Lesbók Morgunblaðsins - 07.01.1979, Blaðsíða 6

• • •
um íyrirmyndanir
„Fjallkonan fríð“ er sú fyrirmyndan, sem í nútíma okkar er Þekktust og efskuðust.
Hún er fyrirmyndan landsins og móðurmálsins. — Þessi fyrirmyndan á upphaf sitt hjá
Eggert Ólafssyni, sem árið 1766 lét prenta meðfylgjandi mynd með sorgarkvæði sínu
um Friðrik fimmta „Friöriksdrápu“. Eins og sést lætur Eggert fylgja meö rækilegar
skýringar á öllum fyrirmyndununum í mynd sinni. — Mynd pessi er varöveitt á
Þjóðminjasafni. Ljósmynd: Gísli Gestsson.
sem voru Ganges, Eufrates, Tigres og
Nilus. Og þó aö þessi fjögur fljót hafi í
þann tíma komiö af einum straumi, þá
eru þaug þó síöan svo mjög aöskilin
hvört frá ööru af syndaflóðinu, að þeirra
uppsprettubrunnar, af hvörjum þaug
fljóta, eru nú mörg hundruö mílur hvört
frá öörum, og öll jöröin hefur svo slétt
verið eydd meö syndaflóðinu, aö menn
hafa ekki eftir þaö kunnaö lengi aö
finna Paradís. Þar fyrir er þaö ónauð-
synlegt aö disputera hér um meö
mörgum orðum.
Nokkrir læröir menn halda, aö
Paradís hafi veriö fyrir syndaflóöiö rétt í
þeim staö, hvar Gyðingaland hefur legiö
eftir þaö, og að þaö forboöna tré, sm
gaf skilning á vondu og góöu hafi staöiö
á fjallinu Kalvaría, hvar Herrann Kristur
var krossfestur. Aö svo sem Adam og
Eva höföu brotiö Guös boöorö í þeim
staö, svo hafi einnig Herrann Kristur
gjört þaö fullnægju og betalaö fyrir allar
veraldarinnar syndir.
Sú fyrsta Paradís var hér niöri á
jöröunni, og hún var svo sem nú var
sagt, meö öllu eyöilögð af syndaflóöinu.
En sú önnur Paradís er hjá Guöi, eöa á
himnum, svo sem Páll polstuli ávísar 2.
Cor. 12.“
Menn sjá hér, aö landafræöi þessa
kafla er öll hin fornfálegasta, og enginn
mundi standa sig á prófi með þessar
upplýsingar á milli handanna. En
varðandi andlega merkingu fortíöarinn-
ar eru ýmis atriöi merkileg. Fyrst vil ég
nefna þýöingu nafnanna Paradís og
Eden, síöan legu borgarinnar Jerúsal-
em mitt ' í Paradís, þá staö hins
forboðna trés á Kalvaríu-fjalli í Jerúsal-
em og í fjóröa lagi samanburöinn á
©
hinni jarðnesku Paradís og hinni
himnesku Paradís. Allt voru þetta
mikilsverö yrkisefni skálda, aö fornu og
nýju.
Eitt af fljótunum, sem rann um
Paradís, var fljótið Nilus. Um þaö segir
svo í „Reisubók“.
„Hjá þessu fljóti finna menn og þann
fugl Pellicanum, og þann stóra, hræöi-
lega orm, Krókodilum, og fleiri önnur
hræöileg dýr. í hebresku kallast þetta
fljót Gihon, þaö er þaö vatn, sem meö
makt fram brýst, og hleypur upp, svo
sem Johannes Averianus útvísar.
Krokodilus er eitt stórt og hræöilegt
dýr, og einn skaölegur ormur, sem
menn finna í Egyptalandi hjá Nilo og í
India hjá Ganges. Hann kemur af einu
eggi, sem ei er svo stórt sem hann, og
hann vex svo hann veröur 18 eöa 20
álna langur og stór. Húöin á þessum
ormi er svo hörö af þeirri skrápskel eöa
hreistri, sem þar er yfir, aö menn ei
kunna aö skjóta hann í gegn meö neinu
lóöi. Og þessi hræöilegi ormur hefur
fjóra fætur og langan hala, og lifir meir í
vatni en á landi. Hann upþsvelgir bæöi
menn og önnur dýr, nær þaug nálgjast
hann. Nær hann sér einhvörn mann, þá
fellir hann tár af sínum augum eins og
hann gráti, en komi nokkur maöur svo
nærri hönum, aö hann kunni aö grípa
hann, þá svelgir hann hann strax. Þar af
er kominn sá málsháttur, nær einhvör
grætur af fölsku hjarta, aö hann gráti
korkodilitárum.
En þar er eitt lítiö dýr, sem kallast
lohevmon eöa náttkrýbir eða nætur-
læöa, og er einn hræöilegur ormur
krokodili. Þar fyrir fer lohevmon og
Framhald á hls. 15
Bragi Ásgeirsson
A SANKTI
UHROS BAR
Eitt er þaö til í Helsingfors, sem
hérlendum er meö öllu fyrirmunaö aö
njóta, en þaö er aö geta hvenær sem
er dags gengið beint inn af götunni á
vinalega og snyrtilega veitingastaði og
notiö lífsins um stund. Pantaö þaö,
sem hugurinn og bragölaukarnir
girnast, notiö góörar og lipurlegrar
þjónustu í óþvinguöu andrúmslofti.
Á slíkum stööum líöur fólki vel, og
þar hittir maöur fyrir fólk meö hin
ólíkustu áhugamál, en þó venja
ákveönar stéttir vafalaust meira
komur sínar á suma staði en aöra —
eins og gengur.
Undirritaöur vandi komur sínar ekki
á neina sérstaka „pöbba“ lengi vel,
meðan á dvöl hans stóö í Helsingfors
þaö réöst af því hvar hann var staddur
í borginni hverju sinni, hvar hann
leitaöi sér hressingar. Þaö réöst svo
líka af sjálfu sér, aö þar sem hann átti
iöulega leiö um Safngötu, (Museikatu)
á leiö heim aö kvöldi dags, aö hann
fór aö venja komur sínar á St. Uhros
Pub, — Ölstofan er vel staösett í
nágrenni miðborgarinnar og þó dálítiö
afsíðis. Er allt í senn í nágrenni viö
Þinghúsiö, Finnlandia-húsið, Lista-
höllina og Þjóöminjasafniö, en af því
mun gatan draga nafn. Þá er mikið um
vinnustofur listamanna í nágrenninu
m.a. stofnun Lallukka, sem síöar segir
nánar frá í annarri grein.
Þaö er, meö hliösjón af staösetning-
unni, eölilega blandaöur söfnuöur, er
venur komur sínar á St. Uhros Pub.
Þekktir listamenn sjást þar mikið svo
og listnemar, sem gjarnan vilja
kynnast og blanda geöi viö þá
viöurkenndu, leita hollráöa þeirra.
Menn eru hér annaö hvort aö gera sér
dagamun eöa einfaldlega aö seöja
hungur sitt í upplífgandi umhverfi.
Matur sem er vel fram reiddur svo og
allt annaö sem -falt er telst á mjög
viöráöanlegu veröi og svo nægir aö
vera hreinlega klæddur og haga sér
vel, — þaö eru einu inntökuskilyröin.
Séu menn einmana og skapiö ekki í
lagi, er tilvaliö að skreppa á slíkan
staö og einnig ef menn eru lúnir eftir
miklar göngur um borgina. Þaö er
auöséð, aö þannig er þessu farið meö
flesta, er þangaö leggja leiö sína aö
degi til — fæstir standa lengi viö, en
menn eru yfirleitt ekki heldur aö flýta
sér tiltakanlega mikiö. Þetta er
afslöppun og hvíld frá amstri dægr-
anna og hér er fólk ekki stressaö, því
aö áberandi er, aö því líöur vel og
kemur enda gagngert til aö láta sér
líða vel. Sjaldnast veröur maöur var
viö ölvun og þá helst, er líöa tekur á
kvöldiö, því aö þá eru fastagestirnir
komnir eöa einfaldlega fólk, sem er aö
gera sér dagamun, en aldrei varö ég
var við mikla og óviöurkvæmilega
ölvun — slíkt telst vísast til helgi-
spjalla. — Menn eru ekki aö hugsa um
að kaupa sem mest áfengismagn fyrir
sem minnstan skilding, heldur neytir
fólk þess, er því fellur best þá
stundina. Svo koma margir öllu
fremur til aö sýna sig, sjá aöra, hitta
kunningja og eignast nýja en aö
drekka og slíkum nægja örfáar
ölkollur. Stemningin getur á stundum
leitt hugann til írskra ölstofa, einkum
er menn taka lagiö, en finnsku
ölstofurnar eru stórum hreinlegri.
Þaö er engin sérstök manntegund,
er leggur leiö sína á slíka staöi, heldur
fólk úr öllum þjóöfélagsstéttum, og því
er þar ósjaldan litríkt mannlíf, sem
áhugavert er aö fylgjast meö og
mannbætandi aö blandast um stund.
— Finnar eru einstakt fólk.
Mér þótti vel viö hæfi í tilefni
nýbyrjaös árs aö birta nokkrar
augnabliksmyndir, er 'ég tók þar eina
kvöldstund og kynna þessa hliö á
finnskri afslöppun.
A efstu myndinni til vinstri sést hinn
nafnkenndi myndhöggvari Rito
Salonen, sem einkum er þekktur fyrir
glerskúlptúra sína. Ekki kann ég deili
á dömunni viö hliö hans, en trúlega
mun þaá vera listnemi. Til hægri
sjáum viö ritara finnska myndlistar-
sambandsins Veli Pekka Vahanen —
þessi ágæti vinur minn er þarna
skartklæddur, enda skauzt hann inn
gagngert til aö hitta mig og fá sér
ölkollu meö mér, áöur en hann færi aö
taka á móti opinberum erlendum
gestum finnska myndlistarsambands-
ins. Á myndinni fyrir miöju til vinstri
sitja nokkrir ábúöarmiklir listnemar.
— Hin lostfagra, Ijóshæröa hofróöa
heillaði greinarhöfund svo algjörlega
þetta kvöld, aö hann var farinn aö
hugleiöa aö setjast aö í Finnlandi. Sbr.
mynd til hægri. — Neöst til vinstri
sjáum viö nafnana Göran söngvara og
Göran málara. Göran Augustson
málari er meö nafnkenndustu mynd-
listarmönnum Finnlands — er fasta-
gestur á Uhros Pub og gengur meö
munnhörpu í rassvasanum, en Ijóö
Elmers Diktonius í jakkavösum. Allar
konur fálla fyrir honum — í einskærri
hrifningarvímu kasta þær sér til jarðar
og missa vatn er þær líta hann augum!
Á myndinni til hægri sjáum við hinn
nafntogaöa myndhöggvara Leo
Laukkanen í góöum félagsskap —
trúlega er hin unga kona, er gæti verið
nemi í myndhöggi, aö ræöa um
höggmyndalist og nýtur þess aö
spyrja meistaranna. Allir virtust
þekkja hinn nær blinda myndhöggv-
ara er var þarna sessunautur’minn —
og allir vildu vera honum Ijúfir og góöir