
Úr tæplega 40 m. hæð fellur hún eins
og steinn og skellur — eftir 27,5 sek-
únda flug — í sjóinn. Eina leiðin til
björgunar hefði verið að beina flug-
vélinni niður á við, svo flughraðinn yk-
ist, en „Elektra-flugvélin" flaug ekki
næg-iega hátt, að svo mætti verða.
b etta sama haust varð annað
óhapp með „Elektra-vél“, sem á síðasta
augnabliki megnaði að hætta við flug-
tak, eftir að hún hafði lent í árekstri
við starahóp. Þetta varð til þess, að sér-
íræðingarnir, sem unnu við rannsókn
flugslyssins við Boston urðu þess nú
fullvissir, að tilgátan að starar valdi
flugslysi hefði ekki verið út í bláinn.
Bandaríska flugmálastjórnin fól, eins og
áður segir, fluglæknisdeild Rannsóknar-
stofnunar Oklahoma-ríkis að rannsaka
hið leyndardómsfulla atferli smáfugl-
anna gagnvart flugvélum.
Strax við fyrstu afchugun þeirra fé-
laga, Swearingens og Mchlers, kom
„ást“ staranna á „Elektra-vélum“ fram.
Fjölmargir flugmenn höfðu veitt því at-
hygli, að starahópar söfnuðust að
„Eiektra-flugvélum" þeirra strax eftir
að hreyflarnir höfðu verið ræstir, og þá
töldu þeir ráðlegt að stöðva hreyflana,
til að koma í veg fyrir, að fuglarnir
soguðust inn. „Þá hófum við 'hjá Okla-
homa-flugvelli at'huganir á lendingum
og flugtaki flestra flugvélategunda“,
segir í skýrslu vísindamannanna ....“
og í ljós kom, að eiíthvað í hljóði
, Elektra-hreyflanna“ dró stara til sín;
einkum ef fæðuöflun þeirra var erfið-
ieikum háð“. Hávaði frá öðrum flug-
vélum virtist engin áhrif hafa á þá.
Með oscillografískum samanburðar-
rannsóknum tókst fuglafræðingunum
£.ð leysa gátuna: í hljóðrófi „Elektra-
hreyflanna“ er að finna heyranlegt tíst,
sem samsvarar í tíðni og bylgjulengd
tisti engispretta. En engisprettur eru
einmitt uppáhaldsfæða stara.
Með öðrum orðum: „Elektran" með
flugleiðarnúmerinu 375 hafði sjálf kall-
a'5 yfir sig örlög sin við flugtakið á
Boston-flugvelli. Þessari vitneskju ríkari
var það auðvelt verk fyrir flugvéla-
verkfræðinga að draga úr „dauðatísti“
Elektra-flugvélanna.
Af gömlum blöÖum
Framhald af blaðsíðu 6.
Þetta þótti svo 'hreystilega mælt, að
menn rýmdu óðar fyrir honum, og
hundrað bollarnir voru drukknir á hans
kostnað.
Anna vert var ekki nettur kvenmaður,
hrjúf í framkomu og orð'hákur ef því
var að skipta. En hún mátti ekkert aumt
sjá, gaf hungruðum og klæðalitlum mat
og föt, og með afbrigðum barngóð. Hún
gerðist nokkuð drykkfelld. Eitt sinn er
Bensi í Þórukoti hafði drukkið um of og
fór út til að æla, heyrði hann sárar
stunur er hann fór inn til að hlaða
meira. Þetta var Anna, sem spúði ákaft.
„Þér er illt auminginn", sagði Bensi en
fékk ekkert svar. Hann labbaði þá burt
og sagði um leið: „Hvað er mér að tala
um þetta, ég sem var að þessu áðan“.
Bensi var einstakt valmenni, þó hann
væri nokkuð fyrirferðarmikill drukkinn.
Anna lýsti vel þessu tímabili síðar er
hún sagði: „Það var á þeim góðu og
gömlu dögum, þegar maður háttaði
klukkan þrjú og sofnaði ælandi". Heim-
vonin hjá Önnu minni hefir verið góð.
Gæðin voru miklu meiri en gallarnir.
Haustið áður hafði ég fengið mislinga
í Reykjavík, var talsvert veikur og hafði
enga maiarlist. Það var farið suður í
Kaplaskjól til að kaupa mjólk, gömul
kona átti þar eina kú, og af því eftir-
spurn var mikil seldi hún pelann á 10
aura. Það þótti óheyrilegt okur. Og um
vorið voru mislingar fyrir norðan og á
eftir kom barnaveikin. Við Pétur bróðir
vorum strax sprautaðir og batnaði fljótt.
En Hansína mín var of seint sprautuð.
Hún veslaðist upp á tveim mánuðum,
úr óðatæringu að sagt vair, en ég held
það hafi verið afleiðing barnaveikinnar.
Pabbi var varla mönnum sinnandi.
Númskeið áný
Við vorum víst um tuttugu saman,
sem lögðum á stað í námsferð suður
haustið 1906, og gistum flest í Hrúta-
tungu. Við fengum nýtt dil'kakjöt að
borða og kjötsúpu, miklu meira en við
gátum torgað. Svo ærsluðumst við eins
og fífl, er við áttum að fara að sofa.
Næturgreiðinn og vöktun á hestunum
kostaði 1 krónu fyrir hvort okkar. Það
þætti víst ódýrt nú.
Við fórum í fylkingu yfir heiðina. Ein
í hópnum var Laufey Valdimarsdóttir,
sem hafði verið um sumarið á Stóru-
Borg. Það var sagt, að hún hafi verið
trúlofuð glæsimenninu Vil'hjálmi á
Stóru-Borg, en þau aðskilin. Laufey
giftist aldrei, en Vilhjálmur fór til Am-
eríku.
Við urðum að bíða heilan dag á Borg-
arnesi eftir flóabátnum Ingólfi, mér var
illt í höfði, hafði verk fyrir brjóstinu
og var dofinn og máttlaus. Ég lá einn
dag eftir að ég kom suður, en fór þá
á fætur og niður í Verzlunarskóla, til
að vera við skólasetninguna. Við vorum
fjórtán, sem settumst í þriðja bekk,
tvær stúlkur og tólf piltar. sá elzti um
25 ára, en við þrír um 16 ára. Öll lukum
við prófi vorið eftir.
Þegar ég fór heim úr skólanum klukk-
an þrjú, slagaði ég á götunni eins og
drukkinn maður. Ég fór strax upp i rúm
því fólkið sá, að ég var mikið veikur.
Hitinn var nærri 41 stig, og í ofboði
var sent eftir Guðmundi Hannessyni
héraðslækni, síðar prófessor. Hann kom
strax og er hann sá mig sagði hann:
„Hvað voruð þér að álpast suður“, hélt
víst að ég væri með taugaveiki sem þá
var útbreidd í bænum. „Yður varðar
andskotann ekkert um það“, sagði ég,
því ég var og er sóttkaldur. Hann skoð-
aði mig nákvæmlega, ég var með
lungnabólgu og brjósfchimnubólgu, sem
ég hefi aldrei losnað við. Ég lá í nærri
tvo mánuði en komst þá á lappir, af því
Guð mátti ekki missa mig, þurfti að
hafa mig í snúningum.
Ég var eftir mig mest allan veturinn,
orðinn langt á eftir í skólanum, en fékk
þó að halda áfram og gerði það, sem ég
gat. Ég vakti fram á nótt og stautaði
mig fram úr þýzkri verzlunarlandafræði
með þýzk-danskri orðabók. í skólanum
var líí og fjör, við rákum einn kenn-
arann og settum bæinn á annan endann
af hneykslun. Ég hefi alltaf séð eftir
þessu, vegna þess að þetta var gamall,
stórlátur maður, sem tók móðgunina
mjög nærri sér. Ég var þó með lífi og
sál í sprellinu.
Það stóð til að reka okkur öll, en af
því Verzlunarskólinn var svo ungur hélt
skólastjórnin að það riði honum að fullu.
Því kom öll skólanefndin á fund niður
í skóla, við vorum öll kölluð fyrir, en
Jón Ólafsson formaðurinn hélt yfir okk-
ur dómadags skammaræðu. Er ræðunni
lauk reis úr sæti málsvarinn, sem við
höfðum kosið, einn af „Vormönnum ís-
lands“ frá Akureyri. En þá hvessti Jón
á hann augun og sagði: ,þegið þér“, og
minn maður settist.
Menntaskólastrákarnir höfðu ekki lit-
ið á okkur frekar en hunda áður, en nú
sóttust þeir eftir að vera með þess-
um ferlegu uppreistarmönnum. Tryggvi
Kvaran leitaði mig uppi, vegna þess að
honum fannst ég vera glansnúmer á
Húnvetningum, vera sómi fjrir héraðið.
Fjárkreppa hafði skollið á 1908, og
sagði skólastjórinn okkur í tíma, að 29
kaupmenn fyrir norðan væru farnir um,
fengju ekki vörur. Þá var einnig bylt-
ingin í Landsbankanum, en skólastjór-
inn var þar við endurskoðun. Hann
nefndi sem dæmi, að einn útgerðar-
bóndinn á Seltjarnarnesi væri í ábyrgð-
um fyrir 117 þúsundum, sem hann taldi
ógætilegt. Víst eru bankastjórarnir ó-
gætnir í útlánum, bæði fyrr og nú, því
allar skuldir þarf að borga. „Ykkur
ferst þessum bankastjórum sem allir
ættuð að vera í tukthúsinu", sagði pabbi
við einn. Sá var stórmenni að göllum
og gæðum, og misvirti bersöglina ekk-
ert við pabba. En púðursprengjan í
glugga íslandsbanka vakti ógn og skelf-
ir.gu í bænum.
Á öskudaginn labbaði Tryggvi Gunn-
arsson ofan á planið við steinabryggjuna
„Tryggvasker“, eins og hann var vanur.
Hann var akfeitur. En þegar Jón gamli
,,Forni“ kom þangað haltrandi rak
Tryggvi upp hrossahlátur. „Að hverju
ertu að hlæja, að hverjum andskotanum
ertu að hlæja, þú ert alltaf sami bölvað-
ur háðfuglinn", sagði Forni gamli hryss-
ingslega. En Tryggva datt ekki í hug að
segja vini sínum frá kálfsrófunni, sem
strákarnir hjá Thomsen höfðu nælt aft-
an í Forna.
Og svo komu forsetarnir heim. Ég var
við skúilhornið hjá Sameinaða, þar sem
nyrðra hornið á Eimskip er nú. Þetta
var um fjöru og báturinn lenti fremst
við steinbryggjuna. Gífurlegur mann-
fjöldi var þarna viðstaddur, fylking
fram eftir bryggjunni, en renna mann-
laus á henni miðri. Fyrir forsetanum
gekk Þorvaldur pólití með stafinn á
lofti og hermannlegur að vanda, svo var
Björn ráðherra, þá Kristján Jónsson en
Hannes Þorsteinsson síðastur. En Jónas
pólití rak lestina og var ekkert her-
mannlegur. Ég man ekki til, að ég
heyrði neinn hávaða eða orðaskipti fyrr
en kom upp í Austurstræti, en æsingin
í fólkinu var auðfundin. Er fylkingin
framan af bryggjunni kom þangað, sem
.ég stóð, varð þrýstingurinn svo mikill
að ég tókst á loft og barst þannig yíir
að Ingólfshvoli. í Austurstræti var gí±ur-
legur mannfjöldi og æsing, sumir hr^p-
uðu „lengi lifi Björn Jónsson“, en aðrir
grenjuðu þá „niður með ráðherrann“.
Menn hrópuöu á Björn að koma fram,
og að lokum birtist hann upp á altan-
inu. Sló þá öllu í dúnalogn, en Björn
þakkaði fyrir þessar hlýju viðtökur. Þá
ætlaði allt vitlaust að verða, Björn fur
inn en ég flýði vígvöllinn.
Ertu búinn að fá verkefnin? sagði
Tryggvi Kvaran, er ég hitti hann niuur
í bæ seint í apríl. Ég glápti og skilli
ekkert. Það eru verkefnin í dönsku,
ensku og þýzku stílana, sagði Tryggvi,
komdu með mér. Og við vestur í Dckt-
orshús, hittum þar ágætan mann, síuar
doktor og prófessor í Danmörku, og
verkefnin voru mín. Við vorum þrir,
sem æfðum okkur saman, þeir yngslu.
Við vorum hátt uppi, er við marséruð-
um niður í bæinn. En þá var allt komið
í háa loft, fleiri voru með verkefnin, en
hinir Jhótuðu að klaga. Því fengu allir
eintak. Ég man alltaf andlitið á honum
Jóni Ófeigssyni, er við vorum að skila
stílunum. Þetta gekk eins og skot, cg
hann sá að stílarnir voru miklu betri,
er. hann hafði búizt við. Ég hafði vit
á að skila með þeim síðustu.
Svo var prófið búið, ég næst neðstur,
hálærður maður með hvíta silkihúfu.
Hannes Jónsson.
Draumur leiisndans
Eí!ir Ævar R Kvaran
Á stormrenndu hafi
rúms og tíma
ég braut mitt fley
og sökk í ómælisdjúp
undirvitundar minnar.
Þar reikaði ég
um ægis auðnir
yfir rauð og græn
hraun kóralla
gegnum litríka
húmrökkvaða
þangskóga
iðandi af lífi.
Loks birtist
kristalshöll
Neptúnusar
í glitrandi og geis’andi
r egnbogal j ósum.
„Hvers leitar þú,
vegfarandi?“
„Ég ráfa í myrkri
í leit að ljósi.
Hvar finn ég það?“
„Það býr
í þér sjálfum.
Þú ert dropi
hafsins eina;
þú ert neisti
alheims eldsins;
þú ert brot
hins eilífa lífs.
Leitaðu þegar
upphafs þíns
og renn
eins og lækur
1 hafið.
Þá mun
leit þinni
lokið.“
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
12. marz 1967