Lesbók Morgunblaðsins - 29.11.1970, Blaðsíða 11

— en ekkert dugði
Eftir Pétur Pétursson, stýrimann
Eftirfarandi pistill er byggöur á dagbók, sem ég
hefi skrifað uim árabiil. Fjailar hann um „Goðafoss-
strandið" árið 1926. Við vorum staddir i Kaupmanna-
höfn og lágum við Strandgötu 25 í Kristjánshöfn,
e’ins og svo oft áður, og vorum við að lesta vörur til
Norður- og Austurlandshaifna, en þetta var seinni
hl’Uta maim'ánaðar sama ár. Skipverjar urnnu ýmis
störf á þiifari við aö mála, þvo o.fl. eins og vera bar.
Um þetta leyti var mjög heitt i Kauipmannahöfn eða
milHi 20—25 gráður á Celicíusmæli eða 68—77 gráð-
ur á Faremhei't, og vorum viö því mjög þyrstir, en
bjór drukkum við ómældan við þorstanum eins og
gengur.
Þann 18. maí kl. 10 árdegis á sunnudagsmorgni
var siglt frá Kaupmiannahöfn og var ferðinni heitið
til Leith i Skotlandi. Þegar þanigað kom var skipið
kolað, einnig lestað smávegis af vörum og við þessa
iiestun var skipið fuli'l'estað neðan þilfars. Þaðan var
nú ferðininii heitið til Greansmouth, sem er olíubær
og liggur töluvert fyrir ofan Firtlh of Forth-brúna
stóru, sem liggur í sama firði og Leith. Þar voru
teknar 215 tunnur af olíu á framþilfarið, en 120 tunn-
ur á afturþiifar og við þessa vi'ðbótarlestun var skip-
ið orðið anzi þungt í sjó og djúprista þess var
komin yfir 20 fet að framan, en léttist dálítið þegar
á hafið var komið, bæði vegna þess að sjórinn verð-
ur saltari og svo eyðist af koltabirgðum á siglingu.
f Leiith bættuist einnig 16 farþegar við þá,
sem fyrir voru, og var það áhöfnin af togaranum
,,Im,perialist“, sem gerður var út af ensku fyrirtæki
1 Hafnarfirði á þeirri tíð ásamt fleiri togurum frá
sama fyrirtæki, en áhöfniin hafði komið frá Hull í
Englandi. Samgöngur í þá daga voru ekki mikiar á
við það, sem nú er. Eimskipaféiag fslands hf. hafði
þá 3 skip í ferðum, gömlu skipin Lagarfoss, Gullfoss
og Goðafoss, Sameinaða 2 skip, „Botniu“ og „ísland“
og Bergenska hafði 2, „Siriuis" og „Merkur“.
Var nú lagt af stað heimleiðis og sóttist ferðiin all-
sæmi’lega til að byrja með og höfðum við siðar land-
kenningu af Mykkenesi i Færeyjum og var stefnan
þaðan var sett á Djúpavog eða Beruifjörö, sem flest-
ir kannast nú við. Þegar við höfðum sigLt rúmar
100 sjómílur norður af Færeyjum gerði svarta þoku
og hélzt hún óslitið i mokkra daiga. Var þvi siglt með
hálfri ferð og hægari ferð til skiptis, en þar kom að,
að við urðum að stöðva siglinigu skipsins alveg
og láta reka. Þá var áætlaður staður skipsins um
10 sjómílur suður af Hvalbak. Nú var flautað í
eimpípu skipsins með mánútu milHibili og settir voru
verðir bæði upp í brú og fram á bakka skiipsins og
var þokan svo svört, að varla sást út fyrir lunningu
hvað þá meira. Þegar fór að líða á 3ja sólarhringinn
átt'i ég vakt á þilfari um morguninn mil'li kl. 4—8
ásamt þeim Þóri Ólafssiyni frá Hólishúsum í Eyja-
firði og Pálma Loftissyni, 1. stýrimanni og siðar
forstjóra hjá Skipaútgerð rikisins, en í þá daga voru
2 menn á vakt í senn frá 15. maí til 15. september
og 4 skipverjair á vakt á dag'iinm frá kl. 7 árdegis til
kl. 17 síðd. Kl. rúmlega 5 að morgni sarna dag er
sóLin var að koma upp, var ég á verði í brú með
stóran kafbátssjóniauka frá stríðsárunum 1914—1918,
en þá ha'fði þokunni létt dálítið og PáLmi hafði farið
niður í eldhús til að fá sér kaffisopa. En í þvi sá
ég til lands og mér til stórrar undrunar var þetta
Brimnesfjall við Seyðisfjörð, en þar hafði es. „Sterl-
ing“ s'trandað á sinni tið eða árið 1920. Þar höfðu,
áður en strandið kom fyrir, verið skipverjar þeir .
Einar Stefánsson, skipstjóri, Pálmii Loftsson og
Valdimar Einarsson, en skipstjóri i síðustu ferðinni
var Þórólfur Beck.
Á norðurfal'l'inu hafði Goðafoss rekið af Leið 60—70
sjómiiLur morður með landinu, en það er töluvert
mikið eftir áliti sérfróðra mianna. Var nú siglt á
fullri ferð suður með Landinu og komu fljótt í ljós
Norðurfjarðarhorn, Gerpir og Snæfugl. Þegar komið
var suður undir Vattanes skall þokan á aftur og
komumst við nú við illam iédlk suður fyrir Einboða
og Skrúð og verður mér það minnisstætt meðan ég
lifi. Upp í brú voru Einar Stefánssion, skipstjóri,
Pálmi Loftsson, 1. stýrimaður, Lárus Blöndal Bjarna-
son, 2. stýrimaður, Þórarinn Oligeirsson ræðismaður,
þá stýrimaður af „Imperial;ist“ og svo ég sjálfur við
stýrið og margt bar á góma manna á milli eins og
nærri má geta. Tek ég það fram, að það var norður-
fall eða með öðrum orðum útfall. Er hér var komið
voru þeir Einar og Þórarinn, sem var skipstjóri,
að metaist um siglingarleiðina eftdr tíma, vegalengd
og vegmæli. Átti nú staður skipsins að vera öruggur
og var þá látið til skarar skríða og beygt inn Fá-
skrúðsfjörðinn með hálfri ferð. ALlt í einu kom land
framundan og var það Andey í mynni Fáskrúðsfjarð-
ar. Var þá vél skipsins stöðvuð og sett hart á stjórn-
borða, en það dugði ekki til, skipið tók hart ndðri og
lenti á stóru bjangi á bakborða, sem kastaði því
á hægri hlið og var halLinn þá um 30—40 gráður til
að byrja með, en skipið rétti sig svo dálítið aftur.
Þarna var geysiLega stórgrýtt e.r strandið átti sér
stað. Nú var sent út neyðarkall SOS. Fljótliega komu
bátar á vettvang frá nærliggjandi plássum og strax
byrjað á að létta skipið af krafti áður en lágsjávað
varð. Skipverjar af „Imperialist" hjálipuðu mikið til
við það verk, en áhöfn Goðafoss þurfti að snúa sér
að öðrum verkefnum. Fyrsta verkiö var að setja
1. björgunarbátinn á flot; hann var á fremsta þilfarl
skipsins og 3. björgunarbátinn, sem var á afturþil-
fari. Þeir báðir voru stjómborðsmegin á skipinu, en
2. og 4. björgunarbátamir komu ekki til greina eins
og ástatt var þá, enda voru þeir báðir lanidmegin.
Því næst kom þaö í minn hlut að klifra niður á akk-
erin og slá utan um þau Virstnoffu, siðan voru þau
hífð inn á bómu og lábin sitt hvorum megin á fram-
þi'lfarið og keðjan lásuð úr þeim báðum. Var ég
ásamt Þóri Ólafissyni sendur aftur á ti'l þess að ná í
bát nr. 1 ásamit Lárusi Blöndai, 2. stýrdmianni, og rer-
um við í krilngum skipið til þess að mæla dýpið. Það
reyndist mjög misjaifnt eða frá 1,5 faðmar upp í
tæpa 3 faðma þar sem dýpst var. Að þvi loknu var
fari'ð að fyrstu l'úgu og akkerin tekin. Þau voru fest
utanborðs sitt hvorurn megin á bátinn og fest mjög
vandlega með tógverki í þóftur bátsins. Síðan var
farið aftur á skut skipsins og teknir vírar og lásaðir
i akkerin og var síðan róið með þau langt frá skip-
inu og sökkt, en eftir það var híft í vírana með vind-
um skiþsins svo það yrði stöðugra. Eftir þetta voru
sótt tvö vara-akkeri og eitt stokk-akkeri og þeim
sökkt í öfuga átt við hin akkerin., en við þetta mynd-
aðist svokallaður hanafótur. Voru nú allar spilvindur
skipsins setbar í gang og hift eins og hægt var, en
þegar hér var komið, var búið að losa alit það, sem
áður hafði verið lestað á dekkið. Skipið lét nú mjög
ilLa og vó nokkurn veginn salit enda var hælilinn
Framh. á bls. 12
Ég mætti Hugrúnu skáldkonu niðri í Aðalstræti,
glæsilegri sem drottningu, eins og konumar eru
alltaf. Okkur kom saman um það, að við skrifuðum
minningarnar okkur til hugarhægðar, en hvorki til
llofs né frægðar. En skáldkonan nefndi tiLganginn,
að Mfsreynslan geymdist sem skriifað orð og yrði
eftirkomendunum til leiðbeiningar og athugunar. Þar
var ég ekki á sama máld, sagði að liðinn timi væri
horfinn og kæmi ekki aftur.
En skáLdkonan mdnnti mig á fyrstu islenzku for-
móður mína, sem vafailaust hefir verið írsk ambátt.
Fyrsti kennarinn, sem kenndi Islendingi, var írska
ambáttin, fóstra Egils Skallagrímssonar. Og vafa-
laust hafa írsku ambáttimar kennt börnum sínum
og öðrum afkomenidum lestur og skrift, til að léfcta
þeim tiiveruna og gera þau hæf í samkeppni Lífsins.
Það gerði amma mín,
írar hafa verið siðmenntuð þjóð löngu á undan
Germönum. írar voru farnir að skrifa frásagmr um
árið 500, en Germanir ekki fyrr en upp úr 1200. Um
og eftir daga Krists hafa Gyðingar siglt til IrLands,
en ritldst var þekkt meðal Gyðinga löngu fyrir Krists
burð. Og hvað varð af Essenum, trúflokki meðal
Gyðinga, eftir að Rómverjar brutust til valda i Gyð-
mgalandi og tvístruðu Gyðingum? Essenar hurfu,
og þó eru ekki sagnir af því, að þeir hafi verið allir
drepnir. En Essenar voru hámenntaðir og höfðu
skóla suður við Dauöalhafið, þar sem þeir kenndu
mönnum, sem Nýja testamentið greinir frá.
Ég held að við eigum írsku ambáttunum það að
þakka, hve fljótt og mótstöðulitið Isliand varð krist-
ið. Vafalaust hefir gætt írskra áhriifa i landnáml
Ingólfs Amarsonair, þar var al'drei ribbaldaháttur.
Og vafalaust er það írskum áhrifum að þakka, að
hér voru skrifuð handrit, sem við enn erum stolt af
og megum vera það. Söguritaramir sögðu það, sem
þeir vissu sannast; þeir kunnu ekki að ljúga enda
of stoltir til þess, Ég efa það ekki, að alLar Islend-
ingasögurnar eru sannar, frásagnir um byggingu
GrænLands og fund Vínlands hins góða og kortlagn-
ingu þesis.
Á siðuistu tímum hafa hégómiegir menn farið að
yrkja upp fornar sagnir feðra okkar og mæðra, segja,
að margt sé lygi og annað skáldskapur. Þessdr menn
halda að þeir stækki eitthvað við skrif sin, þó þeir
vi't'i ekki meira en við hin. Þetta er vondur verknaður,
sem þeir sanna og reyna, er þeir koma í næsta bekk
eillifðarinnar. Þar sannreynum við verk okkar og
hugsaniir, hvort þær eru góðar eða illar.
Ég er ánægður að vera borinn Islendingur, hvort
sem ég er kominn af konungum eða írskum ambátt-
um. En til þeirra sæki ég það, sem er gott i mér.
29. nóvemtoer 1970
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 11