Lesbók Morgunblaðsins - 05.02.1983, Blaðsíða 9

Málverk eftir Valgarö Gunnarsson.

ið næstum alls ráðandi i hópi
yngri listamanna hérlendis.
Helstu frumkvöðlarnir hér hafa
verið þeir Sigurður og Kristján
Guðmundssynir og Hreinn Frið-
finnsson, en þeir hafa allir verið
búsettir í Hollandi síðastliðinn
áratug. Flestir conceptlista-
menn hérlendis eru tengdir Ný-
listasafninu, sem í raun hefur
verið þeirra eini vettvangur. Þar
hefur verið unnið ómetanlegt
starf á síðastliðnum árum bæði
við sýningar, heimildasöfnun og
varðveislu listaverka.
Eins og fram hefur komið er
conceptlistin í eðli sínu afar
köld og vísindaleg, þar sem lögð
er áhersla á að nota ákveðin
kerfi s.s. málvísindakerfi eða
stærðfræðiformúlur til að sund-
urgreina „eðli listarinnar". Þeir
listamenn sem mest hefur borið
á erlendis eru því oft á tíðum vel
menntaðir heimspekingar eða
raunvísindamenn, sem búa yfir
ákveðinni þekkingu sem þeir
nýta sér til að sundurgreina og
setja fram sína listrænu sköpun.
Það hefur aftur á móti lítið
farið fyrir þessari strang-vís-
indalegu Conceptlist hérlendis.
Verkin sem íslenskir concept-
listamenn hafa verið að fram-
leiða einkennast umfram allt af
ljóðrænni stemmningu. Hér hef-
ur öllum vísindalegum kerfum
verið ýtt til hliðar og í stað
Mynd eftir Magnús V. Guölaugsson.
ein öflugasta listsprengja átt-
unda áratugsins, sem m.a. hefur
lýst sér í vaxandi grósku lista-
verkasala, en sú verslun hafði
dregist verulega saman meðan
Conceptlistin stóð sem hæst. Þó
svo að rætt sé um nýtt málverk,
þá er hér á ferðinni stíltegund
sem hefur gerjast t.d. nokkuð
einangrað í Þýskalandi síðast-
liðin 20 ár. En auk þess má auð-
veldlega tengja það listasög-
unni, því þessir þrír skólar
(Þýskaland, Italía og Bandarík-
in) styðjast allir við ákveðnar
listmenningarhefðir. Sagt er að
Bandaríska nýmálverkið rækti
og framlengi hugmyndir Ab-
strakt expressionismans, að ít-
alirnir séu einna skyldastir
Chagall, De Chirico og Picabia
og að Þjóðverjarnir eigi rætur
að rekja til þýsku expressionist-
anna eins og Kirchner og jafnvel
listamanna líkt og Kandinsky,
Heckel og Macke. Þannig sjáum
við að Nýja málverkið er ekki ný
listuppfinning og reyndar getum
við fundið víðar álíka formræna
einföldun og efnisverkun eins og
t.d. í listverkum Cobra-mann-
anna og einnig L’art Brut. En
þrátt fyrir ólíkan menningarleg-
an uppruna er æði margt sam-
eiginlegt með þessum skólum
eins og t.d. þessi sífellda ögrun.
Listamennirnir hafna öllum
akademískum reglum, riðla
hlutföllum, virða hvorki venju-
bundin tíma né rými og vilja
auk þess stroka endanlega yfir
öll ríkjandi fagurfræðileg gildi,
— í Bandaríkjunum er talað um
Bad Painting. Listfræðingurinn
og gagnrýnandinn Patrick Frey,
sem mikið hefur skrifað um
Nýja málverkið, vill umfram
allt undirstrika hina örvænting-
arfullu og óendanlegu hreyfingu
sem kemur fram í mörgum þess-
ara verka, sem virðast hvorki
hafa upphaf né endi. Þá leggur
hann einnig áherslu á að allar
fjarlægðir hafa verið máðar út.
Það eru ekki lengur neinar fjar-
lægðir milli hluta eða fólks og á
sama tíma hefur áhorfandinn
nálgast verkið og listamanninn.
Andspænis Nýja málverkinu
virðist áhorfandinn hafa álíka
tæknilega tjáningarmöguleika
og listamaðurinn. Áhorfandinn
finnur því ákveðið samræmi
milli sín og listaverksins og
jafnvel milli sín og listamanns-
ins. „Þetta hefði ég getað gert“,
stynur áhorfandinn fullkomlega
sáttur við það sem hann sér og
skynjar. Þetta er kannski skýr-
ingin á því hve Nýja málverkið
hefur átt greiðan aðgang að
áhorfendum og þá sér í lagi ung-
um listamönnum.
Ekki telst venjulegt, að listamenn standi sameiginlega aö mynd.
Þó hefur þaö gerzt hér. Höfundar málverksins eru Helgi Þorgils
Friðjónsson og Kristinn G. Haröarson.
Endurskin frá Evr-
ópu og Ameríku
I raun hefur íslenskur lista-
markaður ávallt verið endurskin
frá listframleiðslunni sem gerj-
ast á hverjum tíma í Evrópu, og
Ameríku. Og því eru nú líkt og
annars staðar í gangi samtímis
hér á landi ótal liststefnur, sem
allar lúta ólíkum forsendum.
Þannig getum við skoðað í
reykvískum sýningarsölum
hefðbundið landslag, abstraksj-
ónir, Pop, Concept, Performance
og nú allra síðast hið Nýja
frjálsa málverk. Aftur á móti
hefur lítið sem ekkert borið á
listtegundum eins og Minimal-
list, Videplist, Copylist eða
hreinni tæknifræðilegri list. En
lítum ögn fram hjá eldri tján-
ingarformum eins og abstrakt-
inu landslagsmálverkinu og
poppinu, þá er varla nokkur vafi
á því að Conceptlistin hefur ver-
9