Lesbók Morgunblaðsins - 29.11.1970, Síða 4

Hún hélt áfram að þurrka af,
af ilmvatnsflöskunum, af gler-
mununum af grammafónsplöt-
unum og útvarpinu og af raf-
magnsplötuspilaranum.
Nú gæti hún hlustað á allar
plöturnar, sem hún átti og ekk
ert myndi særa hana lengur.
Hún gæti meira að segja sett
plötuna sem hét „Svo að nú er
ég ein, ein sem fyrr“ á fóninn.
En hún var að leita að annarri.
Hún fann plötu, setti hana á
og sveiflaði sér léttilega upp í
stólinn hennar mömmu og lét
fara vel um sig. Með annarri
hendi hélt hún enn þéttings-
fast um afþurrkunarklútinn.
Lagið var úr Þyrnirós. Vera
hlustaði, en ekki fyrir sjálfa
sig. Hún setti plötuna á aftur.
Gg aftur.
Hún fór að tala, en ekki upp
hátt.
Hún var að tala við hann í
huganum, rétt eins og hann
sæti þarna andspænis henni við
borðið í grænleitri skím-
unni. Hún varð að segja
allt, sem hún hefði átt að segja
og hún hlustaði á það, sem
hann var að segja. Hún vissi
upp á hár, hverju hann myndi
svara öllu, sem hún sagði. Það
var erfitt að átta sig á honum í
fyrstu, hann var alltaf að snúa
sér frá og víkja sér undan, en
hún var farin að venjast því.
Hún var að ljúka samræðun-
um, sem þau höfðu átt í dag,
og segja honum, það sem hún
hefði ekki getað sagt, af því að
sambandið miUi þeirra var
með þessum einkennilega
hættá. En hún gat sagt
honum það núna. Hún var að
mynda með sér kenningu um
karla og konur.
Hugmyndir um það, hvernig
konur ættu að vera voru enn
meira á reiki en um það hvern-
ig karlmenn ættu að vera. Sú
kvenlegasta þeirra allra, að
flestra dómi, var víst Carmen.
Hún var í sífelldri leit að
ánægju. En þessi tegund
kvenna er gervikona — karlmað-
ur í kvenfötum.
Hún vildi ekki kveikja, ekki
til að tala um, en nú varð hún
samt að kíkja á myndina. Hún
rétti fram höndina og teygði
sig eftir lítilli mynd. Hún
horfði á hana og þó þurfti hún
þess ekki, hún kunni myndina
utan að: snoturt andlit á ung-
um dreng með björt, viðkvæm
og óreynd -augu, hrein hvít
skyrta og bindi við. Fyrsta háls
bindið, sem hann hafði átt. Og
fyrstu jakkafötin hans. Mynd-
in var lítil, en samt greindi
hún hvert smáatriði, meira að
segja myndina í bakgrunni
litlu myndarinnar; það var
vangamynd af Lenin.
Drengurinn var brosandi: —
Þetta er eina heiðursmerkið
sem ég þarfnast, virtist hann
segja.
Það var þessi drengur, sem
hafði kallað hana Vega.
Og Vera Gangart hafði orð-
ið ástfangin. Þá hafði hún ver-
ið skólastúlka.
En hann hafði fallið í
stríðinu ...
Jóhanna Krístjóus-
dóttir þýddi.
BÖKMENNTIR
OG LISTIR
ífg’lia 1 l^fmiiiifcV—-
r (OT*- yix
■jiuu
atvi
í fcú \ 11 lllBsí ti
týfuu \J átui

fr —-■ L —
Tunglið skein skærar en áð-
ur. Ljósin virtust fölari nú.
Skálarnir vörpuðu dimmum
skuggum. Dyrnar lágu handan
við breitt fordyri, með fjórum
tröppum.
Nú var skuggsýnt í anddyr-
inu, lugtartýra dinglaði yfirþví
og marraði ömurlega í kuldan-
um. Glætan, sem hún varpaði,
var regnbogaiit, annað hvort af
frostinu eða óhreinindunum á
glerinu.
Fangabúðastjórinn hafði gef
ið út enn aðra stranga
fyrirskipun: Vinnuflokkarnir
skyldu ganga inn í matskálann
i tvöföldum röðuRi. Hann bætti
einu ákvæði við regluna: Þeg-
ar þeir komu að tröppunum,
áttu þeir að nema staðar þar,
en ekki ganga upp í anddyrið;
þeir áttu að skipa sér i fimm-
faldar raðir og standa þar,
unz umsjónarmaðurinn í mat-
skálanum leyfði þeim að halda
lengra.
Umsjónarstarfi matskálans
var kyrfilega gegnt af Skakk-
löpp. Honum hafði tekizt að fá
sig úrskurðaðan öryrkja vegna
heltinnar; hins vegar var hann
gríðarmikill hóruungi. Hann
hafði orðið sér úti um barefli
úr birki. Þegar hann stóð í
anddyrinu, barði hann alla í
höfuðið með lurkinum, sem
gengu inn án nauðsynlegs leyf-
is hans. Nei, ekki alveg alla.
Hann var slyngur, og gat allt-
af séð, jafnvel í myrkrinu, hve-
nær hyggilegra væri að láta
fanga í friði — hann skipti sér
ekki af þeim sem gátu stungið
einhverju að honum. Hann
lamdi þá, sem verst vóru leikn-
ir og kvaldastir. Eitt sinn barði
hann Ivan.
Hann var kallaður þjónn.
En við nánari athugun lifði
hann eins og prins. Hann var
inn undir hjá kokkinum.
í dag voru annað hvort alllir
vinnuflokkarnir mættir eða
einhver töf hafði orðið á því,
að koma öllu í lag. Fjöldi
manna var hins vegar við and-
dyrið. Meðal þeirra var Skakk
löpp, aðstoðarmaður hans og
ennfremur yfirmaður matskál-
ans. Þeir stjórnuðu nú öllu
upp á eigin spýtur, þessir
hundar. Varðmenn voru hvergi
nálægir.
Yfirmaður matskálans var
feitt svín. Höfuðið var eins og
grasker, og hann var afar
herðabreiður. Hann var að
springa af vinnuorku, og þeg-
ar hann gekk, virtist sem hann
væri ekkert nema gormar, ekki
hvað sízt handleggirnir og fæt-
urnir. Hann var með hvíta
lambskinnshúfu án fanganúm-
ers, — það var vandaðra höf-
uðfat en tíðkast yfirleitt meðal
frjálsra borgara. Hann var
líka í lambskinnsvesti í stíl við
húfuna. Þar var númerið hans,
en varla stærra en frímerki —
með náðarsamlegu leyfi Úlfs-
ins. Ekkert fangamark var á
bakinu. Hann virti ekki neinn,
og öllum föngunum stóð stugg-
ur af honum. Hann hafði líf
þúsunda manna í hendi sér.
Eitt sinn reyndu þeir að berja
hann niður, en allir kokkarn-
ir — samvaidir jakar og glæpa
menn — hlupu honum til varn-
ar.
Ivan mundi lenda iaglega í
því, ef 104. vinnuflokkurinn
væri þegar kominn. Skakklöpp
þekkti alla í fangabúðunum í
sjón, og hann mundi ekki
hugsa sig um tvisvar að hleypa
fanga inn með röngum vinnu-
flokki til þess að hafa meiri
ástæðu til að tugta hann til.
Vitað var, að fangar höfðu
læðzt inn bak við Skakklöpp
með því að klifra yfir grind-
urnar við anddyrið. Ivan hafði
Kka gert þetta. En alveg v«ur
loku fyrir það skotið í kvöld —
þetta var beint fyrir augunum
á yfirmanni matskálans —
hann mundi berja mann sund-
ur og saman, svo að maður
mætti þakka fyrir að geta
skreiðzt til læknisins.
Bezt að skreppa að anddyr-
inu og vita, hvort 104. vinnu-
flokkurinn væri þar enn innan
um númeruðu svörtu fanga-
frakkana.
Hann komst þangað, rétt um
það bil sem mennirnir voru að
ryðjast inn fyrir (var þeim lá-
andi — bráðiega kæmi hátta-
tími) eins og þeir væru að gera
árás á vígi — fyrsta skref,
annað, þriðja, fjórða. Komnir!
Þeir streymdu inn í anddyrið.
„Stanz, djöflarnir ykkar,"
öskraði Skakklöpp og sveiflaði
birkilurknum að fremstu mönn
unum. „Snúið við — ellegar ég
mölbrýt á ykkur hausana.“
„Hættu þessu?“ öskruðu þeir
á móti. „Náungarmr fyriir aft-
an ýta svo á okkur.“
Þetta var satt, en megnið af
þeim reyndi ekki að sporna við
því. Þeir vonuðu, að þeim yrði
þeytt inn í matskálann.
Skakklöpp lagði bareflið
þvert yfir brjóst sér — ekki
ósvipað og hindrun í götubar-
daga — og réðst til atlögu gegn
þeim fremstu af alefli. Aðstoð-
armaður hans, þjónninn, þreif
líka í bareflið hans og enn-
fremur yfirmaður matskálans,
sem var auðsjáanlega ákveð-
inn í því að óhreinka sig á þvi
að handleika það Hka.
Þeir ýttu fast; nóg orka í
þeim af öllu þessu kjötáti.
Fangarnir hörfuðu undan
Fremstu mennirnir duttu á þá,
sem voru fyrir aftan, og veltu
þeim um koll eins og korn-
knippum.
„Bölvuð Skakklöppin — við
skulum jafna um þig,“ hrópaði
maður einn í skjóli við hina í
fylkingunni. Hinir skullu um
koll án þess að bofs heyrðist í
þeim og spruttu á fætur ótt og
títt, svo að þeir yrðu ekki
troðnir undir.
Nú voru tröppurnar auðar.
Yfirmaður matskálans gekk
aftur til anddyrisins, en
Skakklöpp var kyrr i efsta
þrepi.
„1 fimmfalda röð, ullarhaus-
arnir ykkar,“ skipaði hann.
„Hve oft hef ég ekki sagt ykk-
ur, að ég hleypi ykkur inn
strax og tími er til kominn."
ívan þóttist bera kennsl á
höfuð Senkas fyrir framan and
dyrið. Hann tókst allur á loft
og reyndi að olnboga sig gegn-
um þvöguna til hans. En þeg-
ar honum varð litið á bök
mannanna fyrir framan sig, sá
hann, að sér yrði það um megn.
Hann kæmist aldrei þangað.
„Tuttugasti og sjöundi,"
öskraði Skakklöpp, „áfram
með ykkur.“
Tuttuigasti og sjöundi vinnu-
flokkurinn stökk upp þrepin
og réðst til inngöngu. Allir hin
ir ruddust á eftir þeim. Ivan
tróðst líka áfram af ölium
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
29. nóvember 1970