Lesbók Morgunblaðsins - 14.09.1975, Blaðsíða 13

Kjarvalsstaðadeilan hefur haft það i för með
sér, sem nokkurnveginn var hægt að sjá fyrir:
Þar hefur listræn lægð legið eins og mara á
staðnum, engin meiri háttar sýning hefur verið
haldin þar, en byrjendur i myndlist hafa gert
húsið að sinu höfuðvígi. Margir unnendur
myndlistar hefðu kosið þessu dýra sýningar-
húsnæði annað hlutskipti og lifa í voninni um,
að Kjarvalsstaðir eigi eftir að verða menningar-
stofnun á sama hátt og Norræna húsið hefur
ótvírætt verið.
Enginn byrjandi virðist kunna svo litið, að
hann eigi ekki vist að selja eitthvað af pródúkt-
inu sínu og sumum þeirra finnst alveg sjálfsagt
að haga verðlagningu samkvæmt þvi sem gildir
meðal listamanna, sem hafa ræktað sinn garð i
áratugi. Óhætt er að slá þvi föstu, að ótrúlegur
áhugi ríkir á myndlist hér á landi og það er út af
fyrir sig fagnaðarefni. Það heimili er varla til nú
orðið — að minnsta kosti ekki meðal yngri
hlúta þjóðarinnar — að þar séu ekki eitt eða
fleiri málverk. Flestir virðast hafa uppgötvað að
heimili án myndlistar er æði sálarlaust og
skiptir í því sambandi litlu máli þótt mublurnar
séu bæði fínar og dýrar.
Þessi almenni og lofsverði áhugi hefur þó því
miður ekki orðið til þessað kenna fólki almennt
að gera listrænar kröfur, þegar valin eru verk til
að prýða heimilin og gefa þeim sál. Hinn
almenni smekkur hljóðar uppá landslag og
aftur landslag. Það virðist nánast aukaatriði,
hvort viðangsefnið er tekið listrænum tökum;
ef þar er fjall, sem einhver getur þekkt, þá er
það gott. í þessu sambandi kemur mér í hug
aldeilis makalaus grein úr einu dagblaðanna
síðastliðið vor. Þar bar á góma deiluna um,
hvort tilteknum málara skyldi leyft að sýna að
Kjarvalsstöðum. Greinarhöfundur sagði eitt-
hvað á þessa leið: N.N. málar íslenzkt landslag.
Ef einhverjum fellur ekki við myndir N.N., þá er
sá hinn sami á móti tslenzku landslagi og þá er
hann á móti íslandi.
Svona er hægt að afgreiða hlutina einfald-
lega og með pottþéttum rökum. Ég skal játa, að
ég las þetta að minnsta kosti tvisvar áður en ég
trúði að rétt væri skilið. En á hinn bóginn er
mér fullkomlega Ijóst, að þessi stórmerkilega
afstaða á sér formælendur fíeiri en ýmsir menn-
ingarvitar vilja viðurkenna. Boðskapurinn er
með öðrum órðum þessi: Gakktu út og málaðu
landslag í fermetravís og það mun renna út eins
og heitar lummur. En gættu vel að einu: Það
verður að vera löggilt landslag. Framar öllu
öðru á það að vera frá Þingvöllum, en útsýni úr
HIN EINA
HREINA
STOFULIST
Þjórsárdal eða frá Húsafelli dugar líka. Komi
hraun við sögu, þykir til bóta að stæla Kjarval
eins og færnin leyfir. Helzt á maður að koma
sér fyrir I sömu sporum og Ásgrímur og Kjarval
og reyna að mála eins. Þá verður útkoman
löggilt landslag, sem gengur yfir hvaða sóffa-
setti sem er og gildir einu hvernig myndin er að
öðru leyti.
Málari sem heldur sig við þessa þjóðlegu
formúlu á það víst að til hans verður leitað,
þegar einhver fimmtugur eða sextugur á að fá
skilirí í afmælisgjöf. Slíkum mönnum gefur
maður löggilt landslag og annað ekki. Ekki alls
fyrir löngu var um það rætt t ættingja- og
vinahópi að gefa tilvonandi afmælisbarni mál-
verk. Einhver stakk uppá þvt, að skemmtilegt
væri að gefa honum portret af eiginkonunni. Þá
leit upp ein stórhneyksluð frú og sagði: „Já, en
andlitsmyndir hengir maður ekki upp inni I
stofu."
Þarmeð var það mál afgreitt. Manninum var
síðan gefið löggilt landslag, sem leit út eins og
léleg kópía á Ásgrtmi og allir voru ánægðir.
Viðhorf af þessu tagi hafa fætt af sér hugtakið
„stofulist", sem táknar eitthvað sætt og snöt-
urt, sem fer vel við gluggatjöldin — og vekur
alls ekki til umhugsunar.
í þeirri veru er gagnlegt að minnast þess, að
höfuðsnillingar myndlistarinnar í fortíð og sam-
tíð hafa yfirleitt ekki verið landslagsmálarar.
Dali notar landslag aðeins sem baksvið.
Picasso málaði yfirhöfuð alls ekki landslag og
Bacon ekki heldur, svo nefndir séu þrír stór-
meistarar þessarar aldar. Umfram allt hefur
maðurinn sjálfur verið góðum myndlistarmönn-
um yrkisefni. Flest málverka Rembrandts eru
til dæmis portret. En hugsa sér, ef svo ólíklega
vildi nú til, að fimmtugur miðlungs íslendingur
fengi í afmælisgjöf portret eftir Rembrandt.
Hann yrði að hafa það úti t bilskúr — þvt
andlitsmyndir hengir maður ekki upp inni I
stofu.
Gísli Sigurðsson.
Krossgáta
Lesbókar
o °
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu°krossgátu
.L ■ 6TÓÐ UNM' <&* * HL- EKK
£ K A T A R T \J I Ð H- k
9 o L A #? iai £ 1 f> w. Mir* V A L
ofi,™ £> A L ILTÓM M 4 C A
W rfi if pR(Er« n UR Is L- F
Km **> KTor 5 9 R í> flwL*' ARHIit V. fí 5 S 3 6 <A ú R ttVL*- DVR IÐ F
VEÐ- UP- K A A K Wtt R o KiWD IH •• A K IfuWDIl s 1 3> K R
VflCC,- AM ■R U 4 Cl R N Xffuic |t*N L o r A N MÁLM UR E \ S
foe.- iFGv A F ö T U R S T R A iixmu L N tftLL Ufi
5V0Ö uH. F A L s A R WATuR AL T i iLttCfl ítone R u D D 1
A 5 fN£*- —ClQ- A R L AfKV-l iEli- )iMr U N 4 A R IN&I 1 Í)
T e H N A' f> A R U Kl- DFflA R 1 F N L
m 1 uu f€ÐR X e l £> víST / VAFA > \ fElTfl U N ■N A HÐ
PREP- 3 A N \ R E K M A irfWAH ímitK ; N N A R
6ELT- IÓ b L 1 n DftCL- Lf(i.0 A' F A- N a A R 'y 4 R A'
LoCtt It> T A' \ £) ELX>- •)XIEÐ A R \ N M FltKI ító£> M \ f> N
1 u ! l/n yj <p u ('. ÍLL KT- 'ÓKKfl ÍEC-T- l£> t?HR- eiN- 1 NOl -T. I J 73
1
pes r FUUQ
VILLI - ImCNM áma
fÆl W ||| KoMflN
$*ý
i®11 PIJKT- UR/NN niF- J
M i * fAflHNC- nrfh HE*rs- NflfN (xOD f? Kiffí
rtlN N kr«ftP- l€> KN/SP- u R ÞREP
EkK i Tfluw btta- e-itiKft SPoR. &
þv)| ReiÐue BSlTf- lXR. R'fSF- !=!-«> t
ÍTflúT- Rfl. ÍKERPrl Kzók- RR HiJ.
6^ LVKT PÁfí lf>
H&Ð ME£> ToUH
ÚI2.- ^iít L'IK- RHDI pý/?(f> Tb'NH
9\C71 1 L- L L/Vfl 'A -roeit* e
MflN- UOUR. Spa’A- Kfi. i ‘
i>FN 5lA
l£iF'
au.s> • (PioÐsl Ifl. •