Lesbók Morgunblaðsins - 31.08.1975, Blaðsíða 7

brosti kaldranalega út í annað munnvikið. „Skilur hann
nokkuð i ensku?"
„Dálftið. En hann er samt nýkominn frá Islandi."
„Hvað heitir hann?“
„Hann kallar sig Snow.“
„En skírnarnafnið?"
„Skrifaðu hann bara B. Snow,“ sagði ég.
Bill McAra horfði fast á Björn um nokkur augnablik,
tók síðan upp hjá sér litla vasabók og blýant, skrifaði
eitthvað f bókina, stakk henni svo í vasa sinn og sagði:
„Herra B. Snow, taktu eina af rekunum þarna, farðu
yfir til mannanna, sem eru að vinna þarna yfir frá, og.
hjálpaðu þeim til að moka kolunum. Þú skalt fá þrjá
dollara á dag, ef þú vinnur eins og maður, annars
verðurðu rekinn. Skiluðu það?“
„Já“ sagði Björn og hneigði sig.
„Farðu þá strax!" sagði Bill McAra f skipandi rómi.
Björn lét ekki segja sér það tvisvar. Hann þreif upp
eina rekuna, gekk vasklega yfir til verkamannanna og
tók að moka kolunum af mesta kappi.
„Ég er þér sérstaklega þakklátur," sagði ég við Bill
McAra, þegar Björn var lagður af stað með rekuna.
„Fyrir hvað?“
„Fyrir að veita honum atvinnu," sagði ég.
„Við vorum í mannhraki, það var því ekki af neinum
brjóstgæðum við hann, að ég sagði honum að fara að
vinna. Hann var engin liðleskja, ef hann heldur það út til
kvölds." — Bill McAra bandaði til mín hendinni, eins og
hann vildi, að ég færi burtu, og gekk af stað í áttina til
mannanna.
„Vertu sæll!“ sagði ég.
Hann tautaði eitthvað fyrir munni sér, en ég heyrði
ekki hvað það var. — Og svo fór ég mína leið.
Um kvöldið, þegar ég var kominn heim og búinn að
borða kom Björn á ný. Og nú var töluverður asi á honum,
því að hann hljóp upp tröppurnar, sem lágu upp að
framdyrum hússins, og barði nokkuð snerpulega á hurð-
ina. Ég gekk til dyra og bauð honum inn. Ég þóttist vita,
að eitthvað alvarlegt hefði komið fyrir hann. — Nú var
hann kominn f vaðmálsfötin íslenzku og hafði drifhvítan
línkraga um hálsinn, og sáust þess engin merki á honum,
að hann hefði unnið við kol um daginn.
„Hvernig gengur það, Björn?“ spurði ég.
„Illa, illa,“ svaraði hann.
„Ertu búinn að missa vinnuna?"
„Ekki er nú það ennþá."
„En þér mun þykja hún þung?“
„Læt ég það allt vera.“
„Nú, hvað er það þá, sem amar að?“
„Það eru mennirnir,“ sagði Björn og var fastmæltur.
„Er verkstjórinn önugur?“
„Hann.lætur sem hann sjái mig ekki. — Nei, það er
hann ekki.“
„Nú, hver er það þá?“
„Það eru tveir af mönnunum, sem vinna með mér,“
sagði Björn. „Þeir láta mig aldrei f friði — gjöra gys að
mér, kalla mig Eskimóa og blóðstokkinn Islending."
„Einmitt það!“ sagði ég.
„Já, ég þoli það glens ekki lengur," sagði Björn með
all-miklum ákafa, „og þess vegna kom ég nú aftur til þin,
til þess að biðja þig að ganga með mér í vinnuna f
fyrramálið og reyna að fá verkstjórann til að áminna
mennina. — Þeir heita Jack og Harry, og eru vfst báðir
enskir."
Ég reyndi til að gjöra lítið úr þessu og sagði að þetta
allt lagaðist með tímanum og ég ráðlagði honum að láta
sem hann skildi ekki, hvað þeir væru að segja, næst þegar
þeir vildu glettast við hann. — En Björn lét ekki undan
og vildi ekki annað heyra en að verkstjórinn væri beðinn
að áminna mennina. Og loks hét ég honum því Staðfast-
lega, að vera kominn til námunnar næsta morgun um það
leyti, er tekið yrði þar til starfa. Virtist hann verða
rólegur, sneri hann efrivararskeggið mjög ánægjulega
um stund, kvaddi mig því næst og hélt heimleiðis. Hann
hafði da^inn áður komið sér fyrir f litlu gistihúsi niðri við
sjóinn.
Morguninn eftir fór ég snemma til námunnar. Þá var
Björn kominn þangað fyrir nokkru, og sömuleiðis þeir
Jack og Harry. Þeir voru rúmlega tvítugir, þéttir á velli
og fjörlegir, en ungæðislegir nokkuð. Ég tók strax eftir
því* að þeir hentu gaman að Birni og reyndu á allar
lundir að erta hann. — Nokkru síðar kom Bill McAra. Ég
heilsaði honum. Hann tók þurrlega kveðju minni. Ég
sagði honum I fáum orðum, að Björn kynni illa glensi
tveggja samverkamanna sinna, og ég nefndi þá á nafn. Og
bað ég Bill McAra að sjá til þess, að þeir hættu þvi. En
hann snerist við því önugur mjög.
■ „Þarna eru íslendingar lifandi komnir," sagði hann.
„Þeir eru svo hörundsárir og þóttafullir, að þeir þola ekki
meinlaust spaug. Og mér dettur ekki i hug, að skipta mér
af öðrrm eins smámunum, og þessu, og því síður, að ávíta
góða drengi, þó þeir segi eitthvað í gamni.“
Samt gat ég fengið hann til að lofa því, að skerast f
leikinn, ef hann yrði þess var, að glettni þeirra Jacks og
Harry, í garð Björns, gengi of langt.
Síðan kvaddi ég og fór.
En um kvöldið, þegar klukkan var um sjö, kom Björn
til mín á ný. Hann hljóp nú upp tröppurnar og barði mjög
áfergjulega að dyrum. Og á þvi þóttist ég vita, að honum
væri mikið niðri fyrir. — Nú hafði hann langa og
átakanlega sögu að segja mér, og bar hann svo ört á, að
honum lá við andköfum.
Og efni sögunnar var það, að þeir Jack og Harry höfðu
þá um daginn, þegar verkstjórinn var ekki viðstaddur,
læst aftan að Birni og látið nokkuð af smárri kolamylsnu
aftan á hálsinn á honum, og rann mikið af þvf ofan í
hálsmálið á skyrtunni hans og niður á bakið. Þetta sagði
hann að þeir hefðu gjört af fúlmennsku og f háðungar-
skyni og væri sér ómögulegt að líða það bótalaust. Var
hann æsilega reiður, og bað mig nú að fara með sér til
námunnar í fyrramálið, klaga þetta fyrir verkstjóranum
og fá hann til að reka Jack og Harry burt úr vinnunni.
Ég lét tilleiðast að gjöra sem hann bað. Og næsta
morgun var ég kominn til námunnar í það mund, er taka
átti til starfa. Björn var þar fyrir, og eins þeir Jack og
Harry. Og Bill McAra var að byrja að segja fyrir verkum.
Ég gekk til hans og bað hann að veita mér áheyrn fáein
augnablik.
„Hvað er nú að?“ sagði hann f óstillingarróm.
Ég sagði honum, hvernig þeir Jack og Harry hefðu
leikið Björn, saklausan manninn, og mæltist til þess, að
hann vandaði um við þá.
„Þessi herra Snow er allra mesti vandræðaseggur,"
sagði Bill McAra, „en ég skal gjöra honum og þér til geðs,
rétt í þetta sinn, að tala við drengina." — Hann vék sér
snúðuglega að þeim Jack og Harry og mælti: „Heyrið þið
mig, drengir! Er það satt, að þið séuð stöðugt að áreita
hann herra Snow?“
„Við höfum verið að erta hann ofurlitið," sagði Harry
og var kímileitur.
„Þið hafið kallað hann skrælingja og blóðugan Islend-
ing. Eða er það ekki satt?"
„Það er hverju orði sannara sagði Harry.
„Og þið hafið, að sögn, kaliað hann ýmsum öðrum
miður sæmilegum nöfnum?“ sagði Bill McAra.
„Já, mörgum hræðilegum nöfnum,“ sagði Harry og leit
glottandi til Jacks.
„Og þið hafið gengið svo langt, að ausa yfir hann
kolamylsnu?"
„Það er f alla staði satt,“ sagði Harry.
„Og hann á eftir að fá meira hjá okkur,“ bætti Jack við
og krosslagði handleggina á bringunni eins og til að bjóða
verkstjóranum byrgin.
„Segið mér nú, af hverju þið látið ekki þennan mann í
friði, þar sem hann virðist þó ekki gjöra á hluta nokkurs
manns að fyrra bragði og vinnur verk sitt vel og trúlega."
„Hann á engan rétt á því að vinna hér með hvítum
mönnum, frekar en Jappar og Kínverjar", sagði Jack
nokkuð þóttalega.
„Er hann þá ekki hvftur maður?“ spurði Bill McAra.
„Það er ekkert hvítt við hann nema nafnið,“ gall Harry
fram í. „Hann er sem sé Eskimói frá Islandi. En allir vita,
að Eskimóar teljast ekki með hvftum mönnum.“
„Þið segið, að íslendingar séu Eskimóar, og þess vegna
ekki hvítir," sagði Bill McAra. Og ég sá, að augu hans
urðu nokkuð hvöss.
„Já,“ sagði Jack, „og við getum ekki liðið það, að
íslendingar séu látnir vinna hér samhliða hvitum mönn-
um, og það fyrir sama kaup.“
„Alftið þið þá, að enginn Islendingur sé jafnoki ykkar
að karlmennsku og mannkostum?" — Augu Bill McAra
voru stöðugt að verða harðari og hvassari.
„Við álítum það,“ sögðu þeir Jack og Harry einum rómi.
„Heyrið þið, drengir," sagði Bill McAra og hvessti
röddina ofurlftið, „ég andmæli þessu. Ég segi, að Islend-
ingar séu ekki Eskimóar. Ég segi að Islendingar séu
hvftir menn. Og ég segi, að enginn íslendingur sé svo
aumur, að þið séuð þess verði að leysa skóþveng hans!“
Mér heyrðist löng og þung feginsstuna koma þaðan,
sem Björn stóð. En þeir Jack og Harry litu stórum augum
á Bill McAra.
„Þekkir þú Islendinga, herra McAra?“ sagði Harry
eftir nokkra þögn.
„Ég þekki þá,“ sagði Bill McAra, og augu hans tindruðu
eins og fægðir demantar. „Ég þekki Islendinga mæta vel.
Hér er einn, sem þorir að reyna við ykkur báða f senn,
hvar og hvenær sem er. Og hann heitir — Bill McAra.“
Framhald á bls. 16
VlSUREFTIR KÁINN
Enda þótt 39 ár séu nú
liðin frá dauða alþýðuskálds-
ins K.N. sem hét fullu nafni
Kristján Níels Jónsson, lifa
margar vísur hans góðu lífi,
vestra og hér eystra. Og þeg-
ar menn gleðjast við ölteiti á
góðri stund, má enn heyra
sungið af hjartans lyst: „Úr
fimmtíu centa glasinu ég
fengið gat ei nóg," o.s.frv.
Kristján Níels fæddist á
Akureyri 1860 og fluttist
vestur 18 ára gamall. Hann
kom aldrei aftur til íslands.
Tók hann sér ættarnafnið
Júlíus svo sem gert hafði
eldri bróðir hans og skrifaði
sig jafnan K.N. Júlíus. En
löngum var hann nefndur
Káinn eftir upphafsstöfunum.
Káinn átti heima l Winni-
peg framan af, en lengst af í
Pembínahéraði í Norður
Dakota. Þar stundaði hann
alla algenga sveitavinnu, en
dó ókvæntur og barnlaus og
er grafinn að Eyfordkirkju í
nánd við Montain og stendur
þar minnisvarði hans.
í Vísnabók Káins, sem út
kom fyrir 10 árum, segir
Tómas Guðmundsson m.a.
þetta I formála:
„Svo er K.N. lýst að hann
hafi verið friður sýnum og
hinn glæsilegasti ásýndum,
mikill á velli, sviphreinn,
djarfmannlegur og gáfulegur.
Hann var hvers manns hug-
Ijúfi og hrókur alls fagnaðar,
jafnt i heimahúsum sem á
mannamótum, fyndinn,
frjálslyndur og viðsýnn. Hvar
sem hann fór og hverju sem
hann klæddist, bar hann yfir
sér meðfædda reisn og
höfðingsbrag. Og höfðingi
var hann einnig að þvi leyti,
að hann sóaði gjöfum iistar
sinnar rausnarlega, þó að
aldrei yrði hann talinn meðal
höfuðskálda eða þjóðskálda,
sem svo eru nefnd. En
kannski er staða hans fyrir
það engu síður tvímælalaus
og sérstæð, því að hann var í
bezta skilningi, og hvort
tveggja í senn, alþýðuskáld
og aoalsmaður, og má hann
vissulega teljast vel sæmdur
af þvi hlutskipti."
Hér fer á eftir örlitið sýnis-
horn af visnakveðskap Káins.
Minni heimska
Einhvern vék að þv! við skáldið, að
fslendingar væru yfirleitt skynsamari
en annarra þjóða fólk.
Vor göfuga þjóð á Garðarsey,
það glöggt vér heyrum
og sjáum,
háfleygu gáfurnar hefur
hún ei,
en heimskan er minni í fáum.
Manniýsing
Þú er sveitar svívirðing,
sótugi eldhús-raftur.
Aftan og framan, allt í kring
ekkert nema — kjaftur.
Er nokkuð hinumegin?
Á undan mér hofróðan
hraðaði för,
i hálsmálið kjóllinn var
fleginn;
á bakinu öllu var engin spjör;
en er nokkuð hinumegin?
í danslok
Hættu að dansa og gætni
gleym,
griptu „chance"-ið, maður!
Taktu kvensu og töltu heim.
„Tell your friends to do the
same".
Um hund, sem ekki
skildi íslenzku
Berja og skamma þyrfti þig,
þrællinn grimmi. „Svei þér!"
Hættu að gjamma og glefsa í
mig:
„Go to hell and stay i..ere!"
Um skáldskapinn í
vestanblöðunum
Allt er hirt og allt er birt,
aldrei hlé á leirburðe,
kveður myrkt og stundum
stirt
Stephán G. í „Kringlunne".
Ber ekki saman
Bindindismennirnir birta það
hér,
að brennivín geri menn
„crazy",
en það get ég sannað, að
- orsökin er
oftast nær brennivíns-leysi.