Lesbók Morgunblaðsins - 21.05.1978, Síða 14

Krónan
Hverfum hálfa öld aftur í tímann — til loka
Þriðja tugarins, revíuáranna; áratugarins sem
englendingar kölluöu »the happy twenties«.
Venjulegur amerískur Ford eða Chevrolet
kostaði pá svo sem fjögur púsund og fimm
hundruð krónur. Dýrustu amerískir fólksbílar,
sem hér voru auglýstir, kostuðu hins vegar
um tólf Þúsund (Pontiac t.d.). Áskrift að blaði
kostaði eina til tvær krónur. Og verkamanna-
kaup mun hafa verið um króna á tímann en
misjafnt eftir landshlutum og sums staðar
lægra. Þessar tölur má heimfæra til dagsins
í dag með Þeim viðauka að bætt sé við Þrem
núllum. Þúsund krónur nú jafngilda með
öðrum orðum einni krónu Þá. Og milljónin nú
gildir sama sem Þúsundið Þá. Sé blöðum fflett
frá Þessum árum kemur á daginn að fólk
kvartaði um verðhækkanir rétt eins og nú.
Ekki var verðbólgan þó meiri en svo að næsta
áratuginn — fram til heimsstyrjaldarinnar
síðari — mun hún hafa numiö ámóta mörgum
prósentum og hún nemur nú ár hvert. Þá Þótti
mikið í munni að eiga fé á vöxtum. Og
unglíngum var rækilega innrætt heilræðið:
græddur er geymdur eyrir. Innlánsvextir
munu Þó vart hafa verið hærri en tvö til Þrjú
prósent á ári.
Sem sagt, fellum Þrjú núll aftan af krónunni
og okkur hefur borið aftur til ársins 1928, en
— eftir á aö hyggja — Því aöeins aö slíkt væri
gert á Þessu andartaki, straxl Tíu krónur yröu
Þá að einum eyri, aö sjö krónum að ári en aö
fjórum krónum ef Þetta væri ekki framkvæmt
fyrr en eftir tvö ár. Því verðbólgan verður ekki
stöðvuð í bráð; ekki fyrr en raunverulegar
orsakir hennar verða upprættar, stærsti sigur
í sjónmáli er aö prykkja henni niöur á pað stig
sem hún var t.d. á viöreisnarárunum. Ekki er
heldur pörf að minna á hvenær hún fór af
stað, pað er að segja með stríðinu, bretavinn-
unni, hækkandi verði á innfluttum vörum jafnt
sem útflutningsafurðum íslendinga sem síðan
sprengdi upp allt kaupgjald í landinu. Þeir,
sem Þá héldu um stjórnvölinn, vildu spyrna
við fæti; gerðardómslögin sáu dagsins Ijós. En
Þau voru brotin á bak aftur og flóðinu veitt
fram. Síðan hefur verðbólgusagan endurtekið
sig, ár eftir ár, með sömu varnaöarorðum,
sömu vígorðum, sama úrræðaleysi og sömu
afleiðingum. Sífellt eru einhverjir að setja upp
spekingssvip látast vera að grafast fyrir
orsakirnar. En meir en lítið glámskyggn má
sá vera sem sér ekki að orsakir verðbólgunn-
ar eru hvorki ósjálfráðar né efnahagslegar
heldur pólitískar.
Nú var ekki ætlunin að bæta hér viö
ófrumlegt verðbólgupras sem orðiö er ærið
heldur að minnast okkar gömlu góðu
rómantísku krónu sem upphaflega skyldi
jafngilda Þyngd sinni í góömálmi en kvaö nú
slegin úr áli og jafngildir líkast til ekki meira
en Þyngd sinni í Þeim metal. Börnin, sem
keyptu einseyrisstykki fyrir fjörutíu árum og
nú standa á fimmtugu, lúta ekki svo lágt aö
tína hana upp af götu sinni.
Um 1950 haföi verðbólgan geisað í áratug
og aukiö núlli aftan við krónuna. Þeir, sem nú
hyggjast hundraöfalda verðgildi hennar munu
Því ekki færa okkur aftur til »the happy
twenties«, ekki einu sinni aftur til árs
geröardómslaganna frægu heldur til áranna
milli 1950 og ‘60 pegar einseyringurinn og
tveggjeyringurinn voru felldir niður í almenn-
um viðskiptum en fimmeyringurinn varð
smæsta myntin. Skiljanlegt er Það. Framá-
menn okkar í peningamálum eru engir
flysjungar og ekki vanir að rasa um ráð fram.
Langt er oröið síðan fyrst var stungið upp á
núllaútstrikunum og man ég ekki hver varð
fyrstur til pess. En þegar pingmaður flutti
tillögu Þessa efnis fyrir ekki mörgum árum
mínnir mig að seölabankastjórinn benti á —
aðspuröur um álit sitt á tillögunni, aö
hundraðföldun krónunnar og endurvakning
eyrisins fækkaði ekki núllunum í bókhaldinu;
Það hlyti tillöguflytjandi að gera sér Ijóst.
Mín tillaga er hvorki frumleg né heldur er
ég fyrstur til að bera hana fram á prenti —
hún hefur meöal annars sést í lesendadálkum
dagblaðanna og kannski víöar — en hún er
sú að verðgildi krónunnar verði ekki hundrað-
faldaö heldur Þúsundfaldað og núllum
hagrætt sem Því svarar. Setjum svo að Þetta
gerist eftir hálft annað ár: eyririnn mun þá
jafngilda fimm til sex krónum nú. Og hvað
höfum við með smærri peníng að gera, hvað
kostar minna en fimm krónur í dag?
Erlendur Jónsson.
Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
'rí' ,V juc.- ■ PliR- |W« ■rí-íit t KC\- LÍCfi bfnm H P $AC*l iL fÁ
'*/> T A R A F L fe £> VdK IR fc> s A R
Vf ’A 5 A >. < O L a A Ueirn im'r* $ k" R A
4 M T- '■p W& M y K U R f’JEB TKB u UBál SílTU s A R 5
V'/M íuct* L I M £*£?■!>. 'RTT I R R A N FilKat TpKU y A
H- R y N T A iir l.« N 'A L A $ T Hbrc R
ÍTfilai E R R L A u V A Vf RH B«E- p/?<; i t /V 4 l L CoTT fOl I
KVEfJ Pír- L Æ f> A \u<- £ k brn f TÓ*- Boat A Á I 4 Kf Ttfí fSFAt »« A K A
íve (** !<«-»« I k KftK/l Pf>r- •| E R T A / A R N A ft
"iJcD U R k fiour v> O A U M l FHCL K JAH- A R ) tes r T
R 'ö L/Jm iu n vflAB H 'A R T D d A 5ic- Ot>l A T T I o*"
V' Á T A R MflPK A IÞIVÍ R u L L A ■ vA
'A B Æ T í R y H- A L IÐ E Æ) L A
m 8 L A S> I 'D M A R <k A Sfflí u P K: 'A
L A T R A A"' b L A R T R E X K