Lesbók Morgunblaðsins - 26.01.1985, Blaðsíða 16

Vindur
beizlaður
til raforku-
framleiðslu
Eftir JÓN B. ÞORBJÖRNSSON
egar menn reka ein-
hversstaðar augun í
nafnið MAN, setja þeir það
gjarnan í samband við
vörubíla. Ekki að undra,
það eru ekki margir sem
vita að framleiðsla MAN
Maschinenfabrik Augsburg
Níirnberg — tengist mörg-
um öðrum tæknisviðum
sem eru mismunandi fjar-
laeg vörubílaframleiðslu.
Meðal annars framleiðir
MAN stórar báta- og skipa-
díselvélar, rennistiga og
heilu sólarraforkuverin.
Á árunum 1977—78 hófu
MAN-verksmiðjurnar einn-
ig að fikra sig áfram með
hönnun og framleiðslu
vindorkuvera, sem í raun
eru ekkert annaö en vind-
myllur til raforkuvinnslu.
Smíðuð var vindmylla með
skrúfu úr tveimur blöðum.
Skrúfan var 11 metrar í
þvermál og afköst vind-
myllunnar 20 kílówött. f
samræmi við það fékk hún
nafnið Aeroman 11/20. 20
myllur af þessari gerð voru
settar upp á vindríkum
stöðum víða um heim. Þar
af voru fimm settar upp á
grísku eyjunni Kythnos,
tvær í Indónesíu, ein í Ástr-
alíu og ein í Mexíkó.
1983 var byrjað að vinna
við endurbætur á Aeroman
11/20. Skrúfan var endur-
hönnuð og nýtni blaðanna
aukin. Samfara því var
þvermál skrúfunnar aukið í
12 metra. Nýtt rafeinda-
stýrt stilli- og jöfnunarkerfi
var smíðað og hafði það í
för með sér nákvæmari
stillingu á skurði blaðanna
og þar með jafnari aðlögun
straumframleiðslunnar og
spennunnar að almennum
veitukerfum.
Skömmu eftir að vinna
hófst við endurbætur á
11/20-rafstöðinni, réðst
ungur verkfræðingur, Uwe
Hinz, til starfa hjá þróun-
ardeild nýtæknisviðs MAN.
í sjálfu sér væri það ekki í
frásögur færandi, ef Uwe
þessi hefði ekki haft með
sér nokkra reynslu í sam-
bandi við vindorkuver sem
veganesti til MAN. Og
þessa reynslu hafði hann
með sér héðan frá íslandi.
Sem lokavcrkefni í námi
sínu hafði Uwe tekið fyrir
fræðilega útfærslu á eigin
hugmynd um nýtingu vind-
orkunnar til upphitunar
vatns, með því að leiða það
undir háum þrýstingi í
gegnum mjög granna ýr-
isstúta. Jafnskjótt og hann
haföi lokið námi, snemma
árs 1983, fékk hann starf á
Raunvísindastofnun Há-
skólans við ráðgjöf í sam-
bandi við nýtingu vindorku.
Vann Uwe meðal annars að
tillögum til endurbóta á
vatnshitunarvindmyllunni í
Grímsey. Nægjanlegt fjár-
magn reyndist ekki vera
fyrir hendi nema að litlu
leyti þá, til þess að gera
hugmyndir hans að veru-
leika.
En þau vandamál sem
Uwe hafði tekist á við hér
hjá okkur íslendingum, og
sú reynsla sem hann öðlað-
ist hér varð honum drjúg til
framdráttar. Án þessarar
reynslu er mjög ósennilegt
að hann hefði strax í upp-
hafi verkfræðingsferils síns
gengið inn í eina af topp-
stöðunum hjá nýtæknideild
MAN; þetta er staða sem
fæstir nýútskrifaðir verk-
fræðingar myndu þora að
láta sig dreyma um.
Hvað sem því líður; eftir
að umfangsmiklum tilraun-
um með nýju hönnunina er
lokið, en hún ber nafnið
Aeroman 12/20, hefur hún
nú verið sett í framleiðslu.
Eins og nafnið gefur til
kynna eru afköst nýrri út-
gáfunnar hin sömu og
þeirrar fyrri. En nú knýr
vindurinn 12 metra skrúfu,
sem sækir orku sína í sam-
tals 113 fermetra snúnings-
flöt. Þau 20 kílówött sem
þessi litli flötur gefur af sér
þegar Kári er allhvass og
blæs með 6 vindstigum eða
meira, myndu að öllu jöfnu
nægja til þess að sjá u.þ.b.
fjórum fjölskyldum fyrir
rafmagni.
En nú eru bara ekki alltaf
6 stig til staðar — jafnvel
ekki einu sinni á Stórhöfða.
Og eins er hugsanlegt, að
þegar lítið er um rafmagns-
notkun nýtist ekki öll raf-
orka sem myllan gefur af
sér. Við þannig aðstæður er
hentugast að hafa vind-
mylluna samtengda veitu-
kerfi viðkomandi lands.
Ýmist væri þá hægt að fá
keypta viðbótarorku frá
rafveitukerfinu eða selja
því umframorkuna þegar
hún væri fyrir hendi. Til
þess að þetta sé tæknilega
mögulegt, þarf rafall vind-
myllunnar að vera ósam-
fasa (asynchron generator)
og geta þannig lagað sig að
riðstraumstíðni viðkomandi
veitukerfis.
Einnig er þessi vindraf-
stöð til í annarri útgáfu. Þá
er hún búin 14 kW samfasa
rafli, sem hentar til hreinn-
ar straumframleiðslu án
tengingar við rafveitukerfi.
Þessi útgáfa nýtist t.d.
mjög vel í eyjum sem eru
lítt í sambandi við umheim-
inn, sér í lagi þó til fersk-
vatnsvinnslu úr sjó, til
vatnsdælingar eða til ís-
framleiðslu.
Verð þessara vindorku-
vera er u.þ.b. 60 þús. vest-
ur-þýsk mörk fyrir hreyfil,
rafla og stjórnbúnað, en 10
þús. DM fyrir 15 metra hátt
stálmastrið. Þessi búnaður
er hannaður með það fyrir
augum að endast í a.m.k. 20
ár. Einnig hafa þeir hjá
MAN hannað færanlegan
„vindgreini", sem skráir
veðurhæð og vindmagn á
ákveðnum stöðum yfir
lengri tímabil. Með honum
má finna út, hvar hag-
kvæmustu staðirnir eru til
uppsetningar vindorkuvera.
Nú í ágústmánuði síðast-
liðnum voru 20 stykki af
Aeroman 12/20 reist í
Norður-Þýskalandi og í
október var lokið við að
reisa 50 myllur þessarar
tegundar nálægt Los Angel-
es í Bandaríkjunum. Þær
hafa reyndar afkastameiri
rafla, eða 33 kW. Það eru
skattaíviinanir í tengslum
við nýjar leiðir í orku-
vinnslu sem auðvelda al-
menningi í Bandaríkjunum
um þessar mundir að koma
sér upp rpfstöðvum sem
þessum, og eru þær tengdar
við rafveitukerfið.
Þær móttökur sem Aero-
man 12/20 hefur fengið —
og farið hafa fram úr björt-
ustu vonum manna — verða
Uwe og starfsfélögum hans
í þróunardeildinni áreiðan-
lega hvatning til þess að
takast á við næsta verkefni
á dagksrá: GROWIAN
(Grosse Wind-Anlage). Hún
mun samanstanda af 3
megawatta rafli á 100 m
háu mastri, knúnum skrúfu
sem er 100 m í þvermál.
Einnig er í bígerð að hanna
vindraforkuver með sam-
byggðum díselvélum sem
myndu sjá um raforku-
vinnsluna þegar vindorkan
hrykki ekki til.
Skyldum við íslendingar
með allan okkar vind — víð-
ar en í Þingeyjarsýslum —
ekki geta nýtt okkur á ein-
hvern hátt kraftinn í Kára
svolítið meira en gert er?
Hagkvæmni þyrfti jafnvel
ekki að vera svo ýkja mikil
til þess að verðið á kíló-
wattstundinni væri undir
því verði sem við búum við
á íslandi í dag; i þessu landi
næstum ótæmandi orku-
linda. A.m.k. er Uwe til-
búinn að koma við þegar og
ef þörf krefur, en láta okkur
í það sinn njóta góðs af
sinni reynslu.
— jb
„Aeroman 12/20“ á tilraunasvæði MAN í Schnittiingen, Suður-Þýskatandi.
Vwe við athuganir uppi í vindmytiunni. Rafeindastitiibúnaður rafstöðvarinnar
kemst fyrir ílitium skáp.
AEROMAN*
Skurðarmynd af rafli og búnaðinum sem breytir skurði hlaðanna með titiiti til veðurhæðar.
Litla hliðarhjólið sér um að snúa og halda skrúfunni upp f vindáttina.