Lesbók Morgunblaðsins - 29.11.1970, Blaðsíða 1
Rússneski rithöfundurinn Alexander Solzhenitsyn
hlaut bókmenntaverðlaun Nobels á þessu ári og fer
afhending verðlaunanna fram í Stokkhóhni 10. des-
ember n.k. Af því tilefni birtir Lesbókin kafla úr
þrem verkum þessa merka höfundar, sem svo lengi
hefur starfað og þjáðst undir pólitískri áþján.
TÖFRA-
HÖLLIN
Kafli úr „Fyrsta hringnum“
eftir Alexander Solzhenitsyn
Jóhanna Kristjónsdóttir þýddi.
I „Fyrsta liringnum" segir
Nóbelsverðlaunaliafinn frá
einni af fáránleg-um hugdettum
Stalíns: nýjum fangabúðum,
þar sem á að framleiða leyni-
legt símakerfi til afnota fyrir
einræðisherrann, svo úr garði
gert, að bann geti átt tal í síma
og enginn annar fái skilið.
,,I»að er eins og að koma í
Paradís,“ hrópar einn fang-
anna upp yfir sig. Hann er frá
Síberíu kominn. En Gyðingur-
inn Kubin, einrænn maður og
heimspekilega þenkjandi, fær
opnað augu lians: „Enn ertu í
Víti, þú hefur aðeins verið
færður um set — í fyrsta
liringinn.“ I>að sem liér fer á
eftir er tiundi kafli bókar-
innar.
1 mörg ár, fyrir og eftir stríð-
ið, hafði Jakonov gegnt þeirri
virðulegu trúnaðarstöðu að
vera yfirverkfræðingur við sér
tæknidedldina. Þekking hans
hafði aflað honum álits og heið
urs og með ósviknum virðu-
leika bar hann einkennisbún-
ing sinn, skreyttan borðum og
heiðursmerkjum. Embætti hans
gerði ekki til hans meiri kröf-
ur en svo, að hann gat að mest-
um hluta stjómað starfinu úr
fjarlægð; stundum var hann til
kvaddur að halda vísindalegan
íyrirlestur á samkundum há-
lærðra embættismanna; stund-
um þurfti hann að ræða við
aðra verkfræðinga á sinn al-
kunna greindarlega hátt um
einhverja tilbúna smíð. En
væri á allt litið átti hann helzt
að láta hjá liða að taka á sig
teljandi ábyrgð, en gefa sig
því skýrar út fyrir að vera
hinn óskeikuli sérfræðingur,
sem þá laun sín mánaðarlega
og námu þau þúsundum rúblna.
Vegna. óvenjulegrar orðfimi
var honum iagið að láta
líta svo út, sem hann ætti heið-
urinn af öilum tækniiegum
uppfinningum deildarinnar;
en hann kunni einnig þá list að
smeygja sér undan, ef eitthvað
fór úrskeiðis í deildinni; hann
var og jafnan á næstu grösum,
þegar hugmynd var varpað fyr
ir róða, ellegar þegar hetjur,
sem höfðu unnið afrek á sínu
sviði voru hylltar og heiðrað-
ar.
Anton Nikolajevitsj (Jakon-
ov, þýð.) var eldri að árum en
svo — og metorðagiinnd hans
ruú orðið í hóf st-ilit — að hann
léti glepjast af svikulum
bjarma Gullnu stjörnunnar eða
Stalínsorðunni, er gætu stuðl-
að að því að hann tæki milli-
liðalaust á móti skipunum frá
ráðuneytinu eða frá Herranum
sjálfum. Anton Nikolajevitsj
var það reyndur og þroskaður
maður, að hann skildi og forð-
aðist það samsull geðshræring-
ar, viðgangs og sneypu, sem
slíkt gat haft í för með sér.
Á þennan hátt lifði hann
áhyggjulausu lífi, þar til í jan-
úar 1948. í janúar 1948 varð
einhver til að ráðleggja Herr-
anum að búa til leynilegt sima-
kerfi, sem væri ætlað honum
einum, og gæti gert honum
kleift að eiga samtöl í síma,
sem enginn skildi, þó svo að
sími hans væri hleraður. Með
tóbaksgulum visifingri, benti
Leiðtogi Alþýðunnar á kort yf-
ir Mavrinostofnunina, þar sem
i