Lesbók Morgunblaðsins - 17.10.1981, Side 5
Kjarnorkuflugskeyti skotið úr
kafbáti neðansjávar.
á aö drukkna en aö vera bjargaö af okkur“.
Þaö er vestrænum herfræöingum mikiö
áhyggjuefni, aö Sovétmenn byggja stööugt
fleiri skip en Vesturlönd. Til dæmis smíöa
þeir árlega um 10 kjarnorkuknúna kafbáta
á móti þremur í Bandaríkjunum og minna
en tveimur í Bretlandi og Frakklandi
samanlagt. Oft hefur veriö litiö á þennan
stööuga vöxt sovézka flotans sem andsvar
frá Kreml vegna ósigursins í Kúbudeilunni
1962 vegna eldflauganna. En í rauninni
virðist aöalákvöröunin í þessu efni hafa
verið tekin nokkrum árum áöur til aö vega
upp á móti kjarnorkumætti hinna banda-
rísku flugvélamóöurskipa og kafbáta.
Kremlverjar vildu einnig hafa aöstööu til
hernaöarlegrar íhlutunar í fjarlægum
heimshlutum, og Vesturveldin höföu hvaö
eftir annað sýnt, aö slíkt væri ekki hægt án
öflugs flotastyrks.
Um leið og Sovétmenn hafa lagt feiki-
lega áherzlu á smíöi geysimikils herflota,
hafa þeir komið sér upp stórkostlegum
flota flutningaskipa og fiskiskipa og heims-
ins stærsta flota hafrannsóknarskipa. Fyrst
og fremst eru þessi skip til þeirra nota, sem
þau eru sögð vera, en þau eru öll undir
stjórn Kreml og til ráðstöfunar í stríöi. Á
sama tíma hafa skipabyggingar farið
minnkandi á Vesturlöndum.
Rússar gera sér jafnljóst og aörir, aö
báöir aðilar gætu lagt hinn í eyöi, ef til
kjarnorkustyrjaldar kæmi, án tillits til þess,
hvor yröi á undan aö leggja til atlögu. Þess
vegna hefur þaö oröiö freistandi fyrir þá aö
beita venjulegum herafla, og það hefur
valdið vaxandi áhyggjum í höfuðborgum
Vesturlanda, hvernig Kremlverjar halda
áfram aö auka hernaðarmátt, sinn, sem
þegar er yfrinn, til árásar á Noröur-Evrópu.
Þeirri ógnun veröa flotar Bandaríkjanna,
Bretlands og Frakklands aö búa sig undir
aö svara, þó aö efnahagslegar ástæöur
standi þar í vegi.
Mikilvægasta siglingaleiö Atlantshafs-
bandalagsins á friðartímum er Miðjarðar-
hafið, þar sem aö jafnaöi eru á ferö um
2500 skip og meirihluti þeirra í eigu og á
vegum ríkja þess. Landfræöilega séö hafa
bandalagsríkin góöa aöstööu til varnar og
eftirlits á Miöjaröarhafi, sérstaklega ef
reiknað er með Frakklandi sem líklegum
bandamanni, þegar í haröbakka slær.
Megin herstyrkurinn er fólginn í 6. banda-
ríska flotanum, sem hefur aöalbækistöövar
í Napoli og aögang aö öðrum ítölskum
höfnum og flotastöövum. í honum eru
yfirleitt tvö flugvélamóöurskip og 16 önnur
herskip og einnig sveitir landgönguliöa. Þá
munar og einnig verulega um ítalska
flotann á Miðjaröarhafi.
Megin framlag Bretlands er flotastöðin á
Gibraltar, sem gætir innsiglingarinnar í
Miöjaröarhafið fyrir Vesturveldin og sér
Atlantshafsbandalaginu í heild fyrir hafnar-
aöstööu og skipaviðgerðum. Freigáta eöa
Nýjasta orrustuskip Rússa er hér á
siglingu. Það heitir Kirov og er 32
þúsund lestir.
Sovézka flugvélamóður-
skipið Kiev.
Kjarnorkuknúið flugvélamóðurskip Bandaríkjamanna, Dwight D.
Eisenhower.
Hér er ekki verið að spara eldsneytið: Brezkt herskip tekur olíu i
þungum sjó á Ermarsundi.
tundurspillir er ávallt til taks til aö aöstoöa
viö vörn „Höfðans“.
En hvernig myndi hinum fljótandi her-
fylkingum veröa beitt, ef til vopnaviðskipa
drægi einn góöan veðurdag? Allsherjar
kjarnorkuárás er nú talin ólíklegasti kostur-
inn, en færi svo eigi aö síður, gæti eins
veriö, aö einungis eldflauga kafbátar yröu
notaöir og þeim kjarnorkuvopnum beitt,
sem beinlínis eru ætluö þeim til varnar.
Sennilega myndi sú þjóö, sem fyrst legði til
atlögu, sjá um það, að sem flest mikilvæg-
ustu skip sín væru á hafi úti og þá ef til vill
undir yfirskini fiotaæfinga.
Líklegasti möguleikinn væri sá, aö Rúss-
ar reyndu aö leggja undir sig hluta af
Norður-Evrópu eöa hana alla meö venju-
legum vopnum og miðuðu viö þaö, aö
átökin yröu án beitingar kjarnorkuvopna.
Fyrstu beinu aögeröir rússneska flotans
yröu taka Kílarskuröarins og lokun Eystra-
salts. Vegna hins mikla flotasyrks, sem þá
væri samansafnaöur viö Murmansk, viröist
sem óhjákvæmilegt væri, aö Rússar
reyndu að taka hafnirnar í Noröur-Noregi.
En fyrst er nær öruggt, aö sovézkar
flugvélar, er til vill „farþegavélar“, sem
fljúga „af leið“, myndu leggja tundurdufl úti
fyrir mynni Clyde til aö reyna aö loka inni
eöa eyöileggja þá brezku og bandarísku
eldflaugakafbáta, sem þar kynnu aö halda
sig.
Atlantshafsbandalagið myndi meö nokk-
urra daga vörnum sínum í Evrópu treysta á
skjóta aöstoð frá Bandaríkjunum á sjó og í
lofti. Meiri háttar aögerðir Sovétmanna til
að koma í veg fyrir þá hjálp myndi leið til
annarrar “orustu um Atlantshafiö", sem,
eins og Lygo, aðmíráll, segir, „myndi ráöa
úrslitum, svo aö okkar hlutverk væri aö
koma í veg fyrir, aö Rússar gætu hert á því
kverkataki".
Brezki flotinn gegnir lífsnauösynlegu
hlutverki á hafsvæöinu milli Grænlands,
íslands og Bretlands og í Ermasundi.
Ef aöflutningsleiöir skipalesta yröu rofn-
ar, virðist óhjákvæmilegt aö gripið yröi til
kjarnorkuvopna af vissum geröum. Svo
vitnaöi sé í hina Hvítu bók Francis Plym,
fyrrv. varnarmálaráöherra, þá er þaö „til-
gangur Atlantshafsbandalagsins aö koma í
veg fyrir árás, en skyldi þaö ekki takast og
árás verða gerð, sem venjuleg vopn fá ekki
staöizt, þá gæti bandalagiö hótaö aö beita
— og beitt ef nauösynlegt reynist —
kjarnorkuvopnum til aö knýja árásaraðil-
ann til aö láta af ofbeldisaðgerðum sínum“.
Sumir sérfræöingar á sviöi sjóhernaöar
telja sennilegt, aö sá aöili, sem ætti í vök
aö verjast, kynni aö grípa fyrst til kjarn-
orkuvopna á hafi úti og vara þannig við
notkun þeirra á landi. Á sjónum myndi
beiting þeirra hugsanlega síöur valda
hraöri stigmögnun, þar sem hún yröi
staðbundnari og ylli ekki manntjóni meöal
óbreyttra borgara. 35 ár án heimsstyrjalda
benda til þess, aö kafbátar búnir eldflaug-
um með kjarnaoddum séu áhrifamikil tæki
til aö halda hugsanlegum árásaraöila í
skefjum. Fyrst framleiddu Bandaríkin Pol-
aris-eldflaugar og síðan Poseidon, sem
voru langtum áhrifameiri, en eru nú aö
snúa sér aö Trident, sem draga 4000
sjómílur og eru mjög nákvæmar í mark. Þá
eru Sovétríkin einnig stööugt aö endur-
bæta neöansjávareldflaugar sínar og þau
skip, sem berja þær.
Afstaöa Bretlands á þessu sviöi sýnir
Ijóslega, hve mikilvægt það er frá stjórn-
málalegu sjónarmiði aö hafa flota búinn
kjarnorkuvopnum. Hver ríkisstjórnin eftir
aðra hefur vandlega haldiö í þá vörn, sem
felst í því aö hafa kjarnorkuvopn, og
sannleikurinn er sá, aö enginn brezk
ríkisstjórn vill láta af hendi þann möguleika
aö geta hótaö eyöileggingu 20 borga í
Sovétríkjunum.
Ef Rússar yröu varir viö drífu af aðvífandi
kjarnaoddum, þá væri ógerningur fyrir þá
aö vita, hvort þeir væru brezkir eða
bandarískir. Mótaögeröir myndu því nær
örugglega beinast gegn báöum löndunum.
Þetta er taliö styrkja nokkuð aðstööu
brezku stjórnarinnar gagnvart Bandaríkj-
unum og auka á áhrifamátt varnarviöbún-
5