Lesbók Morgunblaðsins - 14.06.1970, Blaðsíða 12

LÓÐRÉTTAR
BORGIR
Um hugmyndir
Paolo Solieri
Elgi maðurinn að kom
ast af við umhverfi sitt
í framtíðinni verður
hann að venda sínu
kvæði í kross, hætta að
þekja jarðkringluna
með „láréttum“ borgar
flæmum en taka í stað
þess að byggja „lóð-
réttar“ borgir. Hægt
væri að koma vinnu-
stöðum og híbýlum fyr-
ir í geypistórum og
flóknum mannvirkjum,
sem ekki væru undir
kílómetra á hæð og
breidd.
Hugmyndin kann að
virðast draumkennd.
Þó er þess e.t.v. ekki
eins langt að bíða og
menn halda, að hún
komist í framkvæmd.
Paolo Solieri heitir
arkitekt nokkur af
ítölskum ættum. Hann
kom til Bandaríkjanna
árið 1947 og gerð-
ist nemandi hins
fræga byggingameist-
ara, Franks heitins
Lloyd Wright. Langt er
síðan hann tók að hug-
leiða þann vanda, sem
brátt hlyti að spretta
af því, er hin öra fólks
fjölgun krefðist meira
landrýmis en góðu hófi
gegndi svo og af vatns-
og loftmenguninni sem
þessu fylgdi. Solieri
hófst upp úr þessu
handa um að teikna
„sjálfum sér nægar
borgir,“ er hann kall-
ar „arkólógíur". Síðan
eru nú liðin tuttugu ár.
Uppdrættir hans, lík
ön, ljósmyndir og skýr
ingargreinar liggja nú
um þessar mundir
frammi til sýnis í Cor-
coranlistasafninu í
Washington. Sýningu
þessari var komið á
laggirnar með framlög-
um úr sjóðum Húsnæð-
is- og borgarmála-
stjórnar ríkisins og
„The Prudential Insur-
ance Company."
„Arkólógía" er sam-
runi úr orðunum arki-
tektúr og ekólógía eða
umhverfisfræði. Solieri
nefnir borgir sínar
„geysistórar þrivíðar
byggingar, sem hýsi
borgarbúann á hinn
hagkvæmasta og æski-
legast hátt sem kostur
er“
„Byggingarlistrænar
sýnir Paolos Solieris,"
en svo heitir sýningin,
eru framtíðarsýnir.
Þarna er mönnum gef-
inn kostur á því að
skyggnast inn í tuttug-
ustu og fyrstu öldina.
Líkön Solieris eru úr
lýstu plasti og nógu
stór til þess, að ferðast
má um þau og yfir.
Þetta er sannkallaður
draumaheimur. Þarna
er að finna þrjú hundr-
nð hæða hús aðskilin
frá öðrum byggingum
borgarinnar með mikl-
um bersvæðisspildum.
1 hverri byggingu
gætu sem hægast rúm-
azt vinnustaðir og
vistarverur fimmtán
hundruð til fjög-
ur hundruð þúsund
manna.
Lögun og útlit bygg-
inganna fer allmikið
eftir aðstæðum um-
hverfis þær. Sumar
eiga að verða líkar gor
kúlum í laginu, aðrar
eru gerðar sérstaklega
til þess að falla inn á
milli hamraveggja,
standa yfir gjám eða
bara á jafnsléttu.
Nú á dögum gerir
allur almenningur sér
orðið nokkra grein fyr
ir þeirri hættu sem
honum stafar af síauk-
inni misnotkun land-
rýmis, óhentugum sam-
gönguleiðum og meng-
un vatns og andrúms-
lofts. En það er ber-
sýnilegt af hugmynd-
um Solieris og teikn-
ingum að hann hefur
verið tekinn að fást við
þessi vandamál áður
en flestir leiddu yfir-
leitt hugann að þeim.
— Það rekur að því,
að menn verða að reisa
borgir sínar á þennan
hátt, — segir Solieri. —
Þær verður að reisa
jafnt lóðrétt, sem lá-
rétt, þær verða að vera
sjálfum sér nægar og
mega ekki breiða sig
út yfir allt yfirborð
jarðar. — Borgir eins og
þessar munu ekki að-
eins stöðva rányrkju
mannsins að miklu
leyti, heldur munu þær
einnig beinlínis leysa
mannsandann úr læð-
ingi. Hann hefur ævin
lega staðið í ströngu,
segir Solieri enn. — Nú,
eftir að borgirnar tóku
að þenjast svo mjög út,
þá er svo komið, að
maðurinn eyðir alltof
miklu af tíma sínum og
kröftum til hinna
ómerkilegustu smá-
atriða í lífi sínu. Hugs-
ið ykkur að hægt væri
að losa hann undan
þessu oki! Haldið þið
ekki að með því mætti
leysa anda hans úr
læðingi?
Margir þeir sem séð
hafa líkön og teikning-
ar Solieris kveðast
aldrei mundu geta bú-
ið í slíkum borgum.
Samt sem áður eru
byggingar þessar um
margt ekki alls ólíkar
nýtízku fjölbýlishúsum
og verzlunarmiðstöðv-
um. Þær eru einungis
stærri í sniðum og
hærri og í þeim er allt
að finna undir sama
þakinu.
í arkólógíum þessum
verður kappnóg rými
til gangs, en auk þess
munu rennigangbraut-
ir og Iyftur flytja íbú-
ana til vinnu sinnar.
Hægrt verður að kom-
ast allra sinna ferða á
fæti beint úr heima-
húsum. íbúðarrýmið á
að verða utan til í
byggingunum og það
getur hver einstakling-
ur skipulagt að eigin
geðþótta. — Nú á dög-
um hafa menn röð og
reglu á hlutunum inn-
anhúss, — segir Solieri.
— En utan húss er allt í
óreiðu. Borgin er á tjái
og tundri.
Þetta mun breytast
með tilkomu arkólógi-
unnar. Lag borgarinnar
verður fastmótað, rök-
rétt og fagurt. Hver
einstaklingur getur
gert það, sem honum
bezt líkar innan síns
ramma. Hann á að geta
lagað umhverfi sitt eft-
ir persónuleika sinum.
Eitt hinna áhugaverð
;ustu líkana á sýning-
unni sem hér um ræð-
ir heitir „3-D Jersey“,
sem Rutgers-háskólinn
mælti með er reisa átti
flugvöll fyrir hljóðfrá-
ar þotur í New Jersey,
gegnt New Yorkborg.
Solieri stakk upp á því
að reistur yrði eins
konar „borgarpallur“
„City Terminal“, þrjú
hundruð hæða bygging,
þar sem yrðu leikvell-
ir, skrifstofur, iðnver,
skemmtigarðar, svif-
garðar, hótel, leikhús
og íbúðir. Þarna átti að
geta hafzt við ein
milljón manna.
Við því má búast að
þeim hrjósi hugur við
svona áætlunum, sem
vanizt hafa búsetu á
eigin landskika — eða
jafnvel þeim, sem búa í
fjölbýlishúsum. En að
því getur komið að þeir
megi þakka fyrir þess-
ar risabyggingar, — þó
ekki væri nema af því
hve miklu styttri tíma
það tekur þar að kom-
ast í og úr vinnu.
Það væri líka gaman
að geta ekið um þjóð-
veginn og virt fyrir
sér iðgræna velli og
frjósamar jarðir í stað
óskapnaðarins með
fram austurströnd
Bandaríkjanna, borgar-
Iengjuna, sem nær hér-
umbil frá Boston til
Washington . . . „borg
sem hefur étið upp
náttúruna kringum
sig og er þó enn í
vexti,“ segir Solieri.
Enda þótt hugmynd-
ir Solieris kunni að virð
ast fjarstæðukenndar
enn, sem komið er,
verða þær það líkast
til ekki eftir svo sem
fimmtíu til hundrað ár
héðan í frá. í
sögu byggingarlistar-
innar er að finna
marga draumóramenn,
sem gerðu uppdrætti
að byggingum og
mannvirkjum sem eng-
um „heilvita manni“
datt í hug að reisa, á
þeim tíma. ítali nokkur,
Antonio Santella, sem
dó árið 1916, tuttugu
og átta ára að aldri, sá
t.d. fyrir og gerði drög
að byggingum, sem
átt hafa mikinn þátt í
þvi að koma þvi lagi á
borgir, sem nú er.
Þekktur og vin-
sæll arkitekt nokkur
hefur nefnt Solieri á
skrýddu máli „ein-
hvern hinn mesta
hinna draumhneigðu
skipuleggjenda" og
bætir því við, að hann
(Solieri) „sé líklegur til
að koma á fót borgar-
formi, er verði mjög
við hæfi fólks.“
Solieri áformar sjálf-
ur að hrinda hinum
óvenjulegu hugmynd-
um sínum í fram-
kvæmd með því að
reisa borg um hundrað
og tuttugu kílómetra
suður af Phoenix í Ari-
zona í suðvesturríkjum
Bandaríkjanna. Fram-
kvæmdir eiga að hefj-
ast í júnímánuði.
Byggingaráætlun þessi
nefnist „Arcosanti".
Borgin verður reist
með aðstoð nemenda í
byggingarlist og fjár-
stuðningi ýmissa banda
rískra háskóla svo og
fyrir einkaframlög. Hún
mun þekja fjóra hekt-
ara og verða um tuttugu
hæðir.
Solieri stendur nú á
Hmmtugu. pram að
þessu hefur hann ver-
íð alls óþekktur utan
síns starfssviðs. Iiann
hefur gefið út éina
bók: „Arcology: The
City in the Image of
Man,“ og uppdrættir
hans voru til sýnis á
árlegri samkomu banda
rísku arkitektasamtak-
anna, sem haldin var í
Miami í Flórida í fyrra.
„The Wall Street
JournaI“, helzta fjár-
málablað Bandaríkj-
anna, lætur svo um
mælt: — Það kann að
vera, að Solieri sé að
dreyma, en hann
dreymir í smáatriðum.
Arkólógíur hans eru
þegar fastmótaðar og
hugsaðar. Hugmyndir
hans þola rannsókn og
eru hæfar til fram-
kvæmda, hvort sem ráð
izt verður í þær fram-
kvæmdir eftir tíu,
þrjátíu eða hundrað ár.
Ada Louise Huxtable,
sem ritar um byggingar
list fyrir „The New
York Times," segir í um
sögn um sýninguna,
sem nú stendur yfir:
— Áður en við fussum á
Paolo Solieri þá skulum
við virða aðeins betur
fyrir okkur þann heim,
sem veldur okkur svo
miklum áhyggjum í
dag. Paolo Solieri er allt
í senn: sjáandi, heim-
spekingur, listamaður
og byggingameistari.
Ef okkur finnst okkur
hafa tekizt bærilega,
þá getum við ólirædd
yppt öxlum við honum.
Við getum þá látið
okkur nægja að segja,
að „hann geri anzi fal-
legar rnyndir."
En þeir, sem álíta
mannsandann eiga
skilið, og vera færan
um að skapa sér, betra
umhverfi, en hann
hrærist nú í, þeir skulu
fara í Corcoranlista-
safnið í Washing-
ton. Byggingalistræn-
ar sýnir Paolos Solieris,
eru mikilvæg og fögur
sýning.
Líkan eftir Solieri af ein ni hinna lóðréttu borga.
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
14. júiná 1970