Lesbók Morgunblaðsins - 29.09.1974, Qupperneq 14

----------------------------\
BILAR
MATRA
SIMCA
BAGHEERA
Matra Simca Bagheera — nafnið
er framandi og bíllinn ekki síður. Bak
við þetta langa nafn stendur, að rétt
ein sameiningin I iðnheiminum hafi
átt sér stað: Matra og Simca eru
komnar undir einn hatt; það er að
segja hatt Chryslers hins ameriska,
sem ð víst orðið meiripartinn af kök-
unni. Samt hafa þeir Chryslersmenn
ekki reynt til muna að setja mark sitt
á hlutina; Simca er umfram allt
franskur og þá ekki slður sá, sem hér
er ætlunin að ræða um: Sportbíllinn
Matra Simca Bagheera. Hefði ég
fyrirfram enga hugmynd haft um
ættir hans og uppruna, þá hefði ég i
fyrsta lagi gizkað á, að hann væri
franskur og í öðru lagi, að hér væri
um eitthvert afbrigði af Citroen að
ræða. Að ýmsu leyti eru Fransmenn
frumlegir og sjálfstæðir i slnum bila-
iðnaði og Matra Simca Bagheera er
vissulega frumlegur. Þar birtist alveg
ný hugmynd um útfærslu ð sportbil:
f stað þess að hafa tvö hefðbundin
framsæti og aftursæti. sem í raun-
inni er aðeins hilla fyrir farangur, eru
f þessum bil þrjú samsiða og full-
komin framsæti, en alls ekkert aftur-
sæti. Þetta hefur í för með sér að
billinn verður að vera talsvert
breiður, enda er breiddin 173 cm.
Lengdin er aftur á móti ekki nema á
borð við venjulegan Volkswagen,
eða rétt um 4 metrar.
í annan stað telst óvenjulegt, að
vélin er hvorki að framan né aftan,
heldur nálægt miðbiki bílsins. eða
aftan við sætin. Þar er lögð til grund-
vallar sú reynsta, sem fengizt hefur
af þess konar byggingarlagi á kapp-
akstursbílum. í þeim er einmitt al-
gengt að vélin sé aftan við bak
Hlýirstraumar
og kaldir
Be careful it’s my heart. Þetta
voru einkunnarorö góðs erindis,
sem Gísli Ástþórsson flutti í út-
varpið fyrir nokkrum árum. Fjall-
aði hann m.a. um þann vanda sem
gagnrýnendum og fieira fólki er á
höndum, þegar um er að ræða
ungan skáldskap.
Nú bý ég í Kaupmannahöfn og
hjóla mjög um stræti, bæði til að
liðka mig og til að hrella bílistana.
I dag hjólaði ég í miðbænum og
brá mér að kaupa Moggann.
Ég er hégómleg eins og öll
skáld, líka góð skáld, og fóru nú
um mig hlýir straumar að lesa
þarna tvö ljóð eftir sjálfa mig,
ágætlega myndskreytt af Alfreð
Flóka. Sendi ég vini mínum Matt-
híasi Johannessen þakkir í hugan-
um. Svo fer ég að lesa fleira í
lesbókinni þ. á m. rabb eftir Gfsla
Sigurðsson.
Við það kólnuðu straumarnir og
fer ég nú að rifja upp í huganum
samskipti mín við lesbókina fyrr
og síðar.
Það verður mér alltaf minnis-
stætt þegar Sigurður A. Magnús-
son birti ljóð eftir mig f fyrsta
sinn í lesbókinni. Ljóðið hét bara
Ljóð og eftir að hafa verið hálfan
daginn að púrra mig upp í að
hringja í Sigurð, sagði hann mér
að koma með Ijóðið. Ég gerði það
nötrandi á beinunum og viti
menn; hann tók ljóðið og borgaði
mér svo fimmhundruð krónur.
Ekki fannst mér ég bara vera
næstum því heimsfræg, heldur
líka mjög auðug þegar ég gekk í
leiðslu heim.
Sfðan birti Sigurður oft Ijóð eft-
ir mig.
Svo tók Svava Jakobsdóttir við
lesbókinni og hún tók mér ævin-
lega hýrlega og hringdi meira að
segja einu sinni í mig og bað um
ljóð; þá var ég í góðum klassa.
Svo tók Gísli Sigurðsson við les-
bókinni og lækkaði við mig
greiðslu og var lítið hrifinn á ljóð-
unum. Ég er ekkert hissa á þvf;
það væri meiri frekjan ef maður
héldi alltaf að allir gætu verið
hrifnir af ljóðunum manns.
En ég hef verið svo heppin að
menn sem ég tek mark á hafa líka
fjallað um ljóð mín.
Væri ég nú tíu árum yngri þyrði
ég varla að yrkja meira eftir að
hafa lesið þetta rabb. Það er til
fullt af góðum skáldum á íslandi í
dag og mörg þeirra senda ljóð til
lesbókarinnar.
Mogginn er nú einu sinni mest
lesna blað í heimi miðað við fólks-
fjölda.
Þess vegna langar mig að segja
Gísla að hugsa um þessi orð, eða
kaupa plötuna ,,Be careful it’s my
heart“.
Nfna Björk Arnadóttir
Athugasemd
Því má bæta við, að allan þann
tíma, sem um getur í grein Nínu
Bjarkar, hafa sömu ritstjórar ver-
ið við Lesbók Mbl. og eru þeir
hinir sömu og ritstjórar Morgun-
blaðsins. Hafa starfsmenn Les-
bókar ekki sízt núverandi umsjón-
armaður hennar, Gísli Sigurðs-
son, ávallt haft samráð um efnis-
val við ritstjóra blaðsins, bæði um
ljóð og annað, ef ástæða hefur
þótt til.
M.
ökumannsins og dreifist þá þunginn
tiltölulega jafnt á öll hjólin.
f Matra Simca Bagheera erað vlsu
ofur venjuleg Simca-vél, fjögurra
strokka, rúmlega 90 hestafla, og
stendur hún þversum. Á þann hátt
fer litið fyrir henni, enda er far-
angursrými ofan á og aftan við. En
þótt hér sé enginn stólparokkur á
ferðinni, er allt að þvi ótrúlegt, hvað
fæst út úr ekki stærri vél. Skýringin
er að nokkru leyti fólgin I þvL að
yfirbyggingin er úr plasti og verður
þyngd bilsins þvi aðeins 885 kg.
Hámarkshraðinn er 185 km á klst,
eða sá sami og á BMW 2002, sem
þó er með 130 hestafla vél. Við-
bragðið i 100 km hraða er þó aðeins
minna, eða um 12 sek. En það er
ekki hvað hann gerir, sem skiptir
öllu máli, heldur hvernig hann gerir
það. Af öllum þeim svokölluðu sport-
bilum, sem ég hef ekið, hefur mér
líklega fundizt skemmtilegast að aka
þessum.
Að visu var sú ánægja svo til
eingöngu bundin við malbikið. En
þar verð ég að hafa á nokkurn fyrir-
vara: Demparinn öðrum megin að
aftan var bilaður. Fjöðrunin er samt
ekki likt þvi eins hörð og á flestum
sportbílum, sem hreinlega eru ónot-
hæfir á holóttum malarvegi. Það
verður ekki sagt um hann þennan.
Hann er mjúkur á franskan máta og
liggur býsna vel á vegi. En stýrið var
ekki nógu stöðugt og fátt er leiðara
en að fá hverja holu upp í hendurnar.
Ef til vill hefur stillingin á stýrinu
ekki verið nógu góð.
Á malbiki er hinsvegar hrein unun
að aka Matra Simca Bagheera og
einkum kemur það á óvart, hvað
krafturinn er mikill eftir að komið er
vel yfir 100 km hraða. Hann hefur
einnig'þann kost að vera skemmti-
legur á litlum hraða og nýtur hann
sin þar af leiðandi mjög vel i venju-
legum innanbæjarakstri. Gólfskipt-
ingin er mjög þokkaleg án þess að
vera nokkuð framúrskarandi og þótt
sætið sé dulitið undarlegt við fyrstu
sýn, þá fer vel um mann við stýrið.
En sökum þess hve sætisbökin eru
há, er ærið takmarkað útsýni aftur
úr.
Þrátt fyrir nokkra erfiðleika hjá
bilaiðnaðinum uppá siðkastið, sem
ugglaust eru afleiðingar oliukrepp-
unnar svokölluðu, hafa örfáar bila-
tegundir búið við góðan byr, jafnvel
svo að ekki er hægt að anna eftir-
spurninni. Framleiðslan hjá Matra
Simca er að visu ekki á stóriðnaðar-
stiginu. en svo mikia athygli hefur
þessi bill vakið í Evrópu i sumar, að
verksmiðjan hefur ekki undan. Samt
er verðið i hærra lagi: 1.100 þúsund
fyrir siðustu gengisfellingu.
Matra Simca Bagheera er vel
teiknaður bill, útlitið mjög hreinlegt,
en út af fyrir sig er það ekki óvenju-
legt á neinn hátt. Mælaborð og inn-
rétting vekur hinsvegar sérstaka at-
hygli vegna þess að þar er farið nýjar
leiðir. Stýrið er litið ummáls og tekið
þvert að neðan, svo það er ekki með
öllu kringlótt. Mælaborðið er í senn
búið öllum nauðsynlegum mælum,
þar á meðal snúningshraðamæli og
klukku og allt er það svo fallega upp
sett, að erfitt er að benda á jafngóða
eða betri lausn.
GS
Listgagnrýn-
andinnog
reiknistokk-
urinn
Framhald af bls. 11
setja fram flaum undirvitundar
óheftan (Joyce). Slik ósjálfráð list
(og þá frá hennar sjónarmiði sjálfráð.
auðvitað) var i hávegum höfð framan
af öldinni, hún dæmir listamanninn
til annarlegs vitundarleysis, hann er
alltaf úr fókus. Með félagslegri
viðurkenningu verður hann undirvit-
und samfélags sins og einangrast út
á við. Að líkindum einnig inn á við,
gagnvart sjálfum sér, þvi að hætt er
við að hið þögla mál listrænnar um-
fjöllunar skilji hann alveg frá eigin
undirvitund, valdi misgengi i ego,
sem leiðir til uppþornunar og hug-
stirðnunar. Slik list er Ijós, sem við-
heldur sjálfkrafa myrkri til að lýsa i.
Sllk er nútimalist, að undanskildri
þeirri, sem er yfirlýst stjórnmálaleg.
Og aldrei hefur list verið hefð
bundnari. Hún er yfirskilvitleg án
vitundar um sögulegt samhengi,
annaðhvort listfræðinga, eða nýupp
lýstrar borgaralegrarstéttar.
En undirvitund er kenningarlega
ákvarðaður eiginleiki, vitsmunalega
mótaður: sérhver er formgerðar-
maður eigin undirvitundar. Hún er
þáttur i uppbyggingu persónu-
leikans, verður til snemma á þroska-
ferli einstaklingsins. Það, sem þar
fer fram. er ekki sjálfstæðir gerrn-
ingar, heldur er margbrotið orsaka-
samband innan tvenndarinnar vitund
og undirvitund. Túlkun og eining
meiningar úr myndmáli hins síðar-
nefnda er verksvið hins fyrrnefnda
sálræna eiginleika og þetta mál talar
til hans. Undirvitundin starfar ekki
eins og kælikerfi, lokað. Taki lista-
maður að leggja áherslu á sviplíki
undirvitundar með verkum sinum,
eins og surrealistarnir gerðu fyrir
áhrif frá Freud á sínum tíma og
simbólistar, Willy Sörensen t.d.,
hafa gert siðan. þjálfar hann sig i
ákveðinni tækni til þess og tekur
upp háttsemi, sem þeirri tækni
hæfir. Willy Sörensen byrjaði með
þvi að skrifa niður drauma sína, en
simbólistar taka réttan pól i hæðina,
reyna að segja eitthvað. Sé hin djúp-
lægari hugarstarfsemi sjálf lokatak-
markið, krefst hún sérstaks sjónar-
horns til að hún verði skoðuð sem
list, hins þögla máls listgagnrýn-
andans, ella er hún ekki annað en
vitnisburður um ákveðið geðslag,
reynsla. sem skoðandinn túlkar fyrir
sér, eins og aðra reynslu sína. (Lista-
verk af þessu tagi er frá sálrænu
sjónarmiði geðslag). Lokatakmark
listamannsins er að ná fram mynd
þess; hlutgervi þess, ekki eins og
flestra annarra manna liðanin sjálf.
(Maður. sem ætlar sér að flytja inn í
nýtt hús að ári, hefur að markmiði
vellíðan, og hún nægir honum sjálf
ein sér). Hann kyrrsetur liðanina og
rífur úr tengslum við kveikju að
henni með þvi að leggja alla áherslu
á hlutgervi hennar. Hvert svo sem
sálarástand hans er hlýtur hann að
hafa áhrif á það með þessu hátterni
og þá breyta liðaninni eftir atvikum
litilvægri eða stórvægilegri, meðvit-
aðri eða ómeðvitaðri. Hann sligar
með þessu náttúrlega sjálfstjórnar-
hæfni sina og tileinkar sér aðra,
menningarlega. Og hann hefur fyrir-
fram tryggt sér, að hann getur með
engu móti fullgert verk sitt. M.ö.o.
varanlega óánægju með sjálfan sig.
Geðslag, sem þannig er lagt undir
ánauð hlutgervingarinnar með
ómennskum hætti leiðir af sér önnur
óyndislegri og þar með óyndislega
list, hversu merkileg sem hún er frá
listrænu sjónarmiði. Maðurinn
skapar sig sjálfan, það gera allir. En
persónuleiki listamanns, sem svona
er ástatt um, er um leið sérstakur
menningarsögulegur tilbúningur,
kennslin, sem hann hefur knúið fram
hjá sjálfum sér i baráttu sinni við að
fella i meiningarlaust kerfi vitsmuna-
legan flaum. dæmi um einstaka að-
lögunarhæfni manndýrsins. Og þar
með eru verk hans viðundur — sem
hægt er þó að venjast svo að sjálf-
sögð sýnist — sem sérstaka þjálfun
þarf til að skilja og meta; fylgifiskur-
inn auðvitað þörf fyrir listaskóla og
listf ræðinga.
Var einhver að tala um formbylt-
ingu? Orðið er búið til úr leikfanga-
kubbum listfræðinga og er öðrum en
þeim markleysa. Einhver surrealisti
skrifaði, að eina ráðið til að losna við
óyndisleikann úr mannlifinu væri að
auka hann um allan helming. Þá
þyldu menn ekki lengur við. En hann
vanmat aðlögunarhæfnina. Með þvi
að slíta sig úr tengslum við bók-
menntirnar hafa rithöfundar innleitt
dauðleikann i verk sin. Með tíman-
um verða þau ekki annað en sagn-
fræðilegur vitnisburður um ástandið
á ákveðnu skeiði — gagnslaus
fræðimönnum, ef marka má orð
Jóns Helgasonar um Islendinga-
sögur. Hvað um það. Að mínu áliti á
listamaðurinn að reyna að brjótast
út úr þeim viðjum sérhæfingar, sem
er einkenni nútímalistar, hætta að
reyna að vera bara sél, þvi að það
Framhald á bls. 15