Lesbók Morgunblaðsins - 20.08.1967, Blaðsíða 9

pulsum og er ráðgáta, hvernig hægt var að halda
héraðsmót og þjóðhátíðir áður en þessi þjóðarréttur
uppgötvaðist.
Á Blönduósi.
bera aftaka orðið síðust á landi hér. Um hana segir
svo í Árbókum Espólíns:
„Þá var kominn hæstaréttardómur yfir þeim
er myrtu Natan Ketilsson, og staðfest líflát
Friðriks og Agnesar og Sigríðar; en Sigríður
var þó náðuð af kóngi með ævilöngum tugthús-
þrældómi undir strangri vöktun. Björn Blöndal
sýslumaður lét færa þau Friðrik og Agnesi í
Vatnsdalshóla og stefna til fjölmenni, og átti
Guðmundur, bró'ðir Natans, að höggva þau, því
að þess hafði verið beðið að þau væru tekin hér
af, til að spara landinu kostnað með útsiglingu
þeirra; hann hafði og gefið sig til þess, fékk
hann 30 spesíur og gaf þær fátækum ...
Var það hinn 12. dag janúarii, er Guðmundur
hjó þau Agnesi og tókst vel, en höfuð voru sett
á stengur, þau hurfu skömmu síðar af stöng-
unum.“
Natan Ketilsson var orðlagt glæsimenni, hagor'ður
vel og fékkst við lækningar. Þó átti hann óvildar-
menn og hafði meðal annars orðið sundurorða og
lent í ryskingum við Friðrik þennan Sigurðsson,
unglingspilt frá Katadal. Gegnir það furðu að stráksi
ákvað að drepa Natan og voru ekki aðeins foreldrar
hans í vitorði heldur og fleiri skyldmenni, svo og
stúlkurnar tvær, sem a'ðstoðuðu hann. Mætti halda
að eitthvað meira en lítið hafi verið bogið við aldar-
andann í vestanverðri Húnavatnssýslu á þessum dög-
um, að margt fólk skyldi telja sér sæmandi að hylma
yfir með morðingja. Þeir, sem aðeins vissu en
ekkert gerðu, sluppu með hýðingar; þrisvar sinnum
tuttugu og sjö vandarhögg og hefur sú athöfn ugg-
laust verið góð alþý’ðuskemmtun.
M ér finnst alltaf léttir að komast í Langadalinn;
sjá Blöndu í þrengslunum neðan til og á eyrunum
ofar. Og þarna eru reisulegir bæir eins og Holta-
staðir og Geitaskarð. En niðurnýdd kot innanum.
Mér er sagt að hér um slóðir fái gestur úr fjarlægu
héraði að heyra ýmsar skemmtilegar sögur af ná-
grönnunum, ef komið er á bæi. Ekki veit ég sönnur
á því. En hitt hef ég orðið var við, að húnvetnskur
húmor er fremur rætinn og oft á kostnað náungans.
Vísa Sveins frá Elivogum gæti bent til þess áð
þetta væri rétt:
Ef af manni ber ég blak
brosir enginn kjaftur.
En ef í grannans bít ég bak
í bollann fæ ég aftur.
S veinn ól aldur sinn hér um slóðir; bjó við
fátækt og basl, var eitthvað erfiður í skapi og orti
níðvísur eins og Bólu-Hjálmar. Mér hefur alltaf fund-
izt á sögu Sveins og því sem eftir hann liggur í
bundnu máli, að hann hafi gjarnan viljað líkjast
Hjálmari. Mig minnir meira að segja, að Sveinn hafi
eitthvað veriö orðaður við sauðaþjófnað eins og
Hjálmar, en Húnvetningar stæra sig gjarnan af því
nú orði'ð, að sú íþrótt hafi lengst við haldizt í Húna-
þingi og rekja, ef þeir geta, ættir sínar til snjallra
sauðaþjófa.
ann ber nafn með rentu þessi dalur og hefur
orðið spordrjúgur meðan menn fóru einkum á tveim
jafnfljótum. En hugurinn gat borið ferðalanginn hálfa
leið og létt erfiðinu af lúnum fótum:
Ætti ég ekki, vífa val,
von á þínum fundum,
leiðin eftir Langadal
löng mér þætti stundum.
Nú gildir einu hvort þessi vísa er eftir Ágúst Böðv-
arsson vestur á Skógarströnd eða Guðmund
sýsluskrifara, föður Valtýs, ellegar einhvern annan;
hún er allt um það með betri ástavísum íslenzkum,
og snjöll í einfaldleik sínum.
Annars er margt sem styttir leiðina eftir Langa-
dal nú orði'ð; meðal annars sú hugulsemi að koma
fyrir prýðilegum íþróttavelli rétt við veginn svo
ferðalangurinn, sem nú er helzt lúinn af of löngum
setum í bíl, getur brugðið sér út og hlaupið hundrað
metrana á merktri braut. Ég lét mér nægja að stökkva
15 æjarstæðið á Æsustöðum er fagurt með út-
sýni niður eftir dalnum, en það er trúlega til óþæg-
inda og óþrifnaðar að hafa þjóðveginn um bæjar-
hláðið. Bærinn virðist líka fremur í niðurníðslu.
Þegar kemur í skriðurnar fyrir innan, sézt í
Blöndudalinn; þar ekki alllangt frá er Langamýri.
Þar býr Björn alþingismaður og er einn af þessum
svinnu mönnum hér um slóðir, sem bregða stórum
svip yfir dálítið hverfi, „original“, og laus við minni-
máttarkennd. Hann er eini maðurinn sem hefur sett
upp borgun fyrir að ég ætti við hann blaðasamtal.
Ég hafði farið framá viðtal fyrir Vikuna og fannst
auðvitað sjálfsagt að borga Bimi fyrir ómakið fyrst
hann setti þáð upp. Síðar frétti ég að Björn notaði
tékkann til að hressa uppá fylgið í héraði; hampaði
honum og sagði: „Sjáið þið bara; þeir fyrir sunnan
borga fyrir að fá að tala við mig.“ Svona höfðingjar
eru sjaldgæfir og kannski eru þeir brátt úr sögunni.
Pulsumenningin komin í Langadalinn.
•r ar sem árnar mætast, Svartá og Blanda, hvor
með sínum litarhætti, þar heitir Ártún, vel hýstur
bær á sléttri grund. Þar er Jónas tónskáld og smiður;
einn af þessum blindu dugnaðar og hæfileikamönn-
um. Hann hefur stjórnáð karlakór sveitarinnar; sjálf-
sagt einasti blindi söngstjórinn á landinu. Eg kom
fyrir nokkrum árum að Ártúnum, var þar nótt í
góðu yfirlæti og átti viðtal við Jónas.
Af brekkubrúninni ofan við Bólstaðahlíð var tígu-
legt að sjá niður eftir byggðinni. Aftur á móti sá ég
ekki Guðmund á Bergsstöðum bera neinstaðar við
himin; þann mæta mann og smásagnahöfund, sem
lýst hefur brennivínsdrykkju og kvenmannsleys i
í Húnavatnssýslum af meiri skilningi en aðrir me/in.
Ein af sögum hans fjallar um vígslu félagsheimilis.
Það má geta sér þess til, að hann hafi haft Húnaver
í huga. Þar teflir hann fram andstæðum; annarsvegar
er menningin og höfðingjarnir, hinsvegar hinn dæmi
gerði íslendingur, sem gefur skít í fyrirbrigði eins
og sinfóníuhljómsveit á stað, þar sem nær væri að
drekka brennivín. Og ráðsmaðurinn í sögunni, sem
við birtum ekki alls fyrir löngu í Lesbókinni; hann
var líka ósvikinn Islendingur, sem ekkert fékkst um,
hvort það voru ráðherrar og frúr þeirra, sem sátu
hið næsta honum.
Brekkan ofan við Bólstaðahlíð er ugglaust sú
brattasta á leiðinni norður, en Fordinum veittist hún
létt og aldrei finnur maður það eins og í svona
brekkum, hvað það er gott að vera vel ríðandi. Um
leið opnast útsýni inn í Svartárdalinn; bæirnir í
hlíðaslakkanum báðum megin árinnar, unz allt hverf-
ur í bláa móðu:
Bláir eru dalir þínir
byggð mín í nor'ðrinu.
Hvort það eru þessir dalir sem Hannes minnist
svo ljúflega, veit ég raunar ekki. Líklega standa hon-
um þó nær aðrir dalir, handan þessa fjalls. Eg minn-
ist þess, að úr flugvél að sjá eru dalir hér um slóðir
afar líkir; þeir skerast eins og rennur inn í heiða-
löndin.
H&TA?
iPUlSUR
langstökk en hitti illa á plankann sökum langvarandi
æfingarskorts og árangurinn hefði engan veginn dug-
að til úrslita á héraðsmóti, nema þá í kvennaflokki.
Þarna á vellinum stendur einn og yfirgefinn skúr
og málað framan á hann: Heitar pulsur og sýnir að
pulsumenningin hefur þegar haldið innreið sína norð-
ur í dalina. Nú treystir sér enginn á útisamkomu
nema hann geti nært sig vfðstöðulaust á kóki og
Vatnsskarð, þar voru nokkrar stóðmerar á leið til
fjalls; lipurfætt afkvæmi þeirra trítluðu á eftir þeim
til fundar við heiðlendið og sumarið.
20. ágúst 1967
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 9