Lesbók Morgunblaðsins - 06.03.1977, Blaðsíða 4

FJÓRÐI tugur þessarar aldar
mun verða mörgum þeim minn-
isstæður, sem þá voru komnir til
fullorðinsára; einkum vegna
hins mikla atvinnuleysis, sem
hér rfkti. Til þess að forða við
algerri upplausn og jafnvel
hungursneyð fjölda manna
fundu rfki og bær upp á þvf að
efna til atvinnubótavinnu, sem
svo var nefnd. Þetta var skipti-
vinna: fjölskyldufeður, þriggja
barna eða fleiri, fengu einnar
eða tveggja vikna vinnu á mán-
uði; aðrir fengu minna, og ein-
hleypingar eina viku á fimm eða
sjö vikna fresti. Þetta dugði að
sjálfsögðu ekki langt, en menn
gátu þó dregið fram lífið á því.
Unnið var við ýmislegar fram-
kvæmdir. Má nefna gatnagerð,
skurðgröft og holræsalagnir.
Eittverkið á vegum rfkisins var
skurðgröftur austur á Árnes-
sýslu. Það var milli Selfoss og
Eyrarbakka. Stað þeim hafði
verið gefið nafnið Sfberfa. Ekki
veit ég hver tók upp á þvf, en
ástæðan hefur eflaust verið sú,
að vinnuflokkarnir þarna voru
ákaflega einangraðir, lffið fá-
breytt, húsakynni léleg og svo
allur aðbúnaður.
Eg fékk nú kort upp á hálfs
mánaða vinnu þarna snemma
árs 1938. Sá háttur var hafður á
atvinnubótavinnu utan bæjar,
að menn fengu hálfan mánuð f
senn. Það var til þess að spara
flutninga.
Þegar mér bauðst þetta stóð hálfilla á
fyrir mér. Konan lá f sjúkrahúsi með
blóðeitrun og 40 stiga hita. Þðtti óvfst, að
nokkuð yrði við það ráðið. (Þá var
penisillfnið ekki komið til sögunnar).
Eitt barn áttum við og urðum við að
koma þvf fyrir hjá venzlafólki. Eg sjáif-
ur var með háisbólgu og nærri 39 stiga
hita. En ég gat ekki sleppt vinnunni. Það
gat orðið til þess, að ég fengi ekki at-
vinnubótavinnu aftur um veturinn.
Mjög var sótt að þeim sem réðu vinn-
unni, og margir vinnufúsir menn reiðu-
búnir að fara f stað þeirra, er forfölluð-
ust.
Eg reif mig þvf upp, fór til læknis og
fékk hjá honum meðul. Tfminn var
naumur ég átti að fara eftir tvo daga.
Læknirinn sagði mér að liggja úr mér
hitann og fara vel með mig fyrst um sinn
á eftir. Ekkert minntist ég á austurferð-
ina við hann. En ég sótti meðulin og var
svo við rúmið tvo næstu dagana. Þá var
hitinn dottinn niður f 38 stig.
Það átti að fara austur á laugardag. Eg
bjó mig til ferðar eins og ekkert hefði f
skorizt. Hugsaði ég með mér, að ég gæti
hvflt mig á sunnudaginn fyrir austan og
yrði ég orðinn góður á mánudagsmorg-
uninn, þegar vinna hæfist. Þetta gekk
eftir. Að vfsu var ég slakur fyrstu dag-
ana, en það rjátlaðist af mér smám sam-
an.
Austur fórum við á tveimur vörubfl-
um með farþegaskýlum, en farangurinn
á þriðja bflnum. Allir urðu að hafa með
sér viðlegubúnað og var þetta nokkur
farangur þvf, að við vorum 20 eða 30
manns. En vinnuflokkurinn, sem var
fyrir austan, átti svo að fara með bflun-
um f bæinn. Var skipt svona hálfsmánað-
arlega, eins og áður sagði. Okkur gekk
ferðin greiðlega þvf færð var góð á heið-
inni. Þeir voru svo ferðbúnir fyrir aust-
an, þegar við komum þangað.
Þar höfðu verið reistir skúrar yfir
vinnuflokkana. Verkamenn höfðu stór-
an sal fyrir sig. Voru þar tveggja hæða
kojur með veggjum, langborð f miðju og
©
f..
Jóhannes Jönsson
Atvinnu-
bötavinna
TFIöanum
ariö
Um þessar mundir voru þeir
áhugasömustu I pólitfkinni annað-
hvort nasistar eða kommúnistar
og bðBar fylkingarnar sfna fulltrúa
vi8 skurSgröftinn austur f Flóa.
Stundum ur8u svo harBvftugar
deilur milli þessara fylkinga, a8 lá
vi8 handalögmálum.
bekkir beggja vegna við. En afþiljað var
fyrir verkstjóra og matseljur. Eldhús
var einnig afþiljað. Salerni voru hins
vegar úti. Kom það sér oft illa, einkum á
nóttum, þegar eitthvað var að veðri.
Þegar búið var að taka af bflunum bar
hver sitt dót inn f skála og valdi sér koju.
Gekk það árekstralftið; reyndust þeir
nokkurn veginn jafnmargir, sem vildu
efri og neðri koju. Þarna voru saman
komnir menn úr ýmsum stéttum. Það
voru verzlunarmenn, rithöfundar, iðnað-
armenn, ljóðskáld og venjulegir verka-
menn. Ailir stjórnmálaflokkar munu
hafa átt þarna fulltrúa. Mest bar þó á
nokkrum ungum mönnum úr nasista- og
kommúnistaflokknum. Varð oft hátt á
milli þeirra; héldu hverjir fram sfnum
læriföður og sinni kenningu. Fullorðinn
maður, sem þarna var, hafði afskaplega
gaman af þvf að eggja strákana. Studdi
hann þá svo á vfxl eftir þvf, hversu
leikurinn stóð. Oft varð af þessu hin
mesta háreysti og stundum lá við handa-
lögmálum.
Eitt kvöldið, þegar allt ætlaði um koll
að keyra og gamli maðurinn eggjaði
strákana fast, kom einn verkstjórinn
inn. Fór hann með allmergjaða vfsu, og
beindi henní til gamla mannsins. Ekki
lærði ég vfsuna, En hún var einhvern
veginn á þá leið, að sá, sem efldi úlfúð
meðal manna skyldu alls staðar burt-
rækur og sál hans kveijast f eilffum eidi.
Gamli maðurinn steinþagnaði við þetta
og brá litum. Sfðan gekk hann að rúmi
sfnu og sneri sér til veggjar. Ekki mælti
hann orð um kvöldið, og ekki um daginn
eftir. En þá um kvöldið, er við vorum á
leið heim f mat, mælti hann, meir við
sjálfan sig en hina: ég skil ekkert f
manninum að láta þetta út úr sér. Þetta
gæti orðið að áhrfnsorðum. Verkstjórinn
■ ............................