Lesbók Morgunblaðsins - 11.09.1977, Qupperneq 8

Þingeyrarkirkja í Húnaþingi.
Aldarafmœli
Þingeyrakirkju
THúnaþingi
ar, af þeim sökum lengur yfir en
skyldi og varö einnig kostnaöar-
samari.
Var hið erlenda efni ýmist sótt
til Borðeyrar, svo sem þakskif-
urnar, en kalkiö var flutl á átl-
æringi, í tveim feröum utan frá
Hólanesi þ.e. Ilöfðakaupstað.
Lögðu margir sóknarmenn fram
vinnu við efnisflutning og kost-
uðu að mestu grunnmúrinn.
Þjóðhátíðarárið 1874, var
kirkjubyggingin það vel á veg
komin, að þjóðhátíð Húnvetninga
var haldin i kirkjunni, að vísu
öfullgerðri, en þá höföu veggir
hennar verið að mestu hlaðnir.
Má geta þess að hátíðin hófst með
þvi, að hleypt var 12 skotum úr
fallstykki, er lengi var til á Þing-
eyrum.
Kirkjubyggingin varð allkostn-
aðarsöm, eins og áður er getið og
varð byggingarkostnaðurinn kr.
16 þús. I sjóði átti kirkjan kr. 6
þús., en sjálfur lagði Ásgeir Ein-
arsson fram kr. 10. þús. Og eru
þetta eigi litlar upphæðir, ef mið-
að er við núverandi verðgildi.
Asgeir Einarsson var Stranda-
maður að ætt og uppruna, sonur
Einars Jónssonar, dannebrogs-
manns i Kollafjarðarnesi, er þótti
á langri ævi fyrir öðrum bændum
þar um slöðir. A efri árum hans
eftir sr. Arna Sigurösson
Um þessar mundir eru rétt
hundrað ár, siðan Þingeyrakirkja
i Húnaþingi var vígð. Vígsluat-
höfnin, sem mun hafa vorið í senn
virðuleg og fjölmenn, fór fram 9.
september 1877, þá um haustiö
15. s.d.e. trinitatis. Sr. Eiríkur
Briem, prófastur Húnvetninga, er
sat i Steinnesi, framkvæmdi vigsl-
una. Hélt hann eftirminniléga
vígsluræðu og lagði út af orðum
spámannsins Haggai 2. kap. 9,v.
þar sem segir: „Dýrð þessa hins
síðara hússins skal meiri vera, en
hins fyrra var, og á þessum stað
vil eg friö gefa, segir Drottinn
allsherjar." Eftir ræðu hans tal-
aði eigandi Þingeyra og aðal-
hvatamaður að byggingu kirkj-
unnar Ásgeir Einarsson, böndi og
alþ.m. á Þingeyrum. I formála
sínum á lýsingu kirkjunnar segir
hann: „Þegar eg kom að Þingeyr-
um árið 1890, var þar torfkirkja,
er farin var töluvert aö hrörna.
Þegar það nú þannig lá fyrir, að
hún þyrfti að endurbyggjast áður
en langt unt liði, þá langaði mig til
að gjöra kirkjuna svo vandaða og
prýðilega, sem eg átti kost á, til
þess að hún scm best gæti sam-
svarað hinu háleita augnamiði.“
— Áður hafði veriö allvegieg
timburkirkja á Þingeyrum, reist
af Lárusi Gottrup árið 1695 — Og
hann Iýkur formála sínum með
þessum orðum: „Þá þættist eg þö
hafa varið vel ef Drottinn — sem
eg vona — leggur blessun sfna til
þess, að kirkjubygging þessi verði
til. að efla lotningu fyrir honum
og ef hún gæti orðiö hvöt fyrir
aöra, til þess að gjöra hús, sem
Guði eru helguö, svo vönduö, sem
kostur er á.“
Þessum stórhuga búhöldi og
kirkjubönda á Þingeyrum varð að
ósk sinni. Kirkjan reis af grunni
eftir 13 ára þrotlaust starf við
hina erfiöustu aðstæður og er enn
i dag éitt af fegurstu og tiikomu-
mestu Guðshúsum þessa lands.
Ilafði hann þegar í upphafi
ákveðið, að kirkjan yrði byggð úr
íslensku grjóti, þött á þvi væru
allmiklir erfiðleikar, þar sem
hentugt grjöt var eigi að fá í land-
areigninni eða nokkurs staðar i
nánd. Engu að síður er hafist
handa vcturinn 1864—1865, að
draga grjót á sleðum til bygging-
arinnar og var það sótt yfir llópið,
á ís vestur í svo kölluð Ásbjarnar-
nesbjörg, sem er frek vika til sjáv-
ar og var því síðan ekið á kerrum,
er uxar drógu 8 km veg. Höfðu
uxarnir verið skaflajárnaðii- í því
skyni. Var kirkjunni valinn staö-
ur á hæð í ailmikilli fjarlægð frá
gamla kirkjustæðinu i norðvestur
frá bænuni og má sjá kirkjuna
víða úr 7 hreppum sýslunnar.
Þeir, er unnu að kirkjubygging-
unni voru allir valinkunnir iðnað-
armenn, er fengist höfðu við
margar merkar b.vggingar á þeirri
tíð.
Yfirsmiður yfir steinbygging-
unni var Sverrir Runólfsson,
steinhöggvari, en að grindinni
vann Halldór Friðriksson, yfir-
smiður. Þakskifurnar lagói
Guðmundur Jónsson, trésm. í
Reykjavík. Við kirkjuna að innan
unnu Þorgrimur Austmann frá
Gilsárteigi i Breiðdal í Múlasýslu,
en hann hafði unniö við smíðar
um mörg ár í K.höfn. svo og Frið-
rik Pétursson, trésmiður en hann
málaði kirkjuna aö innan. Hann
var faðir sr. Friðriks Friðriksson-
ar, æskulýðsleiðtogans mikla.
Eins og áður er sagt var allmikl-
um erfiöleikum bundið, aö viða að
efni til kirkjubyggingarinnar.
Einkum var erfitt, að afla efnis
erlendis frá, vegna erfiðra sam-
gangna og stóð bygging kirkjunn-
og eftir lát hans árið 1845, bjó
Ásgeir á Kollafjarðarnesi um 20
ára skeið. Kom hann mjög við
sögu félags- og menningarmála á
þessum árum, var lengi þingmað-
ur Strandamanna og sat Þjóð-
fundinn 1851, af þeirra hálfu.
Hann var mikill stuðningsmaður
Jóns Sigurðssonar innan þings og
utan! Síðar fluttist hann að Ás-
bjarnarnesi og að Þingeyrum vor-
ið 1860 eftir lát Runólfs Magnúsar
Ólsens, alþm. og klausturhaldara,
er þar haföi búið um 10 ára skeið,
en hann og Ásgeir voru svilar.
Ásgeiri Einarssyni er þannig lýst,
að hann hafi veriö' stórbrotinn
framkvæmdamaöur, búhöldur
mikill og auösæll, sem faðir hans.
Hann var 1. þingm. Húnvetninga
á árunum 1875—1879 og lét mjög
að sér kveða á Alþingi. Kona hans
var Guðlaug dóttir Jóns kammer-
ráðs á Melum í Hrútafirði. Ásgeir
lést á Þingeyrum 15. nóv. 1885 og
kona hans Guölaug rúmu ári síð-
ar.
Eignuðust þau einn son, Jón er
tók við búi föður síns á Þingeyr-
um.
Fyrst er getið byggðar á Þing-
eyrum upp úr 1100, er Þorkell
trandill byggði þar bæ. Um líkt
leyti var kirkja reist og segir frá
því í Jöns sögu helga. Um það
leyti gengu mikil harðindi yfir
Norðurland og geröu þá Húnvetn-
ingar áheit, að áeggjan Jóns
biskups Ögmundarsonar á Hólum,
að reisa kirkju á staðnum, ef til
betra brygði. Jón biskup varð
helgur niaður og þóttu kraftaverk
gerast fyrir bænir hans. Ilét Jón
biskup til árs með samþykki
bænda. Fór biskup úr skikkju
sinni og markaði sjálfur grund-
völl undir kirkjuna. Við bænir
biskups breyttist skyndilega til
hins betra, svo að sauðgrös þutu
upp og í sömu viku hafði fénaður
allur nægilegt fóður. Með þessum
atburði var grundvöllur lagður að
hinni miklu trúar- og menningar-
stöð, er Þingeyrar urðu síðar. Var
kirkjan helguð hinum heilaga
Nikulási. Svo er um aðrar kirkjur
í Þingeyraklausturprestakalli.
(!)
Altarið og hin fagra altarisbrík.