Lesbók Morgunblaðsins - 04.06.1983, Blaðsíða 7

Kolbeinn ungi kom Reykhólamönnum að óvörum og þar var tekinn höndum
Tumi Sighvatsson, bróðir Þórðar kakala. Tumi var færður Kolbeini eftir að
hafa verið sœrður og bað hann sér þá griða, en Kolbeinn þagði. Skagfirðingar
báðu Tuma hafa þau grið, sem bræður hans hefðu haft á Orlygsstöðum.
Síðan kvaddi Kolbeinn til Þórarin grautnef að vega að honum.
Vatnsdalsför". Sjálfur kvaðst
Kolbeinn fara til Reykhóla og
vita hvort hann fengi fang á
Tuma.
Þegar Kolbeinn og menn hans
riðu vaðlana í Hrútafirði sáu
menn fyrir vestan fjörð til hers-
ins og urðu þá til menn að
hlaupa vestur til Dala og svo til
Saurbæjar. Sturla fór þá vestur
til Eyja en aðrir fóru á Reyk-
hóla að segja Tuma að ófriðar
væri von.
Tumi brá við skjótt og lét
setja fram skip og hafði þar
menn til gæzlu, að ekki fjaraði
uppi skipið en Kægil-Björn
sendi hann inní Króksfjörð og
tvo menn með honum að vera
þar á hestverði. Þeir riðu á bæ
þann er á Tindum heitir, en þar
var hægt að sjá til ferða manna
yfir Króksfjarðarmúla.
Kolbeinn ungi reið með sinn
flokk út með Hrútafirði og er
hann kom í Bæ til Torfa, þá
hljóp út Gils sonur Torfa og
vildi gera njósn nábúum sínum,
en þeir Kolbeinn sáu hann og
riðu þeir eftir honum. Gegnir
Illugason kom fyrst að honum
og lagði þegar í gegnum hann.
Þar lézt Gils. Þótti þetta verk
allillt.
Þeir Kolbeinn riðu það kvöld í
Bitru og morguninn eftir til
Kleifa og fengu þar fréttir af að
njósn væri gengin fyrir þeim á
Reykhóla. Þá sögðu margir að
eigi myndi lengra þurfa að ríða
og báðu að aftur væri horfið,
kváðu Tuma eigi mundu heima
vera. Kolbeinn kvað þá ríða
mundu allt að einu og sagði
Tuma heima ef hann væri feig-
ur. Riðu þeir þá út með Gilsfirði.
Þar bjó í Garpsdal Gunnsteinn
Hallsson og Vigfúss sonur hans.
Þeir Kolbeinn létu þar alla hluti
í friði, en hvergi annarsstaðar
og renndu menn grun í af hverju
það myndi vera. Er það skjótt af
ferð þeirra að segja, að þeir
börðu hvern karlmann til óbóta
eða særðu, en rændu öllu fé, því
er þeir komu höndum á.
„Hví vinnið þér
ekki á Birni?“
Þennan dag var þoka svo mik-
il, að engir menn sáu flokkinn
fyrr en þeir komu í tún. Varð
þeim Birni það og, að þeir sáu
eigi fyrr en þeir voru að þeim
komnir. Björn hljóp þá á hest
sinn og menn hans tveir og var
annar veginn innan garðs en
hinn skammt frá garði. Björn
hleypti þar uppí fjallið og komst
svo undan fyrst. En Kægil-Birni
var það ekki nóg að forða sjálf-
um sér, hann vildi gera njósn
þeim sem á Reykhólum voru og
því sneri hann reið sinni fram í
Króksfjarðarnes, þar sem hann
vissi að skip stóð og það ætlaði
hann að taka og komast svo til
Reykhóla, því að hestur hans
var þrotinn. Björn hefur orðið
að keyra hann um megn upp
fjallið. Er Björn kom ofan í
brekkurnar milli Kambs og
Tinda voru hinir fyrstu í liði
Kolbeins komnir fyrir hann.
Komst hann þá skammt undan á
fæti áður þeir náðu honum.
Bersi Tumason kom fyrst að
honum og beiddi Björn sér griða
og sagði Bersi að þau skyldi
hann fá af sér en færði hann
Kolbeini. Kolbeinn spurði, hví
þeir ynnu ekki á Birni. Þá lögðu
þeir til hans fimm og gengu þau
lög öll á hol. Eftir það hjó Óttar
biskupsfrændi á háls Birni. Lét
hann þar líf sitt og sögðu þeir,
að hann dæi hlæjandi.
Þá riðu þeir Kolbeinn næst til
Kambs og þá Magnús grið að
orðum Halls á Möðruvöllum.
Riðu þeir þá næst fram í
Króksfjörð til Bæjar. Þar bjó sá
maður er Steinn hét og Ari hét
sonur hans. Þeir feðgar sátu í
stofu er Þorvarður matkrókur
komu inn og þegar hjó Þorvarð-
ur til Steins og af honum báðar
hendurnar. Steinn hafði lagt
þær á hné sér er hann sat. Á
eftir hjó Þorvarður til Ara og
særði hann mjög. Þaðan riðu
þeir á Reykhóla.
Er þeir riðu innan frá Mið-
húsum, þá voru menn úti á
Reykhólum og þrættu um hvort
vera myndi fénaður eða manna-
reið. Sýndist þeim er feigir voru
að fénaður væri, en konur sögðu
að þar væri mannareið. Þetta
var Týsdag, fjórum nóttum fyrir
Jónsmessu Siskups, eða með
öðrum orðum 21. júní.
Mikið pat á Reykhól-
um — Tumi tekinn
og veginn
Þeir Tumi urðu ekki fyrr bún-
ir til að forða sér af bænum, en
menn Kolbeins voru komnir
gegnt bænum hið neðra en sum-
ir þeirra að garði hið innra (að
austan). Þeir Reykhólamenn
stefndu til skipsins og hljóp
sérhver þeirra. Bárður Snorra-
son, er kallaður var Skarðs-
prestur, var drepinn heima í
túninu. Hann hafði þrisvar
reynt að komast á bak hesti og
var allra manna bezt hestfær,
en nú brá svo við, að hann komst
ekki með nokkru móti á bak og
reyndi hann þó þrisvar.
Bárður prestur hafði verið á
Örlygsstöðum og hlotið þar tólf
sár en nú þrettánda áður en
hann lézt. Guðmundur biskup
hafði vígt hann til messudjákna
og er hann var nývígður tók
biskup í höfuð honum og mælti:
„Ekki mun þig, sonur minn,
saka í höfuðið.“ Óg varð það svo,
Bárður var særður þrettán sár-
um og kom ekkert þeirra í höfuð
honum. Þá var og særður til
ólífis Grímur Guðmundarson
skammt frá biskupsbrunni.
Böðvar á Hvoli rann á þann sem
fyrstur kom að honum og færði
undir sig, en var þá drepinn er
fleiri komu til. Þorgeir stafsendi
varðist vel en var drepinn, en
Þorkeli dráttarhamri gefin grið,
því að hann átti vini marga í liði
Kolbeins. Árni Bótólfsson komst
alla leið niður í nes, en þar var
hann drepinn.
Tumi var tekinn höndum og
unnið á honum áður hann var
færður Kolbeini. Tumi bað sér
griða en Kolbeinn þagði. En
Skagfirðingar báðu Tuma hafa
þau grið, sem bræður hans
hefðu haft á Örlygsstöðum. Síð-
an kvaddi Kolbeinn til Þórarinn
grautnef að vega að honum.
Tumi skriftaðist og mæltist vel
fyrir. Síðan var hann leiddur
suður frá kirkjugarði og höggv-
inn. Kolbeinn var á Reykhólum
um nóttina en um morguninn
rændu þeir hrossum öllum og
lausafé og riðu að svo búnu á
brott. „Unnu þeir þar á fleiri
mönnum, þótt vér nefnum hér
eigi alla“, segir í sögunni. Prest-
ar tóku lík Tuma og unnu að því.
Flokkur Brands Kolbeinsson-
ar hafði haldið niður í Laxárdal.
Þeir rændu hvern mann og
börðu. í Gröf drápu þeir son Oxa
Mássonar. í Hjarðarholti rændu
þeir öllu er þeir komu höndum á,
en Björn komst undan. (Það var
Björn drumbur Dufguson.) Úr
Hjarðarholti riðu þeir Brandur í
Hvammsfjörð. Á Leiðólfsstöð-
um var drepinn Hallur Halls-
son. í Hvammi að Svertingi var
rænt og drepinn húskarl og síð-
an riðu þeir til Saurbæjar með
líkum hætti og áfram til Gils-
fjarðar. Fundust þeir Kolbeinn
og Brandur á Kleifum og báru
þar saman bækurnar og höfðu
þeir drepið þrettán menn en
marga sært.
Þeir sneru nú heim á leið og
riðu til Hrútafjarðar. Þeir komu
við í Fjarðarhorni. Þar bjó mað-
ur sem Loðinn hét. Hann komst
1 bænahús, en þeir ginntu hann
út og hjuggu af honum fæturna.
„Eftir þessi verk reið Kol-
beinn heim á Flugumýri og undi
vei við ferð sína.“
Þórður kakali spyr
tíðindin
Þeir menn, s^m höfðu gætt
skips Tuma, komust undan og
sigldu til Flateyjar, þaðan voru
Þórði send orð vestur í Arnar-
fjörð.
Þórði voru þannig fluttar
fréttirnar, að Tumi myndi hafa
komizt í kirkju og sæti Kolbeinn
um kirkjuna. Þórður bað menn
sína herklæðast og ganga til
skips. Var ýtt skipinu en það
færðist þegar í kaf fyrir hvass-
viðri og gengu menn þá aftur
heim til bæjar.
Þórður bað til guðs að veðrið
lægði og jafnskjótt féll veðrið.
Fór Þórður þá á skipi sínu inn
til Otradals. Voru þar þá komnir
menn af Barðaströnd, sem sögðu
öll tíðindi eins og þau höfðu
gerzt og það með, að Þuríður
Ormsdóttir var komin í Flatey
með son þeirra Tuma og vildi
finna Þórð sem fyrst. Þórður fór
þá útí Flatey og gerði með sér og
Þórdísi fjárskipti, en sagði þó
lítið til skiptanna. Hún skyldi
hafa það fé „er við Tumi áttum
báðir, samt í þessum sveitum
(Dölum) en ég hitt, sem fæst af
félagi okkar Kolbeins".
Fékk Þórður af þessu gott orð
af alþýðu. Þeir Þórðarmenn
höfðu náð á sitt vald manni
nokkrum, sem verið hafði í liði
Kolbeins á Reykhólum; hann
þurfti sér ekki griða að biðja.
Svik þegar á reyndi
Nú voru 10 vikur af sumri og
menn að búast til Alþingisreiðar
og Þórður sendi úr Flatey Ingj-
ald Geirmundarson til Borgar-
fjarðar að vitja heita þeirra,
sem þeir Sturla Þórðarson,
Böðvar á Stað og Þorleifur í
Görðum höfðu heitið honum um
þingreiðina og veita Þóröi það
sem þeir máttu til að hann næði
lögum.
En það fór nú á annan veg um
þá liðveizlu. Enginn þeirra
reyndist nú búinn til þingreiðar
með Þórði og skárust þeir alveg
úr liðveizlu við hann, Böðvar á
Stað og Þorleifur í Görðum.^en
Sturla sagðist myndi veita Þórði
það er hann mætti, en til þings
tjóaði þeim ekki að ríða móti
fjölmenni Kolbeins og Sunn-
lendinga.
„Fór þeim hér sem mörgum
öðrum, að minna þótti fyrir að
heita Þórði liðveizlu en ganga í
deilur við Kolbein."
Þarna varð Þórður aftur fyrir
lúalegum svikum og nú hefur
hann verið með öllu grunlaus.
Hann gat með engu móti búizt
við því, að frændur sínir brugg-
uðu honum þessi ráð, að telja
hann af með loforði um þing-
styrk, að ríða norður að Kol-
beini, þegar hann hafði liðsafla
til þess, og svíkja það svo á síð-
ustu stundu. Böðvar á Stað var
kvæntur systur Kolbeins, sem
7