Lesbók Morgunblaðsins - 24.03.1979, Page 12

Um
fyrir
myndanir
eftir séra Kolbein
Þorleifsson
Nú biö ég lesendur mína aö slást í för
meö herra Oddi Skálholtsbiskupi til
hinnar heilögu grafar, og heyra hvaö hann
hefur að segja:
„Sú Heilaga gröf var fyrir utan borgina
Jerúsalem, ekki langt frá fjallinu Gol-
gatha, í aldingaröi Josephs af Arimathia.
Því þaö var siðvani hjá Gyðingunum, aö
þeir höföu almennilega sínar grafir í sínum
jurtagöröum (eöa lystigörðum) uppá þaö
þeir mætti minnast á sinn dauðligleika hjá
þeim liljugröfum og blómstrum, og öðrum
fögrum jarðarávexti. Svo sem Davíð segir
Psalm 103: Maðurinn er um sína lífdaga
svo sem gras. Hann blómgast svo sem
eitt blómstur á akri nær vindurinn blæs
þar á, svo er hann ekki lengur þar.
Þess vegna hafa Gyðingar og sérdeilis
kóngarnir látið grafa sig í sínum lystigörö-
um.
Svo hefur einninn sá heiðarlegi ráð-
herra, Joseph af Arimathia, látið höggva
sér eina gröf í einum hellusteini í sínum
lystigarði, uppá það, aö nær hann gengi
og spatzeraöi á meðal blómstranna, þá
mætti hann minnast á sinn dauöligleika.
Og í þessari gröf (hvör þá var enn í allan
máta ný) var Herrann Kristus grafinn, og
[f| 'M'.'t'M •.SöSi— tímwie •'l!
I V' m: v vS ywGm&ítrJw
i víwf*
‘ff ■ Sítj
1 ^
Esther biður fyrir þjóð sinni, Hún er
fyrirmyndan kirkjunnar. Kóngurinn íSusa
er fyrirmyndan almáttugs Guðs, sem býr í
Hávuhöll.
hórkalla, sem sjálfir gjörá slíka glæpi, sem
þeir eiga straffa á öörum. Item alla falska
dómara, til eilífs dauða og fordæmingar.
Þetta orö Susanna útleggst ein Rósa,
og það merkir svo sem áður er sagt
kristilega kirkju. Hún er sú Heilaga Rósa
(eða Rósína) um hvörja Salomon syngur í
sínu hjarta lofsöng. Cant. cap 2. segjandi:
Svo sem ein Rósa á meðal þyrna, svo er
mín allra kærasta á meðal dætranna. Og
þessi Súsanna er trúlofuð til ektapersónu
þeim Heilaga Jóachim, það er Guðs syni,
sem er upprisinn frá dauðum. Því
Joachim útleggst: Domini resurrectio:
Guðs Drottins upprisa.“
Frá sögunni um Súsönnu skulum við
taka lykkju á leiö okkar meö herra Oddi,
og bregöa okkur á söfuslóöir
Esthers-bókar. Þar er lika hægt að finna
einn rósagarð.
„Esther merkir svo mikið sem Alma, ein
frábær, siösöm og hæversk jungfrú, sem
geymir og varðveitir sig fyrir öllum
vondum selskap. Þar fyrir er Ester ein
fögur fígúra og fyrirmyndan upp á alla
Heilaga Kristilega kirkju, hvör sér skikkar
siðsamlega og ærlega, og heldur sig frá
synd og vonsku, og geymir sig fyrir öllum
vondum selskap. Hún er aum, fátæk og
fyrirlitin í þeim stóra staö Súsa, það er í
allri þessari víðu veröld, hvör einnin má
kallast Susan, það er vellyktandi og
ilmandi rós, ellegar rósagarður, í hvörjum
veraldarinnar börn leita ekki eftir öðru en
sínum vellystingum. En þó hefur sú
auömjúka, lítilláta og Heilaga Esther, það
er sú Krisilega kirkja einn fóstra eða
forsvarsmann, sem er hennar Mardochai,
það er vor Herra Jesús Kristus. Hann er
Grasgarður og eðla rós
þar reis hann upp aftur frá dauöum á
þriðja degi.
Því svo sem Adam og Eva brutu Guös
boðorð í aldingarðinum, og forþénuöu og
innleiddu þar með dauðann og fordæm-
ingina, svo hefur Herrann Christus í
grasgarðinum með sinni gleöilegri upp-
risu fært oss aftur lífið og eilífa sáluhjálp."
Eins og lesendur sjá, notaði Hallgrímur
Pétursson þessa grasgarðshugmynd í
upphafi annars minningarljóðs um Stein-
unni dóttur sína.
„ Nú ertu leidd, mín Ijúfa,
lystigarö Drottins í."
Menn áttu aö minnast dauöligleika síns
„hjá þessum liljugröfum og blómstrum og
fögrum jarðarávöxtum". Þarna er þegar
nefnd liljan, en annaö blóm rósin var líka
algengt í þessum grasgörðum, enda títt á
rós minnst í kristnu líkingamáli. Liljan
leiddi huga manna að Hávasöng (nú
kallaöur Ljóöaljóð), rósin leiddi huga
manna að Súsönnu og dyggðum hennar,
auk alls myndmálsins kringum
Esterar-bók. Allt þetta myndmál getur
herra Oddur Einarsson skýrt betur en
aðrir.
„Daníel hefur tekið til að spá 623 árum
fyrir Christi fæðing, og veitt þeirri kristi-
legu kirkju forstöðu í 80 ár, og hann er ein
fígúra og fyrirmyndan uppá vorn Herra
Jesúm Kristum. Daníel útleggst Guðs
dómari. Svo er Herrann Christus skikkað-
ur af Guði að dæma lifendur og dauöa, og
hann skal á sínum tíma stöðuglega fría og
frelsa og lausa dæma þá saklausu
Susannam eða Rósu, það er þá Heilögu
kristilegu kirkju, hvör svo sem ein vellykt-
andi rauð rós er lituð með því rauða blóöi
vors herra Jesú Kristi. En hún stendur þó
samt á millum þeirra skörpu og hvössu
þyrna, og hún veröur á allar síður ástrídd
og ofsókt af þeim óguðlegu tyrönnum. Og
þar á móti skal hann dæma þá gömlu
vor frændi, og vér erum hans frændur,
eftir því hann er fyrir vora skuld orðinn
maður.
Nú, svo sem Mardochai hefur klætt og
prýtt sína frændkonu Esther, svo prýðir
og klæðir Herrann Christus oss með sínu
rauðlitaða blóði, svo sem einum rauðum
Campsiden, flygelskyrtli, og leiðir oss inn í
garð þess stóra og mektuga kóngs
Ahasveri, þaö er í þaö eilífa líf.
Ahasverus útleggst einn stórmektugur
yfirherra og höfðingi. Það er Guð, vor
himneskur faðir. Hann er það rétta höfuð
og herra yfir öllum Herrum og kóngum,
einnln yfir 127 löndum, já, yfir allri þessari
víðu veröldu. Því hún er honum undirgef-
in. Hann ríkir ogsvo á því Háva sloti,
Súsan, það er á þeim hærsta himni, sem
með réttu má kallast Susan, það er ein
vellyktandi Rós og himnesk Paradís.“
Hér höfum viö fengið aö kynnast
sígildum kristnum skýringum um Rósina,
hina kristnu kirkju. Þetta rifjar upp fyrir
okkur fjölda málverka, sem heimsfrægir
málarar geröu fyrr á öldum út af sögunni
af Súsönnu, og sögu Estherar. Slíkar
myndir eru legíó. En auðvitað veit enginn
um það að hreinleiki Súsönnu, er hrein-
leiki kristinnar kirkju, þ.e. Kristínar. Það
veit heldur enginn aö Ahasverus persa-
kóngur, er í þessari sögu sjálfur Guö
almáttugur sem tekur á móti Kristínu í
sínu Havasloti, Súsan, hinni himnesku
Paradís. Framhald á bls 14.
Súsanna í baðinu. — Mynd eftir Gustave
Doré. Súsanna, sem einnig þýðir Rósína er
fyrirmyndan hinnar sakiausu og hreinu
kirkju, sem ofsótt er af guðlausum
mönnum. — Á það má benda, að í óperunni
Brúðkaupi Fígarós eftir Mózart heita hinar
saklausu konur Súsanna og Rósína.
Ilöfundur lcikritsins hefur áreiðanlega
þekkt mcrkingu þessara fyrirmyndana.